Yeşua ben Yosef
(İbranice: )
{{*}} Yeşu
(Yahudi kullanımı,
İbranice: )
{{*}} İsa bin Meryem
(Müslüman kullanımı, ) | aktif yılları = MS 30–33
(dinî önder) }}
İsa (doğum adı Yeşua bar Yosef, ; Yahudilerce Yeşu adıyla anılır, İbranice: ; MÖ 4 - MS 30/33), 1. yüzyılda yaşamış olan bir Yahudi vaiz ve dinî lider. Günümüzde en çok mensuba sahip din olan Hristiyanlığın merkezî figürüdür.1 Hristiyanlar, Yeşua'nın Eski Ahit'te kehanet edilen ve beklenen Mesih, Tanrı'nın Oğlu2 ve Tanrı'nın enkarnasyonu olduğuna inanırlar.34 Yeşua'nın, Yeni Ahit'e göre Yosef (Yusuf) adında dünyevi bir babası olduğu için Yeşua, mensubu olduğu Yahudi toplumunda "Yosef'in oğlu Yeşua" olarak anılırdı.5
Hristiyanlar, Yeşua'nın çarmıha gerilerek ölümünün hemen üç gün ardından dirildiğine ve kurduğu topluluğun Hristiyan Kilisesi'ne dönüştüğüne inanırlar.6 Hristiyan doktrinlerine göre Yeşua, Kutsal Ruh tarafından hamile bırakılan Meryem adında bir bakireden dünyaya gelmiş, birçok mucize gerçekleştirmiş, ardından Kilise'yi kurmuş ve en sonunda insanlığın günahlarının kefareti için çarmıha gerilerek ölmüş, üç gün sonra da dirilmiş ve tekrar geleceği tarihe kadar göğe yükselmiştir.7
Yahudiler, Yeşu'nun beklenen Mesih olduğu inancını reddederler ve Yeşu'nun Tanah'ta belirtilen Mesih kehanetlerini karşılamadığını savunurlar. Sâbiîlik de Yeşua'nın Mesih olduğu inancını reddeder.8 Gnostisizm, Maniheizm, İslam, Dürzîlik ve Bahâîlik inanç veya felsefeleri, Yeşua'ya farklı yorumlarda bulunmuşlardır.91011 Bazı Hristiyan Gnostikler Yeşua'yı, Tanrı'nın "gizli bilgi"yi (gnosis) dünyaya getirmek için beden almış hâli olarak tanımlarken,1213 diğerleri, Tanrı'nın beden aldığını inkâr ederek Yeşua'nın yalnızca aydınlanma yoluyla gizli bilgiye ulaşan ve öğrencilerine de aynı şeyi yapmayı öğreten bir insan olduğuna inanır.14 Maniheizm'e göre Yeşua; Zerdüşt, Gotama Buda ve son peygamber Mani ile beraber inancın dört peygamberinden biri ve Mesih'tir.1516 Maniheizm'e göre Yeşua ayrıca, kurtuluşlarından sonra erdemlileri selamlayan bir "yol gösterici tanrı"dır.17 İslam inancına göre İsa, Tanrı'nın (Allah) görevlendirdiği ve ulu'l azm (azim ve sebat sahibi) olarak kabul edilen peygamberlerdendir ve Mesih'tir.1819 İslam'a göre İsa, Meryem adındaki bakire bir anadan doğmuşsa da Tanrı'nın Oğlu değildir ve onun doğumu bir mucizedir; ayrıca kendisine bir de kutsal kitap (İncil) indirilmiştir. Kur'an'a göre İsa çarmıha gerilmemiş, ancak Allah tarafından öldürülmüş ve Allah katına yükseltilmiştir.20 Dürzî inancında İsa, tarihin farklı dönemlerinde ortaya çıkan yedi peygamber arasında yer alan Mesih ve Tanrı'nın önemli peygamberlerinden biri olarak kabul edilir.2122 Dürzîler, "Yusuf ve Meryem'in oğlu" İsa'ya ve incilleri yazan dört müjdeciye (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna) hürmet ederler.23 Dürzî kutsal metinlerine göre İsa, En Büyük İmam ve Nihai Aklın yeryüzündeki enkarnasyonu ve ilk kozmik ilkedir (hadd).24 Bahâî öğretileri, Yeşua/İsa'yı *"Tanrı'nın Tezahürleri"*nden biri sayar.25 Bazı Hindular ise, Yeşua'yı bir avatar veya sadu olarak görürler.26 Tenzin Gyatso (14. Dalay Lama) da dahil olmak üzere bazı Budistler, Yeşua'yı hayatını halkın refahına adamış bir bodhisattva olarak görür.27
