il ne demek?

İl, Türkiye Cumhuriyeti'nin taşra teşkilatlanmasında en büyük mülkî yönetim birimi. Osmanlı Devleti'nde uygulanan vilayet sisteminin Türkiye'de ilkin sistem olarak, 1960'ta da isim olarak güncellenmesi ile bu şekli ve ismi almıştır.

İl, merkezî idarenin taşra birimlerinin en büyüğüdür. Bir ülkenin, bir vali tarafından idare edilen bölümlerinden her birine verilen addır. Merkezî idarede kanunların uygulanması, kamu düzeninin korunması ve kamu hizmetlerinin yürütülmesinde yetki genişliği esasının uygulanmasına dayanır. Kuruluş esasları kanunla belirtilen devlet tüzel kişiliği içinde yer alan birimdir.

1982 Anayasası'na göre Türkiye, merkezî idare kuruluşu bakımından; coğrafya durumuna, ekonomik şartlara ve kamu hizmetlerinin gereklerine göre illere; iller de diğer kademeli bölümlere (ilçe) ayrılır.

İllerde kamu kurumları

Bakanlıkların kuruluş kanunlarına göre illerde, lüzumu kadar teşkilat bulundurulur. Bu teşkilatların her birinin başında, il idare şube başkanları vardır. Bu şube başkanlarının emri altında çalışanlar, ilin ikinci derecede memurlarıdır. Başkanlıkları temsil eden şube başkanları valinin emri altında çalışırlar.

Vali, ilde devletin ve hükûmetin temsilcisi ve her bakanın ayrı ayrı her bakımdan mümessili ve bunların idari ve siyasi yürütme vasıtasıdır.

Sorumluluk ve yönetim

İlin genel idaresinden bakanlara karşı ayrı görevler vardır. Valinin tayin ve tespit ettiği işlerde, yeteri kadar vali muavini bulundurulur. Bunlar valinin olmadığı zamanlarda yerine vekâlet ederler. İlin yazı işlerinin düzenlenip yürütülmesinden de sorumludurlar.

Tevsii Mezuniyet

1982 Anayasası'na göre iller yetki genişliği esasına dayalı olarak yönetilir.

İl Özel İdaresi

İl özel idaresinin vazifeleri arasında, yol, köprü, geçit gibi yerlerin inşaat ve onarım işleri, elektrik, havagazı, su gibi kamu hizmetlerinin işletmeleri, özel sektöre ait fabrika ve tesislerin ruhsat müsaadesi işleri, tarım sektörünün geliştirilmesi gibi sosyal ve ekonomik mahiyetteki hizmetlerin millet faydasına geliştirilmesini sağlayıcı tedbirleri almak ve araştırmak, ilköğretim, mesleki ve teknik okullarla, hastaneleri hizmete açmak, il mallarını kamu yararına kullanmak sayılabilir.

İl özel idaresinin organları

Vali

İl genel meclisi

İl genel meclisinin üyeleri, 5 yılda bir yapılan seçimlerle vazife alırlar. Valilerin tayini merkezden yapılır. İl genel meclisi, yılda bir defa olmak üzere genel kurul toplantısı yapar. Olağanüstü genel kurul toplantısı yapılabilmesi için İçişleri Bakanlığının izni gerekmektedir. Genel kurulun vazife ve yetkileri arasında, il bütçesini kabul etmek, kurum hizmetleri hakkında kararlar almak, hizmetler için gerekli finansman kaynaklarını tespit etmek gibi hususlar sayılabilir.

İl encümeni

İl genel meclisinin içinden seçilen dört üyeden meydana gelir. Vazife süreleri bir yıldır. İl bütçe tasarısını inceleyerek müzakere etmek, gider cetvellerinin bütçeye uygun olması hâlinde tasdik etmek, bütçedeki artırma ve eksiltmeleri müzakere etmek, bütçede tespit edilen finansman kaynakları arasında aktarma yapmak, olağan dışı giderlerin kullanma durumlarını tespit etmek, il idaresinin hizmetleri ile ilgili mütalaalarını genel meclise bildirmek gibi hususlar, il daimî encümeninin vazifeleri arasında yer almaktadır.

İl idare kurulu

Vali başkanlığının altında hukuk işleri müdürü, defterdar, bayındırlık, sağlık ve sosyal yardım, tarım, veteriner ile millî eğitim ve kültür müdürlüklerinden meydana gelir. İdari ve istişari nitelikte kararlar almağa yetkili kuruldur.

Bölge idareleri

Kamu hizmetlerinin görülmesinde verim ve uyum sağlamak amacıyla birden çok ili içine alan merkezî idare teşkilatı kurulabilir. Bu teşkilatın görev ve yetkileri, kanunla düzenlenir.

İller ve Nüfusları1

Türkiye'de iller ve nüfusları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

İlStatüNüfus (2016)
AdanaBüyükşehir2.201.670
AdıyamanŞehir245.446
Afyonkarahisar224.968
Ağrı117.213
Aksaray213.088
Amasya104.629
AnkaraBüyükşehir ve Başkent5.346.518
AntalyaBüyükşehir2.328.555
ArdahanŞehir21.587
Artvin26.329
AydınBüyükşehir1.068.260
Balıkesir1.196.176
BartınŞehir68.881
Batman402.189
Bayburt45.407
Bilecik63.275
Bingöl111.364
Bitlis51.118
Bolu163.018
Burdur81.559
BursaBüyükşehir2.901.396
ÇanakkaleŞehir126.062
Çankırı82.740
Çorum259.205
DenizliBüyükşehir1.005.687
Diyarbakır1.673.119
DüzceŞehir162.897
Edirne160.233
Elazığ374.319
Erzincan96.248
ErzurumBüyükşehir762.021
Eskişehir844.842
Gaziantep1.974.244
GiresunŞehir107.953
Gümüşhane46.986
Hakkâri56.917
HatayBüyükşehir1.555.165
IğdırŞehir89.247
Isparta220.322
İstanbulBüyükşehir14.804.116
İzmir4.223.545
Kahramanmaraş1.112.634
KarabükŞehir118.373
Karaman156.056
Kars82.975
Kastamonu114.131
KayseriBüyükşehir1.358.980
KırıkkaleŞehir194.675
Kırklareli74.986
Kırşehir130.915
Kilis93.222
KocaeliBüyükşehir2.033.441
Konya2.161.303
KütahyaŞehir240.814
MalatyaBüyükşehir781.305
Manisa1.396.945
Mardin796.237
Mersin1.773.852
Muğla923.773
MuşŞehir93.052
Nevşehir102.997
Niğde137.194
OrduBüyükşehir750.588
OsmaniyeŞehir229.406
Rize114.838
SakaryaBüyükşehir976.948
Samsun1.295.927
SiirtŞehir147.271
Sinop41.386
Sivas335.943
ŞanlıurfaBüyükşehir1.940.627
ŞırnakŞehir54.032
TekirdağBüyükşehir972.875
TokatŞehir148.149
TrabzonBüyükşehir779.379
TunceliŞehir32.858
Uşak206.234
VanBüyükşehir1.100.190
YalovaŞehir116.615
Yozgat85.679
Zonguldak108.180

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Orijinal kaynak: il. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

  1. TC İçişleri Bakanlığı, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü > İstatistikler> Belediye Başkanlıklarının 2016 ADNKS Nüfus, Parti, Cinsiyet ve Belediye Başkanlarının İsimlerine Göre Listesi http://www.migm.gov.tr/kurumlar/migm.gov.tr/BELED%C4%B0YELER/belediye_listesi_2016.xlsx 18.04.2017

Kategoriler