Erivan (Ermenice: Երևան, bazen "Երեվան" olarak da yazılır, /ˌjɛrəˈvɑːn/; Osmanlı döneminde Farsça: ﺭﺍﻭﻦ, Revan 1, Azerice: İrəvan), Ermenistan'ın en büyük şehri ve 1918'den beri2 başkentidir.3 Erivan, Ermenistan'ın on ikinci4 başkentidir.
Erivan MÖ 782 yılında, ülkenin batısında, Ağrı Dağı ovasının en doğusunda ve Hrazdan Nehri'nin geçitlerinin üstünde kurulmuştur. Savaş, talan, yangın ve depremlerle dolu 2500 yıl süren bir tarihe sahiptir. I. Dünya Savaşı'ndan sonra kısa ömürlü Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin başkenti olmuş ve Ermeni tehcirini yaşayan birçok insan Erivan'a taşınmıştır. 20. yüzyılda, Ermenistan 15 Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Cumhuriyet'inden biri olduğu zaman boyunca Erivan hızla büyümüştür. Birinci Cumhuriyet sırasında birkaç bin kişilik nüfusa sahip bir köy olan Erivan, yaklaşık 50 yıl sonra Ermenistan'ın kültürel, sanatsal, endüstriyel ve siyasal merkezi konumuna gelmiştir.
Ermenistan ekonomisinin gelişmesiyle, Erivan hızla değişmektedir. 2000'li yılların başından itibaren şehrin dört bir köşesinde, birçok yeni alan inşa edilmiştir. Yeni altyapılarıyla (binalar, mahalleler, sokaklar, restoranlar ve diğer mağazalar) Erivan kenti hızla batılılaşarak, 70 yıl süren Sovyet idaresinin izini silmektedir.
Tahminlere göre 2007'deki Erivan nüfusu 1.107.800'dür.5 Kentin banliyöleri de dahil olduğu zaman şehrin toplam nüfusu yaklaşık 1.245.700 kişiye ulaşmaktadır (şu anki resmî tahmin6), yani Ermenistan nüfusunun %42'si bu şehirde yaşamaktadır.
Erivan adının kökeni, kent merkezinin yakınındaki Erebuni adlı Urartu kalesinden gelmektedir. Kale, yapıldığı zamanlarda Urartuların en önemli şehirlerinden biri idi, ancak bu kalenin günümüze kalan parçaları sadece yıkıntı halindedir. Harabeleri Erivan'ın on iki ilçesinden biri olan Erebuni'de bulunmaktadır.7.
Revan, bugün Ermenistan'ın başkenti olan Erivan'a Osmanlı İmparatorluğu zamanında verilen addır. Aynı zamanda bölgede Revan Hanlığı adı verilen bir hanlık da kurulmuştur. Farsça kökenli bir ad olan Revan, giden, yürüyen anlamlarına gelir.8
Erivan'ın ana simgesi, Türkiye sınırları içinde bulunan ve açık havada şehrin her tarafından görülebilen Ağrı Dağı'dır.
Şehrin armasında, Ermenistan armasında olduğu gibi, kafasının üstünde tacı olan bir arslan bulunmaktadır.9 Bu arma, Kilikya'nın ilk kralı I. Leo tarafından kurulan Kilikya Ermeni Krallığı'nı betimlemektedir. Dünyanın hem doğusu hem de batısında kullanılan bu heraldik sembol, güç ve görkemi simgeleştirmektedir. Bu armada; Leo'nun aslanı, Ruben Hanedanı'nın her kralı gibi taç giyerek, ön-sağ patisinde bir kral asası ve göğsünün üstünde bir Ağrı Dağı deseni ile resmedilmektedir.10
27 Eylül 2004'ten beri Erivan, Erebuni-Yerevan adlı kendi marşına sahiptir. Bu marş, Paruir Sevak tarafından yazılmış ve Edgar Hovhannisyan tarafından bestelenmiştir. Bu marş, kenti en iyi betimleyen marş ve bayrağı bulmak amacıyla yapılan bir yarışmada seçilmiştir. Beyaz fonda, ortasında bir aslan ile Erivan arması ve bunun etrafında Ermenistan'ın tarihî on iki başkentini simgeleştiren on iki üçgen bulunan bayrak, Erivan şehrini en iyi betimleyen bayrak olarak seçilmiştir.11
Erivan, dünyanın en eski kentlerinden biri olup, MÖ 782 yılında I. Argişti'nin buyruğuna göre bir taşın üstüne çivi yazısı ile kazılan kendi "doğum sertifikası"na sahiptir.1213 Bu yazılar, Kuzey Kafkasya'dan gelen hücumları önlemek için bir askerî kale yapıldığını ve bu kalenin "Erebuni" ("Erivan" adının kökeni) diye adlandırıldığını anlatmaktadır14 Bununla beraber daha erken işgaller olduğunu ima eden belirtiler bulunmaktadır. Urartuların en güçlü olduğu dönemde bir sulama kanalı ve su deposu kuruldu. Bir yüzyıl sonra, Erebuni'nin terk edilmesini tazmin etmek için kral II. Rusa otuz kilometre kuzeye Teişebaini kalesini yaptırdı.15 Ardından kent, kuzey ilinin başkenti oldu. Ancak, MÖ 590 yılında şehir Medler ve İskitler tarafından yağmalandı ve yakılıp kül edildi.