Kaynaklara göre Yeşua, yaklaşık MÖ 4 yılında, günümüzde Filistin bölgesi sınırlarında yer alan, ancak o dönemde Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaleti sınırları içerisinde bulunan Beytüllahim şehrinde, annesi Meryem'in bakire olduğuna ilişkin iddia edilen bir mucizeyle doğdu. Yeşua'nın doğum yeri Beytüllahim olarak kabul edilmekle birlikte, memleketi sıklıkla Nasıra olarak geçer. Hristiyan kaynaklarda Yeşua, "Nasıralı Yeşua" olarak da anılır. Bu nedenle Hristiyanlık dini "Nasranilik" olarak da adlandırılır. Yeşua'nın erken yaşamıyla ilgili fazla bir şey bilinmemektedir, ama çok büyük olasılıkla Yahudi kutsal yazıları ve dini konusunda eğitim görmüştür. Babasının mesleğini sürdürüp marangozluk yaptığına, Nasıra'da yaşayıp çalıştığına inanılır. Yaklaşık 30 yaşındayken, Tanrı'nın mesajını ilan ederek bölgede vaaz verme ve şifa dağıtma hizmetine başladı. İncillere göre, çekici ve şaşırtıcı mucizeleriyle büyük kalabalıkları etrafında topladı; ancak 12 takipçisine ya da havarisine özel ilgi gösterdi. Çok geçmeden Tanrı'yla ilgili mesajı, yetkililerin engeliyle karşılaştı. Havarilerinden biri olan Yahuda'nın ihanetine uğradı ve Roma askerleri tarafından tutuklanıp uydurma suçlamalarla ölüme mahkum edildi. Hristiyanlık inancı, Yeşua'nın çarmıha gerilip ardından dirildiğine inanırken İslam inancı, İsa'nın çarmıhta ölmediğine, Tanrı tarafından göğe yükseltildiğine, yerine de başkasının göründüğüne inanmaktadır.28
Çoğu bilimsel araştırmacı, Nasıralı Yeşua'nın Celileli Yahudi bir haham olduğu29 ve kelâmını sözel olarak30 ilettiği, Vaftizci Yahya tarafından vaftiz edildiği ve Roma İmparatorluğu Yahudiye valisi Pontius Pilatus'un emriyle çarmıha gerildiği konusunda hemfikirdir.31 Bugün bilim dünyasında genel olarak kabul edilen görüşe göre Yeşua, Yahudiliğin düzelmesi için çaba harcayan kıyametçi bir vaiz ise de, kimi önemli araştırmacıya göre kıyametçiliği tartışma konusudur.3233 Bugün dünyanın çoğu ülkesinde kullanılmakta olan Miladi takvimdeki "milat", Yeşua'nın doğduğu kabul edilen tarihtir.34
Türkçede kullanılan İsa sözcüğü Arapça olup Kur'an kökenlidir (عيسى, ʿĪsā). Hristiyanlığın merkezî kişisinin adı, İbranice ve Aramice bir ad olan Yeşua{{'}}dır (; , ‘Yešua). İsrailoğullarında oldukça yaygın olan bu ad "kurtuluş Yahveh'dendir!" anlamına gelir.35 Yeşua adı Arapçaya Yasû (يسوع, Yasūʿ) olarak, Kitâb-ı Mukaddes kanonunun Yeni Ahit kısmının orijinal dili olan Grekçeye Yesus (Ἰησοῦς, Iēsoûs) olarak geçmiştir. Pek çok dilde Yesus adının varyasyonları kullanılır (Jesus, Jesu, Gesù gibi).
Birçok dilde kullanılan Christ, Christus, Cristo vb. isimler, 'kutsal yağ ile ovulmuş, kutsanmış' anlamına gelen Mesih{{'}}in (İbranice: משיח; Aramice: משיחא) Grekçe karşılığı olan Kristos{{'}}un [Χριστός] varyasyonlarıdır.36 Hristiyan kaynaklarında ve yer yer diğer inançların kaynaklarında ismi Yeşua Mesih/İsa Mesih olarak geçer.3738 İslami inançta İsa'nın Mesih unvanıyla anılmasının bir sebebi, hastaları eliyle meshederek iyileştirmesidir.39
Bazı araştırmacılara göre Yeşua, Roma İmparatoru Augustus zamanında, o dönemde Roma İmparatorluğu'na bağlı olan Beytüllahim'de MÖ 4'te dünyaya gelmiştir. Kendisinin, soyunun ve müritlerinin Aramice konuştuğu, bunun yanında İbranice ve Grekçeyi de anladığı ifade edilir.40414243 Bazı kaynaklara göre Beytüllahim yer adı değil, Yeşua'nın doğumu sırasında gökyüzünde görülen çok parlak yıldız gibi bir nesnedir. Bu iddiaya göre Beytüllahim tabiri Yeşua'nın nerede değil, ne zaman doğduğunu göstermektedir.
