Havran, Balıkesir ilinin Körfez bölgesinde bir ilçesidir. Höşmerim, Leblebisi ve Çanakkale kahramanı Koca Seyit ile tanınır. Deniz'e kıyısı yoktur. Bu açıdan turizm komşu ilçelerle kıyaslandığında fazla gelişmemiştir. Zeytincilik başlıca ekonomik faaliyettir. Ayrıca narenciye olarak mandalina ve süt sektörü gelişmiştir. İlk dönemlerden beri altın madenciliği yapılan bölgede, hâlen bu madencilik faaliyeti sürmektedir. Tarihsel olarak da konaklarıyla meşhurdur. Bir dönem adı baraj inşaatından etkilenen 20.000 nüfuslu yarasa kolonisiyle anılmıştır.
İnboğazı mağarasında yapılan kazılarda Bakır Çağı ve Cilalı Taş Devrine ait buluntular elde edilmiştir.1 Bunun dışında çok eski bir yerleşim yeri olan, Havran’nın bilinen ilk ahalileri Lelegler ve Pelasglardır. Troya savaşında geçen kent Tebai antik kenti bu ilçe sınırları içindedir. Tebai'den sonra bölgede önem kazanan bir diğer kent ise Aureline dir. Antik dönemde Havranın adının “ Aureline” altın ülkesi olarak anıldığı söylenir. Altının simgesi olan Au, Latince “ Avrum“ dan gelmektedir. Havran isminin zamanla Aureline’ den ‘Altın ülkesinden gelme’ ihtimali de oldukça yüksektir. Havran adının bir diğer gelme olasılığı ise; 1870-1890 yıllarında Osmanlı toprağı olan Suriye'nin Havran2 bölgesinde gerçekleşen ayaklanmalar sonucu, bu bölgede yaşayan toplum, Balıkesir Havran bölgesine yerleştirilmiştir. Genellikle varlıklı ailelerin geldiği Havran'ın o tarihten sonra daha hızlı bir gelişim göstermesi de adının buradan geldiğine dair bir diğer kanıttır. Özellikle Küçükkuyu,Havran köyü civarındaki altın yatakları çok eski zamanlardan beri işletilmiştir.
M.Ö.546 ‘da Lidya Devleti, Persler tarafından yıkılınca Havran Bölgesi de Pers egemenliğine girdi. M.Ö. 334 ilkbaharında Makedonyalı İskender ile Persler arasındaki savaştan galip çıkan İskender tüm Misya bölgesi ‘nin ( Uludağ ile Kaz Dağları arasındaki bölge) hakimi oldu. M.Ö. 283 yılında kurulan Bergama Krallığı, bu bölgede hakimiyet kurdu sonra da Roma İmparatorluğu egemenliğine girdi.
1175'te Eskişehir Ovası’nda toplanan 100.000 Türkmen hiçbir sultandan emir almadan Muğla, Denizli, Bergama ve Edremit havalisine gelerek kıyı kentlerine yerleştiler. Bölgedeki dağlardan birine adı verilen Eybek Bey de bu akının içinde yer almıştır.
1280 de Danişmend soyundan geldiği için bölgedeki Türkmenler tarafından büyük hürmet gösterilen Karesi Bey, kısa sürede bölgede hakimiyet kurdu.Böylece bölge kesin olarak Türklerin eline geçti.
1402 Ankara Savaşında Osmanlı ordusu yenilip geri çekilince Timur’un askerleri Bursa’ya girerek hazineye el koydu. Kazdağları’na saklanan Osmanlı askerlerini ele geçirmeye çalışan Timur’un torunlarından Şeyh Nurettin Mahmut emrindeki orduyla, bunları izleyip Havran’a geldi. Ele geçiremeyince de yıllardır barış içinde yaşayan ve zenginleşen Havran ve çevresini talan edip, yakıp yıktılar. Tahribat öylesine büyüktü ki, 1890’lara kadar Osmanlı belgelerinde Havran bölgesi; “Viraneli” kaydolundu. Daha sonraları onarılarak güzelleştirilen şehre ‘Huriler Diyarı’ anlamına gelen "Havran" ismi verilmiştir. Osmanlı döneminde Havran Bölgesi, Edremit kadılığına bağlı büyükçe bir karye durumunda kalmıştır.