Urartular döneminin sonunda devleti idare eden Ervanduni ya da Orontid Hanedanı şehrin yeniden kalkınmasına büyük katkıda bulundu. MÖ 6. yüzyıldan MÖ 4. yüzyıla kadar Ahameniş İmparatorluğu'nun Ermeni ilinin, en önemli merkezlerinden biriydi.
MÖ 4. ile MS 3. yüzyıl arasındaki dönem hakkında bilgi, kanıt ya da tarihî izah bulunmaması nedeniyle, bu dönem Erivan'ın karanlık devri olarak adlandırılmaktadır.
Orta Çağın başlangıcında (5. ve 6. yüzyıl arası dönem), şehir etkileyici derecede gelişmekteydi. Nitekim Erivan'ın ilk kilisesi olan Aziz Peter ve Paul Kilisesi 5. yüzyılda kurulmuştur16 (Kilise 1931'de yıkılmıştır). 640'lı yıllar boyunca birçok denemeden sonra, 658 yılında Araplar kenti ele geçirdi.17 O dönemlerde Erivan, Ağrı Ovasının ekonomik merkezi olan Divin'den sonra bölgenin en önemli şehri sayılıyordu, ki bu 11. yüzyıla kadar böyle devam etmiştir. Araplar, özellikle kitlesel din değiştirmeler ile Ermeni nüfusunu asimile etmeye çalıştıysa da18, güçlü bir direniş gösteren Ermenilerle uzlaşmak zorunda kaldılar. Bu dönemden sonraki mütevali halifeler Hristiyanlığı hoşgörüp, Ermenilere büyük oranda özerklik vermiştir. 740 yılındaki ayaklanmalara kadar Erivan, barış ve refah dolu bir dönem yaşadı. Bu ayaklanmalarda şehir yağmalandı ve bazı bölgeler yakılıp kül edildi. Bunun sonucunda ileride Ermenistan kralı olacak olan I. Aşot başkanlığında, 850 yılına kadar özerkliğini geri kazanamadı. I. Aşot, "prenslerin prensi" unvanı ile vali olarak Ermenistan'ı idare etmeye başladı. Onun bu göreve başlaması Bagratlı Krallığı'nın başlangıcının bir işaretidir.19
920 yılında Doğu Roma İmparatorluğu'nun desteği ile Kral II. Aşot Erivan'ı ve bölgesini krallığa geri verdi.20 10. yüzyılda, askerî ve ekonomik gücü nedeniyle Erivan, Doğu Ermenistan'ın başkenti oldu. Kent, 11. yüzyıla kadar Bagratlı Krallığı'nın bir parçasıydı, Büyük Selçuklu Devleti kenti ele geçirmeden önce 1023 yılında Bizanslılara gizlice teklif edildi. 1041'de kralın ölümüyle, Bizans imparatoru V. Mihail Erivan, Ani ve Ağrı Ovasını ele geçirdi.21 Ancak, Büyük Selçuklu Devletinin bölgeye tekrar taarruz etmesiyle, Bizanslılar Ani şehrine geri çekildi.22 Selçuklular, Erivan'ı yakıp kül etti, sokaklar cesetlerle dolu olarak şehri kendi hâline bıraktı ve 1064'te bütün krallığın idaresini ele geçirdi.23 12. yüzyılda Gürcistan bölgesel bir askeri güç hâline geldi ve Büyük Selçuklu Devleti'ni geri püskürtmek için Ermenilerle birleşmeyi kabul etti. Erivan 1201'de alınarak yeniden inşa edildi ve 21 yıl boyunca bir "altın çağ" yaşadı. 1225'ten itibaren Türkmen ve Moğol istilaları birbirini izledi; bunlar, Erivan halkının Hristiyan olmasına rağmen kenti belirli bir hoşgörüyle yönetti. 1256'da Erivan, Moğol İmparatorluğu'nun dört ulusundan birinin başkenti oldu. 13. yüzyılın sonuna doğru Mahmud Gazan'ın İslam dinine geçmesi ve Moğol göçebeliği, bölgenin gelişiminde duraklamaya neden oldu.24 Bütün ülke kıtlıktan kırıldı ve insanlar kaçarak Erivan'ı terk ettiler.25 Birkaç işgalden sonra 1387'de Timur, şehri ve bölgeyi talan ederek harap etti.26