Doğum ve ölüm tarihleri ile ilgili olarak kimi tarihçiler ve araştırmacılar farklı görüşler belirtirler. Memleketine atfen Nasıralı Yeşua olarak da bilinir.
Bazı tarihçi ve araştırmacılar, Yeşua'nın gerçek bir şahsiyet olduğu konusunda şüphecidirler. Adının Yeni Ahit kaynaklı dinî metinlerde sıkça geçmesine rağmen tarihî belgelerde kendisinden bahsedilmemesi, kendisi hakkındaki bazı anlatıların daha önceki efsanelerde de aynen yer alması gibi sebeplerle onun mitolojik bir karakter olabileceğini düşünmektedirler. Bu görüşte olan araştırmacıların Yeşua hakkındaki teorilerine genel olarak Mesih Efsanesi teorisi denilmektedir. Bu teoriyi savunanların hemfikir oldukları noktalar şöyle sıralanabilir: Yeşua'dan bahseden ve miladi birinci asra ait birincil derecede kaynağın olmaması ve Hristiyanlıktaki ibadetlerin, kendisinden önce ortaya çıkmış putperest dinlerde köklerinin olması.4445
Günümüzde neredeyse bütün uzmanlar tarafından gerçekten yaşadığı düşünülen46 Yeşua'nın varlığının araştırılması için tarihçiler Sinoptik İnciller'i (Matta, Markos ve Luka) birincil kaynak olarak gösterir.47484950
Hristiyan tarihçi ve teorisyenlerin çoğu, Yeşua'nın Celileli bir öğretmen ve marangoz olduğu, şifa dağıttığı, Yahya tarafından vaftiz edildiği, "halkı isyana teşvik etmek" suçuyla, Yahudi din adamlarının tahriklerine kanan Roma İmparatorluğu'nun Yahudiye eyaletinin valisi Pontius Pilatus'un emri ile Kudüs'te çarmıha gerildiği konusunda hemfikirdir. Hristiyanlık teolojisinde kullanılan, Yeşua'nın yaşamına dair ana kaynaklar Yeni Ahit'teki dört kanonik incildir (Matta, Markos, Luka ve Yuhanna). Genel kabule göre bunlar Yeşua'nın ölümünden 60-70 yıl sonra, I. yüzyılda yazılmışlardır. Hristiyanlığın bakış açısına göre, Eski Ahit'te yer yer ileride zuhur edeceği vadedilen Mesih, Yeşua'dır.
Yeşua'nın Davud'un soyundan geldiğine inanılır. Yahudi toplumu içinde doğup büyüyen Yeşua'nın yaşadığı dönemde Yahudilerin geleneksel olarak babalarının ismiyle anılması sebebi ile Yeşua yaşamı süresince, üvey babasına izafeten Yosef oğlu Yeşua olarak tanınmıştır.51 Dinî anlatılara göre annesi Meryem, Levioğulları soyundan geliyordu. Matta İncili'nde Meryem'in kocası Yusuf'un soyağacı verilir52 ve bu, Kral Yehoyakin'e dayandırılır.53 Yeremya 22:28-30'da Yehoyakin'in soyuna konulmuş bir lanetten söz edilir.54 Matta'daki soyağacı ile Yeşua'nın lanetli bir soydan gelmediği açıklanır. İnanca göre Yusuf, Yeşua'nın biyolojik babası olsaydı Davud'un krallık tahtına oturamazdı. Luka İncili'nde ise Meryem'in soyağacı verilir. Bu soy kaydında Meryem'in Yehoyakin'in soyundan değil Peygamber Natan aracılığıyla Kral Davud'a kadar uzanan soydan geldiği açıklanır.55
Hristiyanlara göre Yeşua'nın "dünyada kendine özgü bir önem"i vardır.56 Hristiyanlara göre Yeşua insanları Tanrı'ya yaklaştırmış ve Mahşer Günü dünyaya dönerek insanları bedensel dirilişlerinden önce ya da sonra yargılayacaktır.5758596061 Kimilerine göre ise Yeşua'nın kurtarıcı rolü öteki dünyadan çok varoluşçu ya da toplumsal bir kimliktir;62 ve bazı araştırmacılar Yeşua'nın evrensel uzlaşıyı getireceğini savunur.63 Hristiyanlar Yeşua'ya Tanrı'nın beden almış hâli ve teslis de denilen Üçlü Birlik'teki üç hipostaz veya kişinin ikincisi olarak inanırken bazı gruplar teslis inancını kısmen ya da tamamen reddeder.
