istihsan ne demek?

İstihsan

İstihsan, İslam hukukunda bir delildir ve kelime anlamı olarak "bir şeyi güzel görmek, iyi bulmak, beğenmek" anlamına gelir. Terim olarak ise, müctehidin (İslam hukukçusunun) bir meselede daha açık ve kuvvetli bir delil veya maslahat (kamu yararı) nedeniyle kıyastan (benzerlik yoluyla hüküm çıkarma) vazgeçerek daha uygun gördüğü bir hükmü tercih etmesidir.

İstihsan, şer'i bir delil olarak kabul edilip edilmemesi konusunda İslam hukukçuları arasında ihtilaflara neden olmuştur. Hanefi mezhebi başta olmak üzere bazı mezhepler istihsanı geçerli bir delil olarak kabul ederken, Şafii mezhebi gibi bazı mezhepler ise istihsanı reddederler.

İstihsanın çeşitli türleri bulunmaktadır:

• Kıyası Cezli'den İstihsan (Açık Kıyastan İstihsan): Bir olayda kıyasın gerektirdiği hüküm yerine, daha güçlü bir delil veya maslahat nedeniyle kıyasa aykırı bir hükmün verilmesidir. (https://www.nedemek.page/kavramlar/kıyas%20nedir)
• Kıyası Hafî'den İstihsan (Gizli Kıyastan İstihsan): Aynı konuda iki farklı kıyas imkanı bulunduğunda, daha zayıf olan kıyasın (kıyası zahir) yerine daha kuvvetli olan kıyasın (kıyası hafi) tercih edilmesidir.

İstihsanın amacı, İslam hukukunun değişen şartlara ve toplumun ihtiyaçlarına uyum sağlamasına yardımcı olmaktır. Ancak, istihsanın keyfi ve subjektif uygulamalara yol açmaması için belirli kurallar ve prensipler çerçevesinde kullanılması gerekmektedir. Özellikle Maslahat kavramı istihsanın uygulanmasında önemli bir rol oynar.