Şehir Rus egemenliğine 13 Ekim 1827 tarihinde geçti. Ruslar tarafından yönetildiği dönemde, (aşağı yukarı 1827 yılında) şehrin nüfusu sadece 12.500 kişi idi ve bunun neredeyse yarısı Ermeni değildi. Barışın geri gelmesi sayesinde, şehrin nüfusu yavaşça çoğalmaya başladı30 ve şehir bölgenin ve daha sonra da valiliğin başkenti seçildi. 20. yüzyılın başlangıcında Erivan, Rus İmparatorluğu'nun sınırlarında bulunan 30.000 kişilik nüfusa sahip bir köy idi.31 29 Mayıs 1918 yılında tarihsel Azerbaycan toprağı olan Erivan AXC tarafından Ermenistana verildi ve 1918 yılında yeni Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin başkenti olduğu ilân edildi32 ve 1920'ye kadar yeni bağımsız Ermenistan'ın merkezi oldu. Kentin baş kentbilimcisi Aleksandr Tamanyan, kenti tamamen yeniden biçimlendirerek bu cumhuriyeti gerçek bir değeri olan başkente dönüştürdü. Yeni alanlar, yollar, köprüler, bir uluslararası havalimanı ve 1980'lerde Erivan metrosunun inşa edilmesi ile bu büyüme, şehrin görünümünü tamamen değiştirdi.33
29 Kasım 1920 tarihinde, Ermenistan'ın Sovyetleşmesinden sonra Erivan, hâlâ cumhuriyetin başkenti idi34, ancak 1922 yılında Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla birlikte başkent Tiflis oldu.35 1936 yılında o cumhuriyetin dağılması ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile Erivan tekrar ülkenin başkenti oldu ve 1991'de ülkenin Sovyetler Birliği'nden ayrılarak bağımsızlığını kazanmasından sonra hâlâ ülkenin başkentidir.
1988'de Dağlık Karabağ'ın bağımsızlığına taraftar olan gösteriler, Sovyetler Birliği'nde perestroykanın uygulanmasına ve on beş Sovyetler Birliği Cumhuriyetinin bağımsızlık istemesiyle sonuçlanan olaylardan biri idi. 1988 Spitak Depremi Ermenistan'ın bağımsızlık sürecini erteledi ve bu nedenle Ermenistan, bağımsızlığını kazanan en son cumhuriyetlerden birisi oldu.
1990'lı yıllardaki ekonomik krizden sonra, 2000'li yıllarda Ermenistan ekonomisi büyümekte ve Erivan'ın yüzü hızla değişmektedir.36
Erivan ülkenin merkez batısında, Ağrı Dağı Ovasının kuzey doğusunda bulunmaktadır. Yedi tepenin üzerinde kurulu olan kent, bu açıdan Roma ve İstanbul gibi şehirlerle ortak bir özelliğe sahiptir. Şehrin bazı semtleri ovada, bazıları da yaklaşık 1300 metre rakıma sahip dağların tepelerinde yer almaktadır.