Hristiyan inancında Yeşua Tanrı'nın Oğlu ve Tanrı'nın enkarnasyonudur.64 O, Baba (Tanrı) ile insanlar arasında aracı, Tanrı'nın sözlerinin beden bulmuş biçimi, beklenen Mesih, kurtarıcı, Rab, Tanrı ile aynı "öz"den olan, güçlü Tanrı, tek insan, dünyanın tek kralı, Üçlü Birlik'teki kişilerden "Oğul"dur. Yeşua için kullanılan oğul ifadesi biyolojik bir anlam içermemektedir, Tanrı'nın babalığı ruhanî bir babalıktır. Hristiyanlık inancına göre Yeşua, insanların günahlarının bağışlanması için çarmıhta bedenen can vermiştir.
Yeşua'nın tanrısal ve insani özellikleri farklı mezheplerce farklı yorumlanır. Hristiyanlığın monofizit görüşüne göre insani tabiatı ile tanrısal tabiatı, tanrısal özü altında erimiş ve ayrılmaz, bölünmez tek bir tabiat meydana gelmiştir. Çarmıhta sadece insanî tabiatı acı çekmiştir. Tanrısal tabiatı acı çekmemiştir.
Diofizit görüşe göre ise insani ve tanrısal olmak üzere birbirinden bağımsız iki tabiatı vardır. Çarmıha gerildiğinde tanrısal tabiatı bedeninden ayrılmış, sadece insani tabiat acı çekmiştir. Meryem, insan olan Yeşua'nın annesidir, dolayısıyla da ona Theotokos, yani Tanrı anası denemez. Ortodoks, Katolik ve Protestanlara göre Yeşua'nın insani ve tanrısal iki tabiatı olup bunlar asla birleşmezler, karışmazlar ve ayrılmazlar.
İslam'da Meryem oğlu İsa, Mesih'tir,65 Allâh'ın elçisidir,6667 Rûhullah'tır,68 bir râsuldür,69 beş ulu'l-azm peygamberden biridir.70 Ayrıca Müslümanlar İncil'in İsa'ya vahiy yoluyla indirilen kutsal bir kitap olduğuna inanırlar.71 İsa, Tanrı da değildir, Allah'ın oğlu da değildir.7273 Kur’anda İsa kendisine erkek dokunmamış bir bakirenin mucize çocuğudur. Ölüleri bile diriltebilir.7475 Hristiyan teolojisinden önemli bir fark olarak O tanrı veya tanrının çocuğu değil, Muhammed’i müjdeleyen bir peygamberidir. Ama yine de O’nun için özel bir dil kullanılır; O tanrının sözü ve özü (ruhu)’dür. (Nisa:171)76 Bebekliğinden itibaren olağanüstü mucizeler ve harikalar gösteren7778 İsa'nın hikayesine Al-i İmran ve Meryem surelerinde ayrıntılı olarak yer verilir.
İslâmiyetin ana metni Kurân'a göre Îsâ, biyolojik veyâ ruhsal bir babası olmayarak, mûcizevî bir sûrette, annesinin rahminde yaratılmıştır. Kurân'da buna bir misâl olarak, toprağa insan sûreti verilip can ilka edilmesi sonucu babasız yaratılan Âdem Peygamber örnek getirilir ve iki peygamberin yaratılışı aynı mucize kategorisinde vurgulanır.79 Kur'an'da İsa'nın bir anne-baba ilişkisinden değil, sadece bir anneden meydâna geldiğini vurgulamak için birçok âyette, annesine izâfeten "Meryem oğlu İsa" şeklinde zikredilir.80 İnsanlar, doğduğunda, Şeytan tarafından dürtülüp rahatsız edilir ve ağlarlar.8182 Meryem oğlu İsa, Şeytan'ın dokunup rahatsız edemediği kişidir.8384
Çoğu İslami gelenek, İsa'nın fiziksel olarak çarmıhta veya başka bir şekilde öldüğünü kategorik olarak reddeder. Çoğu gelenek, bunun yerine ikame veya başka bir kişinin İsa'nın yerine çarmıha gerildiği fikrini öğretir. Bununla birlikte, bazı modern Müslüman bilginler, İsa'nın gerçekten öldüğüne ve onun hayatta kalmasına yapılan atıfların gerçek değil, sembolik olduğuna inanıyorlar. İsa'nın ölümünün doğası hakkındaki bu anlaşmazlık, İslam kanonunun kendisinde bulunur ve en eski hadis, Muhammed'in arkadaşlarının İsa'nın öldüğünü söylediğini aktarır. Bu arada, daha sonraki hadis ve tefsirlerin çoğunluğu bunun tersini savunmaktadır. Muhammed Reşid Rıza gibi bazı İslami reformcular, çağdaş yorumcuların Kur'an'daki İsa'nın ölümünün inkârının mecazi olarak yorumlanmasıyla hemfikirdir.85
Kurân'da Îsâ'nın soyağacından olarak annesi Meryem86 ve dedesi İmran'ın87 adları zikredilmektedir. Müslüman bilginlerin eserlerinde hem Hristiyanların geleneklerinden iktibas edilmiş Marangoz Yusuf'un şeceresi,88 hem de Hristiyan geleneğine dayanmayan Meryem'in ve kuzeni Yahya'nın şecereleri mevcuttur. Marangoz Yusuf'un şeceresi ile Meryem Ana'nın89 ve Yahya bin Zekeriya'nın şecereleri90 arasında büyük farklılık mevcuttur.
