hipnoz ne demek?

Hipnoz, psikolojiye göre, telkine yatkınlık gösteren bir tür yapay uyku veya uyku-uyanıklık arası haldir. Terimi ilk kullanan, Yunan mitolojisindeki uyku ilahının adından (Χυπνος) esinlenen İskoç hekim S. James Braid'dir (1795-1860). İlk zamanlar sihirbazlık ya da büyücülüğün bir dalı gibi görülen hipnotizma bilim çevrelerince önceleri mesmerist bir uygulama sanılarak aşağılanmışsa da, 19. yüzyılın sonlarında kimi psikoloji çevrelerinin, özellikle Salpetrier ve Nancy ekollerinin reddetmek yerine fenomene bilimsel araştırıcılıkla yaklaşıp, fenomeni bilimsel deneylerle sistemli bir şekilde incelemesi sonucunda, hipnoz bilim alanındaki yerini almıştır.

Hipnoz, ruh ve beden ilişkisinin (sonuçta perispri ve beden ilişkisinin) gevşemesi sonucunda oluşan bir degajman halidir.

Metapsişikte ve spiritüalizmde hipnoz

Metapsişikteki hipnoz yöntemleri

Hipnoz hâli iki yolla sağlanır: Manyetizma yoluyla (manyetik uyku) ve hipnotizma teknikleriyle (hipnotik uyku). Manyetizma yöntemlerini süjeler üzerinde bilinen anlamda ilk uygulayan ve bu etkiye "hayvansal manyetizma" adını veren kişi, canlılar üzerindeki manyetizmanın kâşifi sayılan, Franz Anton Mesmer'dir (1734-1815). Manyetik hipnoz, hipnotik hipnoza kıyasla hem daha derin ve doğal bir degajman hâlidir hem de ruhsal incelemeler için, daha yararlı, bol ve verimli olanaklar sunar. Manyetik hipnozda ayrıca hipnotik hipnozda görülen zarar ve tehlike olasılıkları pek bulunmaz. Manyetik hipnoz hali telkinle oluşmaz ve telkinle ortadan kalkmaz. Hipnoz altındaki kişi yalan söyleyemez. Hipnoz altındaki kişiye vicdanına ya da vicdani iradesine uymayan eylemler yaptırılamaz.

Metapsişikçiler yeterince bilgi, görgü ve deneyime sahip olunmadan hipnoz deneylerine kalkışılmamasını, aksi takdirde tehlikeli ve zararlı sonuçlarla karşılaşmanın çok muhtemel olduğunu belirtmektedirler.

Hipnozun üç temel hâli

Hipnozun derinlik derecelerine ve özelliklerine göre farklı çeşitleri vardır. Başlıca üç hipnoz hâli vardır:

Letarji (şarm, telkin, inangaçlık hâli): Neo-spiritüalizm, hipnozun bu aşamasını “kendiliğinden imajinasyon” aşaması olarak görür. Hipnozun bu hâlinin en belirgin özelliği süjenin telkine şuursuzca yatkınlık özelliğidir. Bu hâldeki süjede telkin yoluyla, beş duyuyu ilgilendiren hipnotik halüsinasyonlar yaratılabilir.
Katalepsi (donma hâli): Süjenin gözleri açık olmakla birlikte, kasları donma denilen derecede uzun süre sabit kalır. Organlarını bırakıldığı konumda tutar. Çevredeki gürültüleri duymamakla birlikte, müzikten etkilendiği saptanmıştır. Telkin alma yeteneği azaldığından, emirler sonuçsuz kalır. Hipnozda tehlikeli bir safhadır. Hastanın uyandırılamaması söz konusudur. Hipnozitör, hipnozun bu safhaya geçmesine müsaade etmez.
Somnambülizm (uyurgezerlik hâli): Süje kendisi üzerindeki kontrol yeteneklerini biraz daha bilinçli ve kapsamlı olarak tekrar kullanmaya başlar. Telkin doğrudan doğruya olanaklı değildir, ancak ikna yoluyla olanaklıdır. Süjede olağan hâlde görülmeyen bir zekâ ve muhakeme yeteneği belirir. Bu şuur hâli 'superconscience' olarak adlandırılmıştır. Somnambülizm hâli de belirtilerine ve derinlik derecelerine göre kendi içinde sınıflara ayrılır. Hipnozdaki bu yapay somnambülizm (somnambulisme provoqué) hâli "doğal uyurgezer" denilen insanlarda kendiliğinden oluşmaktadır ki doğal uyurgezerler bu hâldeyken zekâ gerektiren karmaşık faaliyetlerde bulunabilirler fakat uyandıktan sonra, yapmış oldukları bu faaliyetlerin hiçbirini hatırlamazlar.

Hipnozun kullanım alanları

Günümüzde spiritüalizmde ve parapsikolojide kullanılmasının yanı sıra, psikoterapide, kriminolojide ve sancısız doğum, sancısız diş çekme (ABD’deki dişçilerin yaklaşık dörtte birinin uyguladığı belirlenmiştir.), yabancı dili çabuk öğrenme gibi çeşitli amaçlarla birçok alanda kullanılan bir yöntemdir. Ayrıca uluslararası istihbaratta da kullanıldığı ileri sürülmektedir. Manyetik hipnozla yapılan tedavi sistemine ve uzmanlık alanına kimi ülkelerde biyoterapi adı verilmektedir. Bir başka uyku türüne ilaçla (enjeksiyonla) uyku denilmektedir fakat bu uyku yöntemi metapsişikçilerce, bilinen hipnoz yöntemleri kapsamında ele alınmadığı gibi, bu uyku hâli de hipnoz olarak ele alınmaz. Beslenme düzeni bozukluklarında, motivasyon/özgüven eksikliklerinde ve kilo problemlerinde hipnoz yardımcı tedavi olarak rahatça kullanılabilir.¹

Hipnotize edilebilirliği kolaylaştıran etkenler

Pierre Janet (1859-1947) deneyleri sonucunda, süjenin hipnotize edilmesini kolaylaştırıcı etkenlerden bazılarını şöyle sıralamıştır:

Geçmişte ruhsal bir çöküntü, kriz geçirmiş olma.
Doğal uyurgezer olma.
Zihinsel yorgunluk, yani devamlı dikkatten doğan yorgunluk.
Aşırı heyecan hâllerinde kendini kolayca kaybediyor olma.
Hipnoz yapan kişiye bağlılık duyma.
Yönlendirilmeye ve yönetilmeye eğilimli olma.

Hipnozla ilgili olan başlıca terimler

Biyoterapi
Hipnotizma
Hipnotizör
Katalepsi
Kendi kendine telkin
Letarji
Manyetik akışkan
Manyetik pas
Manyetizma (Hayvansal manyetizma)
Oto-hipnoz (Kendi kendine hipnoz)
Posthipnotik anahtar
Posthipnotik telkin
Psikolojik ayrışma
Sinirsel akışkan
Sofroloji
Somnambülizm
Stigmat
Süje
Şuurüstü (superconscience)
Telkin
Telkinbilim (suggestology,suggestologie)
Trans
Uzaktan hipnotizma
Yaşamsal akışkan

Günlük hayattan örnekler

Rahat bir şekilde otomobil kullandıktan sonra varılan noktaya gelince sürüşün nasıl geçtiğini hatırlayamamak.
Akşam uzun süre televizyon izlerken saatlerin nasıl geçtiğini fark edememek.
Bazı yaralanma durumlarında sonradan gelen acı hissi.