Ağrı Dağı ovasının sınırında olan şehrin güney ve güney batı bölgeleri deniz seviyesinin 900 metre üstündedir. O mevkideki iklimin çok sıcak ve yazın biraz rüzgârlı olması nedeniyle, şehrin en popüler bölgelerinden biridir. Ayrıca şehrin iki havalimanı, terk edilen fabrika ve banliyölerdeki birçok elektrik santrali de (örneğin bu kısımların batısında 30 kilometrelik mesafede bulunan Metzamor Nükleer Santrali) bu bölgelerde bulunmaktadır.
Deniz seviyesinden 950-1000 metre yükseklikte bulunan şehir merkezi ve kuzey batıdaki bölgeler, şehrin nispeten daha alçak kısımlarıdır. Bu bölgeler Tsitsernakaberd'in ve Hrazdan Nehri'nin kanyonunun üstünde kuruludur. Birçok restoran ve kulüp de buralarda yer almaktadır ve yaz akşamları hem turistler, hem de Erivanlılar için popüler dinlenme yerleridir. Kentron ilçesi nehrin sağ kıyısında yer almakta, soldaki kıyıda ise Acapnyak ilçesi bulunmaktadır. Kumlu toprağı ve kuru iklimi nedeniyle bu bölgelerde hava tozludur. Şehrin batısındaki çıkışta nehir, Erivan Gölü'ne akmaktadır, bu gölün kıyılarının hemen üstünde Amerika Birleşik Devletleri'nin elçiliği bulunmaktadır.38 Yaklaşık 1300 m. yükseklikte, yeşilliklerle dolu ve yazın serin olan şehrin kuzeyi ve doğusu, özellikle Avan, Nork-Maraş, Arabkir ve Kanaker-Zeytun ilçeleri şehrin en popüler yerleridir. Ağrı Dağı ve ovası hemen her yerden izlenebilir. Ek olarak şehrin doğusunda küçük bir tepenin üstünde, şehrin kurulduğu yer olan Erebuni Kalesi'nin yıkıntıları bulunmaktadır.
Erivan, Ermenistan'daki diğer şehirlere karşın, bir marz'ın (bölge) kısmı değil, kendisine münhasır olmak üzere, etrafı diğer marzlarla çevrili olan belirli bir toplumdur.3940 Kuzeyinde Kotayk, güneyinde Ararat, güney batısında Armavir ve kuzey batısında Aragatsotn marzları bulunmaktadır.
Şehrin dağlarla sarılı bir düzlükteki konumu, denizden uzaklığı ve bunların etkileri nedeniyle Erivan, karasal iklime sahiptir. Bu iklim bazen ilçelere göre değişmektedir; yüksek rakımlarda, dağ ikliminden etkilenebilir (yazın daha soğuk geceler ve daha çok fırtına, kışın ise daha çok kırağı ve kar yağışı vardır). Şehrin ortalama güneş ışığı oranı yılda 2700 saattir.41.
Erivan'ın her yerinde, kışlar ağır kar yağışı ve donla çok sert, yazlar ise genellikle çok sıcak geçer (sıcaklık 35 °C'e, Ağrı Dağı ovasında 40 °C'a bile ulaşabilir). Ağır yaz fırtınaları nedeniyle Erivan'da az yağmur yağmaktadır (yılda 318mm).