<table> <caption><strong><em>Milletler ve Hükümdarlar Tarihi</em>’nde Meryem oğlu İsa'nın Şeceresi</strong></caption> <tbody> <tr class="odd"> <td><ol> <li><a href="İbrahim" title="wikilink">İbrahim</a></li> <li><a href="İshak" title="wikilink">İshak</a></li> <li><a href="Yakub" title="wikilink">Yakub</a></li> <li><a href="Yahuda" title="wikilink">Yahuda</a></li> </ol> <p>(Yahuda ile İyşa arasında ismi bilinmeyen birçok ata)</p> </ol></td> <td><ol start="5"> <li><a href="İyşa" title="wikilink">İyşa</a></li> <li><a href="Davud" title="wikilink">Davud</a></li> <li><a href="Süleyman" title="wikilink">Süleyman</a></li> <li><a href="Rahbeam" title="wikilink">Rahbeam</a></li> <li><a href="Ebya" title="wikilink">Ebya</a></li> </ol></td> <td><ol start="10"> <li><a href="Asa" title="wikilink">Asa</a></li> <li><a href="Yehşafaz" title="wikilink">Yehşafaz</a></li> <li>Yarem</li> <li>Ahzihu</li> <li>Yavş</li> </ol></td> <td><ol start="15"> <li>Amsiya</li> <li>Azriya</li> <li>Yusam</li> <li>Ahaz</li> <li>Hazkiya</li> </ol></td> <td><ol start="20"> <li>Menaşe</li> <li>Amun</li> <li>Yaşhem</li> <li>Matan</li> <li>İmran</li> </ol></td> <td><ol start="25"> <li><a href="Meryem" title="wikilink">Meryem</a></li> <li>İsa<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></li> </ol></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"></li> </ol> </section>Milletler ve Hükümdarlar Tarihi’nde Meryem oğlu İsa'nın Şeceresi
Hristiyan geleneklerinin etkisiyle, İslâm bilginleri, Meryem oğlu İsa'nın, MS 1. yüzyılda risâlet görevini yerine getirdiğini zımnî olarak kabûl etmektedir veyâ İslâm'ın temel metni Kurân ile çatışma arzetmediği ve ayrıca akîde konusunda bir mesele olmadığı için bu konuda bir îtirazda bulunmamaktadırlar. Bununla birlikte, İslâm bilginlerinin târih boyunca yazmış oldukları eserlerde, Meryem oğlu İsa'nın ve en bilinen çağdaşları Zekeriya ve Yahya Peygamberlerin ve Meryem Ana'nın hakkında Hristiyan gelenekleriyle uyumsuzluk gösteren pek çok vakâ rivâyet edilmiştir. Meryem Ana'nın şeceresi de bunlardan birisidir. Bu örneklerden bir diğeri Ashab-ı Karye vakâsıdır. Bâzı tefsir yazarları, Ashab-ı Karye vakâsının, İsa'nın yolladığı elçiler ile ilgili olduğunu ve bu olayın Antakya'yı yöneten Antihas oğlu Antihas (<big>انطيخس بن انطيخس</big>) adındaki bir hükümdar zamânında yaşandığını rivâyet etmektedirler.91
MS 1. asra aykırı duran bu rivâyetlerin dışında, İsa'nın Hristiyan geleneğinde anlatılandan asırlar önce yaşadığını açıkça savunan rivâyetler de İslâm geleneğinde görülmektedir. Ahmed Sirhindî de mektuplarından ikisinde, onun Eflâtun (MÖ y. 427-347) zamanında yaşadığını ve tebliğinin Eflatun'a ulaştığını dile getirir.9293 Taberi'nin rivâyetlerinde, Makedonyalı İskender'in Babil'i ele geçirmesinin altmış beşinci senesinde (yaklaşık MÖ 266) İsa'nın doğduğunu kabûl eden Farslar; İskender'in Babil'i fethinin üç yüz üç sene sonrasında (y. MÖ
Kurân, İsa'nın, Ahmed adında, kendisinden sonra gelecek olan bir resûl olarak Muhammed'i, İsrailoğullarına haber verdiğini bildirir.96 Bununla ilgili olarak bir hadîste Muhammed, şöyle söylemiştir: “Benim ismim Kurân'da Muhammed, İncil'de Ahmed, Tevrat'ta Ahyed'dir.”97 Bâzı İslâm bilginleri, Yuhanna İncili'nde geçen Faraklit{{'}}in İslâm peygamberi Muhammed olduğunu savunur.98 Hristiyan inanışına göre ise Faraklit, Kutsal Ruh'tur.99 Kanonik incillerde açıkça Muhammed'in geleceğini haber veren bir bilgi yoktur. O yüzden Müslümanların Yuhanna İncili'nde İsa'nın Muhammed'in geleceğini bildirdiğine dair delil kabul ettikleri sözleri100, Hristiyan dünyası delil olarak kabul etmez.