I.Dünya Savaşı sonrası Millî Mücadelede Havranlılar, Edremit Kuvâ-yi Milliye Teşkilatına bağlı olarak kurulan Havran Heyeti ile yer almış, Havran bölüğü ile Ayvalık cephesinde 172. Alay Komutanı Ali ÇETİNKAYA komutasında diğer körfez halkı ile birlikte düşmana karşı mücadele etmişlerdir. Buna rağmen 30 Haziran- 1 Temmuz 1919 gecesi Havran’a giren Yunan birlikleri, 6 Eylül 1922’ de Balıkesir’ i kurtaran Millî Müfrezenin Balya üzerinden körfez bölgesine hareket eden bir kolu tarafından 8 Eylül 1922’ de düşman işgalinden kurtulmuştur.
Havran, Ege Bölgesi’nin Edremit Körfezi’ne doğru uzanan verimli bir ovası üzerine kurulmuş, denizden 33 m. yükseklikte bir yerleşim yeridir.
İlçe iklim bakımından Akdeniz ve Marmara ikliminin hakim olduğu değişik özellikler gösteren bir bölge olarak dikkat çeker. Bölgede narenciye yetişmektedir.
1873'te bucak olan, Havran 1 Nisan 1957 yılında 7033 sayılı kanunla İlçe olmuş, bu kanuna binaen 1959 yılında İlçe teşkilatı kurulmuştur. 1 kasaba, 26 köy, 7 köy ilçeye bağlıdır.
Okur – Yazar oranı ortalama %90’dır. İlköğretim, Ortaöğretim ve liseler dışında Balıkesir Üniversitesine bağlı Havran Meslek Yüksek Okulu 3 bölümle( İşletmecilik, Pazarlama ve Bilgisayarlı Muhasebe)öğretim yapmaktadır.
İlçenin sanayisi tarıma dayalı olup, Zeytin ürünleri ve sofralık zeytin alanında Türkiye İş Bankasına ait ANT GIDA( Fora Zeytincilik) firması büyük bir yatırım yapmış olup, önemli ölçüde Zeytin üretimi yapmaktadır. Dünyanın en modern ve büyük Zeytin işleme fabrikası özelliğini taşımaktadır.İlçe merkezinde yörenin zeytinlerden yüksek kaliteli zeytinyağını çıkartan 12 adet Zeytinyağı fabrikası bulunmaktadır. 2 adet Prina fabrikasın ise Zeytinyağı fabrikalarında tamamen alınamayan yağlar benzol ile yıkama tekniği ile düşük evsafta zeytinyağı olarak elde edilmektedir. 1 adet Çiçek Yağı Fabrikası ham çiçek yağını işleyerek iç pazara sunmaktadır.1 adet pamuk çekirdeği yağı ve kanola yağı işleme fabrikası ile 2 adet ağır yağların rafine olduğu fabrika bulunmaktadır.
Toplam arazinin ancak %24’ü tarım arazisi olmasına rağmen Havran tipik bir tarım ilçesidir. Tarım arazilerinin en büyüğü zeytinlik arazilerdir. Üretimi yapılan diğer meyve türleri Armut, Ayva, Badem, Ceviz, Elma, Kayısı, Şeftali, Nar, Kiraz, İncir, Vişne, Üzüm vb. olarak sıralanmaktadır.
İlçede 15 ila 20 yıldır hayvansal ürünlerin değerlendirilmeside 6 adet mandıra ile körfez ve çevre illere hizmet sunulmaktadır.
İlçe çok eski uygarlıklara yerleşim merkezliği yaptığı için Antik Mysia, Truva, Tehebe, Lyrnessos, Pers, İskender ve Helenistik devri, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı dönemi Antik Kalıntılara, Türk- İslam dönemi yapılara, tarihi çeşmelere, anıt yapı ve meskenlere sahiptir. Şifalı Derman Kaplıcalarına, yeşilliği ile göz kamaştıran hanlar, Eybek kışlası ve serhat mesire yerlerine sahiptir.
Havran ilçe merkezinde Kavaklı parkın yanında bulunan tenis kortlarında ulusal müsabakalar yapılabilmektedir. Ayrıca Ege Bölgesine has Deve Güreşlerinin yapılabildiği bir alan bulunmaktadır. Fatih Belediye Spor kulübü de amatör ligde mücadele etmektedir.
Köylerin büyük kısmı Manav olarak tabir edilen yerleşmiş Türkmen köyleridir.
Çanakkale Zaferinin kazanılmasında büyük katkısı bulunan ve 276 kg top mermisini kaldıran Koca Seyit Onbaşı ile yine bu savaşta kahramanca mücadele eden Ömer Çavuş Havranlıdır.
Sabahattin Ali'nin romanı "Kürk Mantolu Madonna"daki Raif Bey de Havranlıdır.
Orijinal kaynak: havran. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page