<center>| Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık | Yıl | |
| En yüksek (ortalama) [°C] | -2 | 1 | 10 | 19 | 24 | 31 | 34 | 33 | 28 | 21 | 10 | 3 | 17,7 |
| En yüksek (rekor) [°C] | 12 | 16 | 27 | 29 | 33 | 36 | 40 | 39 | 34 | 27 | 20 | 16 | 40 |
| En düşük (ortalama) [°C] | -9 | -8 | -1 | 6 | 10 | 14 | 17 | 18 | 13 | 7 | 1 | -3 | 5,4 |
| En düşük (rekor) [°C] | -27 | -25 | -18 | -3 | 3 | 6 | 9 | 10 | 2 | -2 | -12 | -16 | -27 |
| Yağış [mm] | 23 | 25 | 28 | 48 | 53 | 23 | 15 | 8 | 13 | 23 | 31 | 28 | 318 |
<small>Kaynak: BBC Weather42 </small>
</center>Ermenistan'ın tümü, deprem bölgesinde bulunmaktadır.43 Arap ve Avrasya levhaları bu bölgede bulunmaktadır.4445
Ülkede, özellikle de Erivan'da, şimdiye kadar birçok deprem olmuştur. Bunların en önemlisi ve en güncel olanı 1988 Spitak Depremi'dir; bu depremin merkezi Erivan'ın 100 km kuzeyinde yer alan Spitak şehridir ve deprem en az 25.000 kişinin ölümüne neden olmuştur.46 Richter ölçeği'nde ölçülen değeri 6,9 olan bu depremin sarsıntıları başkente kadar hissedilmiştir. Erivan'da yüzlerce bina bu sarsıntıları hissetse de, depremin yıkıcı etkilerini atlatmış ve ayakta kalmıştır. 17. yüzyılda da benzer bir deprem meydana gelmiş ancak o zaman şehrin büyük bir bölümü yıkılmıştır.
Günümüzde bazı Ermeni sismologlar, bütün şehri yıkacak ve yüz binlerce kişinin ölümüne neden olacak büyük bir depremin gerçekleşeceğini düşünmektedir. Bu sismologlar, Erivan'daki binaların çoğunun ya 1988'deki depremden dolayı hasarlı olduğu ya da büyük afetlere dayanamayan Sovyet tipi binalar olduğu için endişe taşımaktadır.47. Şehirdeki yapıların %40'ı gerekli deprem dayanıklılık şartlarını yerine getirmemektedir.48
Erivan, 1918'de Birinci Cumhuriyet'in kuruluşundan beri Ermenistan'ın başkentidir.
Ermenistan, Sovyetler Birliği'nin bir Sovyet cumhuriyeti olduğu dönemde de Erivan bu cumhuriyetin başkentiydi ve dolayısıyla cumhuriyetin bütün siyasal kurumları buradaydı. 1991'de, Üçüncü Cumhuriyet'in (yani bugünkü Ermenistan) kuruluşunda da, Erivan ülkenin siyasal merkezi olarak kaldı ve yine bütün ulusal kurumlar (parlamento, bakanlıklar, v.d.) burada kuruldu.
5 Temmuz 1995'te uygulamaya giren Ermenistan Anayasası ile, Erivan'a marz (bölge) statüsü verildi.49 Bu doğrultuda Erivan ilinin idarî özellikleri, ülkedeki diğer illere benzemekle beraber, Erivan'a özel bazı ek özellikler de içermektedir.50
Erivan'ın idarî otoritesi şunları içermektedir:
Ermenistan Anayasası'nda yapılan en son değişiklik, şehri bir "toplum" yapmıştır. Bu değişikliğe göre Erivan'ın, doğrudan ya da dolaylı olarak seçilen bir belediye başkanı ve şehre özel bir yasa ile idare edilmesi gerekmektedir.57 Bu yasa şu anda Ermenistan Parlamentosu'nda hazırlanmaktadır. Yasanın ilk taslağı Aralık 2007'de, ikinci taslağı ise 2008 ilkbaharında hazırlanmıştır.58 Bu yasaya göre Erivan belediye başkanı dolaylı olarak seçilecektir.59
Erivan'ın eski belediye başkanlarından biri olan Hambartsum Galstyan, hem İkinci Cumhuriyette Erivan'ın en son belediye başkanı hem de Üçüncü Cumhuriyetin ilk belediye başkanı idi. Üçüncü Cumhuriyet döneminde, Galstyan'dan sonra sekiz kişi daha belediye başkanı olmuştur. Günümüzdeki belediye başkanı ise Gagik Beglaryan'dır.60
1998'den beri Erivan şehri, Uluslararası Frankofon Belediye Başkanları Derneği'nin (Fransızca: Association des maires francophones, AIMF) bir üyesidir.61
Ulusal polis ve sokak polisine ek olarak, Erivan kendi belediye polisine de sahiptir. Her üç kurum, şehirde düzeni korumak için beraber çalışmaktadır.