Evliya Çelebi, Seyahatnâme{{'}}de, İslâm'a göre Meryem oğlu İsa'nın havârilerinden kabul edilen Şem'un-u Safa'nın Nakura yakınlarındaki türbesinde bulduğu incil nüshasını defalarca okuduğunu ve incelediğini, İsa'ya inen ve Muhammed'i müjdeleyen ayetin o nüshada mevcut olduğunu iddia etmektedir.101102 Evliya Çelebi'nin, bizzat Şem'un-u Safa tarafından yazıldığını naklettiği bu el yazması incil, bulunamamıştır.
Kurân'da açıkça Meryem oğlu İsa'nın âhir zamanda geri gelip gelmeyeceği yazılı değildir. Âhir zamanda İsa'nın geleceğinin haber verildiği hadisler vardır.103 İsa, geldiğinde Deccâl'i helâk edecektir.104 Ancak, İslâm bilginleri, Deccâl'in mâhiyeti, İsâ'nın gelişinin mâhiyeti ve Deccâl'i helâk edişinin mâhiyeti konusunda oldukça farklı yorumlar yapmışlardır.
Yahudiler, "Yeşu" adıyla bahsetmeyi tercih ettikleri Yeşua'nın Mesihliğini, peygamberliğini ya da Tanrı'nın Oğlu veya enkarnasyonu olduğunu tanımaz.105 İbn-i Meymun, Nasıralı Yeşu'nun ve Muhammed'in mevcudiyetlerinin hikmetinin, beklenen Yahudi Mesihi'nin gelişine dünyâyı hazırlamak olduğunu savunur.106
Miladî takvim, Yeşua'ya göre düzenlenmiştir. Milat, Roma imparatoru Ogüst'ün imparatorluğunun 28. yılıdır. Bu sene, Hristiyan geleneğinde Yeşua'nın doğum yılı olarak kabul edilir. Bu yıl, zaman çizelgesinde başlangıç noktasını temsil eder. Türkçede Milattan Önce (MÖ) ile İsa'dan Önce (İÖ) ve Milattan Sonra (MS) ile İsa'dan Sonra (İS) aynı anlamda kullanılır. "Milattan Sonra" anlamında kullanılan AD (Anno Domini) ise Latince "Rab'bin Yılı" anlamına gelir.
19. asrın ortalarından itibaren Yahudi akademisyenlerin öncülüğünde, Before Christ (Mesih'ten Önce) ve Anno Domini (Rab'bimizin Yılında) isimlendirmelerinin terk edilmesi gerektiği yönünde bir gelenek başlatıldı. Bunun yerine CE (İng. Common Era; Tr. Ortak Zaman) ve BCE (İng. Before Common Era, Tr. Ortak Zamandan Önce) tabirleri kullanılmaya başlandı. Bu gelenek, bilimsel çevreler tarafından benimsendi ve yaygın kabul gördü,107108109 çünkü, Ortak Zaman ve Ortak Zamandan Önce adlandırmalarında, Anno Domini (Rab'bin Yılı) ve Before Christ (Mesih'ten Önce) gibi, Hristiyanlığın miladi takvimdeki belirleyiciliğinin baskınlığının hissedildiği anlamlar öne çıkmıyordu.110111112113
Yeşua'nın Yahudi toplumlarındaki hayat öyküsü Toledot Yeşu{{'}}nun bir versiyonunda Yeşua'nın MÖ 90 civarında yaşadığı anlatılır.ları tarihsel bir veri olarak kabul etmezler. Yahudiler Yeşua'nın mesih olduğuna inanmadıkları için Avrupa'da Orta Çağ'da Kilise'nin ve Hristiyan tebaanın büyük baskısına maruz kaldı. Orta Çağ Avrupası Yahudi toplumunda ortaya çıkan Toledot Yeşu (Yeşu'nun Hayatı) biyografileri, dönemin Yahudilerinin, yaşadıkları baskıların sebebi olarak gördükleri Yeşua hakkında, muhalif dille yazdıkları yaşam öyküleridir. Bu biyografilerde Yeşua zina sonucu doğan, sapkın öğretiler yayan, büyü yapan, sahtekâr biri olarak anlatılır. Toledot Yeşu{{'}}nun (Yeşu'nun Hayatı) Yahudi topluluklarında dolaşan versiyonlarından birisini, Johann Christian Wagenseil, 1681 senesinde Tela Ignea Satanae (Şeytan'ın Alevli Oku) başlıklı bir kitapta yayımladı.}}114
Michalopoulos, Dimitri (2017), "Turanian and Turkic Migrations into Europe: The Testimony of the Greek Sources", in 10. Balkan Tarihi Kongresi (ISBN No: 978 605 867 098-3), pp. 401–410.
