Haiti ya da resmî adıyla Haiti Cumhuriyeti, Amerika'da Karayip Denizi'nde bir ada ülkesidir. Küba'nın doğusunda yer alan Hispaniola adasını Dominik Cumhuriyeti ile paylaşır ve adanın batı kısımdadır. Yüzölçümü 27.750 km² olan ülkenin nüfusu 10 milyon (2009), başkenti Port-au-Prince'tir.
Eski bir Fransız sömürgesi olan Haiti, Kuzey ve Güney Amerika'da, Amerika Birleşik Devletleri'nden sonra bağımsızlığını ilân eden ikinci ülkedir. Buna karşılık, bugün Batı Yarımkürenin en fakir ülkesidir ve yönetiminde bir anarşi durumu hâlen devam etmektedir.
Haiti'nin yerli halkı, bir Aravak halkı olan Taínolardı. Kristof Kolomb'un 1492'de yeni dünyanın keşfinden sonra adaya Hispaniola adı verilmişti. Hispaniola Adası, Avrupa'dan gelip "yeni dünyayı fethedenler"in üslerinden biri haline geldi. O zamanda yaşamış İspanyol Katolik rahip Bartolome de Las Casas, Türkçede de Kızılderili Katliamı adıyla yayınlanmış kitabında ada hakkında şunları yazmaktadır: "Bu ada üzerinde (ben 1508'de vardığım zaman) 6 milyon insan yaşıyordu, Kızılderililer de dahil olmak üzere. Ne var ki 1494'ten 1508'e kadar 3 milyonun üzerinde insan savaştan, kölelikten ve madenlerden dolayı yok olmuştu. Gelecek nesillerde buna kim inanacaktır?"
Bazı tarihçiler Las Casas'ın bu rakamı abarttığını ve nüfusun 1 milyon kadar olduğunu düşünmekteyse de bazıları 8 milyona kadar vardığını savunmaktadır. Bununla birlikte Las Casas'ın bu kitabında Kuzey Amerika'nın kıyılarından güneye doğru tüm Orta Amerika, Güney Amerika'nın kuzeyi ve Karayipler'deki adalarda yapılan Kızılderili/yerli katliamlarını anlattığı gibi, yeni dünyanın keşfinden sonra bölgede büyük kıyımlar yaşandığı şüphesizdir.
17. ve 18. yüzyıllarda adanın bugünkü Haiti olan 3'te 1'lik batı kısmı Fransız deniz korsanlarının eline geçti. Fransızlar burayı İspanyol ve İngiliz gemilerini taciz etmek için kullandılar. Daha sonra, Saint-Domingue adını verdikleri adanın bu kısmında şeker ve kahve üretimine başladılar.
Fransız İmparatorluğunun 18.yüzyıldaki en zengin sömürgelerinden biri haline gelen Saint-Domingue, 1780'lerde Avrupa'da tüketilen şekerin %40, kahvenin ise %60 kadarını üretmişti. Bu dönemde, şeker kamışı ve kahve ekim alanlarında çalıştırılmak üzere 790.000 kadar Afrikalı köle getirildiği tahmin edilmektedir.
12 Ocak 2010 günü yerel saatle 16:53'te 7.0 büyüklüğünde bir deprem gerçekleşmiştir ve 200 bin kişinin bu depremde hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir.
1789 Fransız İhtilali Saint Domingue'nin kaderini de kökten etkiledi. Fakir ve zengin beyazlar, devrim sonrası yasalara göre koloninin nasıl yönetileceği konusunda anlaşmazlığa düştüler. Bu arada, kölelikten kurtulmuş siyahlar ve yerliler, ihtilalin getirdiği Vatandaş ve İnsan Hakları Bildirgesine göre kendilerinin de Fransız vatandaşı olduklarını ileri sürdüler. Bu arada Haiti Devrimini başlatan köleler Haitili liderler Toussaint L'Ouverture, Jean-Jacques Dessalines ve Henri Christophe önderliğinde bir silahlı güç haline geldiler. Yerliler ordusu Fransız güçleri ile Napolyon Bonapart'ın 1803'te gönderdiği orduyu yendi. Bunların sonucunda Haiti kendi yerli ismiyle 1804 yılında bağımsızlığını ilan etti. General Dessalines yönetimi eline aldı ve 1805'te Anayasa ilan etti. Anayasaya göre herkes din özgürlüğüne sahipti ve herkes Haitili siyah olarak tanımlandı.
Haiti bağımsızlığına rağmen 1826'da Panama'da yapılan bağımsız Amerika ülkeleri toplantısına dahil edilmedi ve ABD tarafından 1862'ye kadar tanınmadı. I.Dünya Savaşı'nda 1915 yılından 1934'e kadar ABD haksız bir şekilde Haiti'yi işgal ve kontrol altında tuttu. Haiti 20. yüzyıl boyunca da darbe, katliam ve iç savaşlardan kurtulamadı.
Haiti, 19.97 milyar $ GSYİH ve sermaye başına GSYİH 1.800 $ ile (2017 tahminleri) ağırlıklı olarak serbest bir piyasa ekonomisine sahiptir. Ülke para birimi olarak Haiti shell i kullanıyor. Turizm endüstrisine rağmen, Haiti yoksulluk, yolsuzluk, siyasi istikrarsızlık, zayıf altyapı, sağlık hizmetlerinin eksikliği ve eğitim eksikliğinin temel nedenleri ile dünyanın en fakir ve Amerika bölgesindeki en fakir ülkelerden biridir. İşsizlik yüksek ve birçok Haitili göç etmeye çalışıyor. 2010 depreminden ve ardından kolera salgından sonra ticaret önemli ölçüde geriledi ve ülkenin satın alma gücü paritesi %8 düştü (12,15 milyar ABD dolarından 11,18 milyar ABD dolarına). Haiti, 2010 Birleşmiş Milletler İnsani Gelişme Endeksi'nde 182 ülke sıralamasında
Başkan Aristide'nin yönetimi hakkında tartışmalı 2000 seçimi ve suçlamalarının ardından ABD'nin Haitili hükûmete yardımı 2001 ve 2004 yılları arasında kesildi. Aristide'nin 2004'te ayrılmasından sonra yardımlar restore edildi ve Brezilya ordusu Haiti barışı koruma operasyonunda Birleşmiş Milletler İstikrar Misyonuna liderlik etti. Yaklaşık dört yıllık durgunluktan sonra, 2005 yılında ekonomi %1,5 büyüdü. Eylül 2009'da Haiti, dış borcunun iptaline hak kazanmak için IMF ve Dünya Bankası'nın Aşırı Borçlu Yoksul Ülkeler programı tarafından incelenmeye alındı.
Hükûmetin bütçesinin yüzde 90'ından fazlası, Venezuela liderliğindeki bir petrol ittifakı olan Petrocaribe ile yapılan bir anlaşmadan kaynaklanıyor.
2010 yılında ülkeyi derinden yaralayan 7 büyüklüğünde bir deprem oldu. Resmî ölü sayısı 200 bin kişinin üzerinde.
2021 yılının Ağustos ayında 7.2 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Bu depremde 2200'den fazla kişi hayatını kaybetti.
Orijinal kaynak: haiti. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page