Erivan on iki ilçeye () bölünmekte ve her bir ilçe bir ilçe başkanı tarafından idare edilmektedir.62
Her ilçede kendi içinde mahallelere () bölünmektedir. Herhangi bir ilçe en fazla sekiz mahalle içerebilir.
<table> <caption><strong>Erivan'ın ilçeleri ve mahalleleri</strong></caption> <thead> <tr class="header"> <th><p>İlçeler(Համայնք)</p></th> <th><p>Nüfus</p></th> <th><p>Alan</p></th> <th><p>Mahalleler (Թաղամաս)</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Acapnyak" title="wikilink">Acapnyak</a> Աջափնյակ</p></td> <td><center> <p>125.800</p> </center></td> <td><center> <p>25,68 km</p> </center></td> <td><p>Acapnyak, Noraşen, Nazarbekyan, Silikyan, Lukaşin, Vahakni, Anastasavan, Çeryomuşki |-</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Avan_(ilçe)" title="wikilink">Avan</a> Ավան</p></td> <td><center> <p>50.400</p> </center></td> <td><center> <p>8,37 km</p> </center></td> <td><p>Avan, Avan Arinc, Agin Ank |-</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Erebuni_(ilçe)" title="wikilink">Erebuni</a> Էրեբունի</p></td> <td><center> <p>126.200</p> </center></td> <td><center> <p>48,41 km</p> </center></td> <td><p>Erebuni, Nor Areş, Sari Tağ, Vardaşen, Muşavan, Verin Jraşen, Kayaran, Butaniya |-</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Kentron" title="wikilink">Kentron</a> Կենտրոն</p></td> <td><center> <p>179.100</p> </center></td> <td><center> <p>14,20 km</p> </center></td> <td><p>Pokr Kentron, Noragyuğ, Nor Kilikya, Aygestan, Kond, Dzoragyuğ |-</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Nork-Maraş" title="wikilink">Nork-Maraş</a> Նորք-Մարաշ</p></td> <td><center> <p>14.600</p> </center></td> <td><center> <p>4,60 km</p> </center></td> <td><p>Nork, Nor Maraş |-</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Nubaraşen" title="wikilink">Nubaraşen</a> Նուբարաշեն</p></td> <td><center> <p>9.300</p> </center></td> <td><center> <p>18,11 km</p> </center></td> <td><p>Nubaraşen |-</p></td> </tr> </tbody> </table>Erivan'ın ilçeleri ve mahalleleri
Küçük bir köy olarak kurulan Erivan, bugün Ermenistan'ın başkenti ve bir milyondan fazla nüfusa sahip büyük bir şehirdir.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılması'na kadar şehir nüfusunun çoğu Ermeni idi; ancak Rus, Kürt, Azeri ve Fars azınlıklar da vardı. 1988 ve 1994 arasındaki Karabağ Savaşı sonrasında Azerilerin çoğu şehri terk etti ve 1990'lı yıllar boyunca süren ekonomik kriz nedeniyle Rusların çoğu da Ermenistan'dan taşındı. Bugün ise, neredeyse her Erivanlı Ermenidir.