Orijinal kaynak: isa. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ehrman, Bart D. (2014). How Jesus Became God: The Exaltation of a Jewish Preacher from Galilee. HarperOne. ISBN 978-0-06-177818-6. ↩
Matta 16:13-19 , «İsa, Filipus Sezariyesi bölgesine geldiğinde öğrencilerine şunu sordu: "Halk, İnsanoğlu'nun kim olduğunu söylüyor?" Öğrencileri şu karşılığı verdiler: "Kimi Vaftizci Yahya, kimi İlyas, kimi de Yeremya ya da peygamberlerden biridir diyor." İsa onlara, "Siz ne dersiniz" dedi, "Sizce ben kimim?" Simun Petrus, "Sen, yaşayan Tanrı'nın Oğlu Mesih'sin" yanıtını verdi. İsa ona, "Ne mutlu sana, Yunus oğlu Simun!" dedi. "Bu sırrı sana açan insan değil, göklerdeki Babam'dır. Ben de sana şunu söyleyeyim, sen Petrus'sun ve ben kilisemi bu kayanın üzerine kuracağım. Ölüler diyarının kapıları ona karşı direnemeyecek. Göklerin Egemenliği'nin anahtarlarını sana vereceğim. Yeryüzünde bağlayacağın her şey göklerde de bağlanmış olacak; yeryüzünde çözeceğin her şey göklerde de çözülmüş olacak."» ↩
Yuhanna 4:25-26 , «Kadın İsa'ya, "Mesih denilen meshedilmiş Olan'ın geleceğini biliyorum" dedi, "O gelince bize her şeyi bildirecek." İsa, "Seninle konuşan ben, O'yum" dedi.» ↩
Luka İncili 4:22; Yuhanna İncili 1:45; 6:42 ↩
Cyril, Glassé; *The New Encyclopedia of Islam *; Rowman & Littlefield; 2008; s. 270-271; ISBN 978-0-7425-6296-7 ↩
Dinler Kitabı (The Religions Book), Alfa Yayınları, İstanbul, 2019. (çevirmen: Ahmet Fethi Yıldırım) - sayfa: 205 ↩
"jesus." Online Etymology Dictionary. Erişim: 9 Şubat 2015. ↩
Barr, James (1970). "Which language did Jesus speak". Bulletin of the John Rylands University Library of Manchester 53 (1): 9–29. ↩
Porter, Stanley E. (1997). Handbook to exegesis of the New Testament. Brill. pp. 110–112. ISBN 978-90-04-09921-0. ↩
Hamp, Douglas (2005). Discovering the language of Jesus. Calvary Chapel Publishing. pp. 3–4. ISBN 978-1-59751-017-2. ↩
Dunn, James D.G. (2003). Jesus Remembered. Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-3931-2. ↩
"Jesus Outside the New Testament" Robert E. Van Voorst, 2000, s. 8-9 ↩
"The Jesus Parallels ", Roger Viklund ↩
Ed P. Sanders, Jaroslav J. Pelikan; Encyclopædia Brittanica; "Jesus "; Erişim Tarihi: 10 Hazîran 2015 ↩
"Yakup Meryem'in kocası Yusuf'un babasıydı. Meryem'den Mesih diye tanınan İsa doğdu." (Matta 1:16 ) ↩
"Yoşiya, Babil sürgünü sırasında doğan Yehoyakin'le kardeşlerinin babasıydı," (Matta 1:11) ↩
"Bu mu Yehoyakin? Bu hor görülmüş kırık çömlek, Kimsenin istemediği kap? Neden kendisi de çocukları da Bilmedikleri bir ülkeye atıldılar? Ülke, ey ülke, RAB'bin sözünü dinle, ey ülke! RAB diyor ki, “Bu adamı çocuksuz, Ömrünce başarısız biri olarak yazın. Çünkü soyundan gelen hiç kimse başarılı olmayacak, Soyundan gelen hiç kimse Davut'un tahtında oturamayacak, Yahuda'da bir daha krallık etmeyecek.”" (Yeremya 22:28-30 ) ↩
"Ama melek ona, “Korkma Meryem” dedi, “Sen Tanrı'nın lütfuna eriştin. Bak, gebe kalıp bir oğul doğuracak, adını İsa koyacaksın. O büyük olacak, kendisine ‘Yüceler Yücesi'nin Oğlu’ denecek. Rab Tanrı O'na, atası Davut'un tahtını verecek. O da sonsuza dek Yakup'un soyu üzerinde egemenlik sürecek, egemenliğinin sonu gelmeyecektir.”" (Luka 1:30-33 ) ↩
Linda Woodhead; *Christianity: A Very Short Introduction *; s. 11 ; Oxford University Press; 2nd Edition, 2014 ↩
Bruce M. Metzger, Michael D. Coogan; Oxford Companion to the Bible; Oxford University Press; 1993; s. 649; ISBN 978-0-19-974391-9 ↩
Richard Bauckham, "Universalism: a historical survey" , Themelios 4.2 (September 1978): 47–54. ↩
Beş en azim sâhibi peygamberin isimleri şunlardır; Nuh, Muhammed, İbrahim, Musa, İsa. En büyük azim sahibi peygamberlerden bahseden âyet için bkz. Kurân 42:13 ↩
Buhârî, "Enbiyâ": 44, "Bedü'l-Halk": 11, "Tefsir, Âl-i İmran":
2; Müslim, "Fezâil": 147.
Hadis referansları için bkz. İbrahim Canan, Hadis Ansiklopedisi,
Kütüb-i Sitte ve Tercümesi, c. 12, s.
175 ↩
Ebu İshak Sâlebî, *Arâisü'l-Mecâlis fî Kısâsi'l-Enbiya * s.509-510 ↩
İmâm-ı Rabbânî; Mektûbât-ı Rabbânî; c. 1; 266. Mektup; s. 632; çev. Abdulkadir Akçiçek; Çile Yayınları; İstanbul:1977 ↩
a.g.e.; 313. Mektup; s. 886 ↩
(Nebhânî, Hüccetüllah ale’l-Âlemîn, 108,
112; Halebî, es-Sîretü’l-Halebiye, 1:353;
el-Envârü’l-Muhammediyye mine’l-Mevâhibü’l-Ledünniyye, s. 143.
:Bu, İbn-i Abbas'tan rivayet olunmuş bir
hadîstir. ↩
Said Nursî, Mektûbat, s. 165, Envâr Neşriyât, İstanbul:2010. Said Nursi, "İncil"deki ilgili fıkralardan ikisinin Arapçalarını alıntılar. Bunlardan birisi, "قَالَ الْمَسِيحُ اِنِّى ذَاهِبٌ اِلَى اَبِى وَ اَبِيكُمْ لِيَبْعَثَ لَكُمُ الْفَارَقْلِيطَا", diğeri ise "اِنِّى اَطْلُبُ مِنْ رَبِّى فَارَقْلِيطًا يَكُونُ مَعَكُمْ اِلَى اْلاَبَدِ" ↩
Catholic Encyclopedia'da Paraclete. . Erişim: 5 Ekim 2015. ↩
Yuhanna, 14:16; 14:26; 15:26; 16:7 ↩
Said Nursî, Mektûbat, s. 171, Envâr Neşriyât, İstanbul: 2010. Evliya Çelebi'nin eserinde Osmanlı alfabesiyle alıntıladığı o âyette geçen kelimeler; "ايتون Bir oğlan", "ازربيون İbrahim neslinden ola", "پروفتون Peygamber ola", "لوغسلين yalancı olmaya", "بنت onun", "افزولات doğum yeri Mekke ola", "كه كالوشير salihlikle gelmiş ola", "تونومنين onun mübarek adı", "مواميت Mevamit ola", "اسفدوس ona uyanlar", "تاكرديس bu dünyânın mâliki olalar", "بيست بيث ve o dünyânın mâliki olalar" Said Nursî, mevamit kelimesinin sırasıyla Muhammed ve Memed kelimelerinden tahrif edildiğini savunur. ↩
Evliya Çelebi; Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi; 3. Kitap, 1. Cilt, s. 140-141 vd.; hazırlayanlar, Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı; Yapı Kredi Yayınları; 3. Baskı, İstanbul: Haziran 2012; ISBN 978-975-08-1101-1. ↩
Müslim, Kitap:19, Hadis: 1810 ↩
Jewish Encyclopedia'da Jesus of Nazareth ↩
Maimonides. Mishneh Torah, Sefer Shofetim, Melachim uMilchamot, Chapter 11 , Halacha 4. Chabad translation by Eliyahu Touger. ↩
Anno Domini -“Rabbi(mizi)n Yılı” anlamına gelir- ↩
Tela Ignea Satanae hakkında bkz. Carmilly-Weinberger, Moshe; Censorship and Freedom of Expression in Jewish History (1977, NY, Yeshiva Univ. Press); s. 185. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page