Ülkenin diğer bölgelerinde ve diğer eski Sovyet ülkelerinde olduğu gibi, ekonomik kriz nedeniyle birçok insan yurtdışına (çoğunlukla Avrupa ve Kuzey Amerika'ya) taşınmıştır. Erivan nüfusu 1989'da 1.250.000 kişiden 63 2001'de 1.103.488 kişiye 64 ve 2003'te 1.091.235 kişiye65 düşmüştür. Erivan belediyesine göre, 2006'da banliyö dahil toplam nüfus 1.245.700 idi.66
{{-}}
<center><timeline> Colors=
id:lightgrey value:gray(0.9)
id:darkgrey value:gray(0.7)
id:sfondo value:rgb(1,1,1)
id:barra value:rgb(0.6,0.7,0.8)
ImageSize = width:550 height:373 PlotArea = left:50 bottom:50 top:30 right:30 DateFormat = x.y Period = from:0 till:1300000 TimeAxis = orientation:vertical AlignBars = justify ScaleMajor = gridcolor:darkgrey increment:500000 start:0 ScaleMinor = gridcolor:lightgrey increment:100000 start:0 BackgroundColors = canvas:sfondo
BarData=
bar:1827 text:1827
bar:1890 text:1890
bar:1917 text:1917
bar:1926 text:1926
bar:1939 text:1939
bar:1970 text:1970
bar:1975 text:1975
bar:1979 text:1979
bar:1989 text:1989
bar:1998 text:1998
bar:2003 text:2003
bar:2006 text:2006
bar:2007 text:2007
PlotData=
color:barra width:20 align:left
bar:1827 from:0 till: 10000
bar:1890 from:0 till: 12500
bar:1917 from:0 till: 34000
bar:1926 from:0 till: 65000
bar:1939 from:0 till: 204000
bar:1970 from:0 till: 767000
bar:1975 from:0 till: 899000
bar:1979 from:0 till: 1019000
bar:1989 from:0 till: 1201539
bar:1998 from:0 till: 1249200
bar:2003 from:0 till: 1091235
bar:2006 from:0 till: 1104900
bar:2007 from:0 till: 1107800
PlotData=
bar:1827 at: 10000 fontsize:S text: 10000 shift:(-8,5)
bar:1890 at: 12500 fontsize:S text: 12500 shift:(-10,5)
bar:1917 at: 34000 fontsize:S text: 34000 shift:(-10,5)
bar:1926 at: 65000 fontsize:S text: 65000 shift:(-10,5)
bar:1939 at: 204000 fontsize:S text: 204000 shift:(-10,5)
bar:1970 at: 767000 fontsize:S text: 767000 shift:(-10,5)
bar:1975 at: 899000 fontsize:S text: 899000 shift:(-10,5)
bar:1979 at: 1019000 fontsize:S text: 1019000 shift:(-10,5)
bar:1989 at: 1201539 fontsize:S text: 1201539 shift:(-10,5)
bar:1998 at: 1249200 fontsize:S text: 1249200 shift:(-10,5)
bar:2003 at: 1091235 fontsize:S text: 1091235 shift:(-10,5)
bar:2006 at: 1104900 fontsize:S text: 1104900 shift:(-10,5)
bar:2007 at: 1107800 fontsize:S text: 1107800 shift:(-10,5)
TextData=
fontsize:S pos:(50,20)
text: 1827 ve 2006 arasında Erivan nüfusu
| 1827 | 1890 | 1917 | 1926 | 1939 | 1970 | 1975 | 1979 | 1989 | 1998 | 2003 | 2006 | 2007 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 10.000 | 12.500 | 34.000 | 65.000 | 204.000 | 767.000 | 899.000 | 1.019.000 | 1.201.539 | 1.249.202 | 1.091.235 | 1.104.900 | 1.107.800 |
<small>Kaynaklar: Erivan belediyesi, ArmStat</small>
</center>2001'de Erivan'ın, ulusal endüstriyel üretim oranına katkısı %50'dir.71
Bir kum ocağı işletmesi dışında, Erivan endüstrisinin temel alanları imalat, işlem ve bakımdır.72 1990'lı yıllar boyunca süren ekonomik kriz, ülkenin endüstrisini mahvettiyse de hâlâ, birkaç tane de olsa, etkin fabrika vardır. Özellikle petrokimya sektörü ve daha az oranda alüminyum eritme endüstrisi sağlamdır.
Erivan'da bulunan diğer endüstriler; otomobil parçaları, türbinler, elektrikli makineler, gaz kompresörleri ve makine aletlerinin üretimi ile ilgilidir.73.
Erivan, Hrazdan Nehri'nin her iki kıyısındaki konumu sayesinde hidroelektrik enerji üretmektedir. Belediye topraklarında iki hidroelektrik santrali bulunmaktadır.74 Bunun dışında, şehrin güneyinde bulunan bir ısı enerjisi santrali de şehre elektrik vermektedir.
2000'li yılların başından beri inşaat sektörü sağlam ve düzenli bir büyüme göstermektedir.75 Şehrin panoraması, göğe yükselen birçok vinç içermektedir. Ermenistan'ın batılılaşması ile, fazla Sovyetik olarak düşünülen Stalinist binalar, özellikle Sovyetler Birliği döneminin son yirmi yılında inşaat edilen binalar ve onarılıp yeniden kullanılabilmek için çok yaşlı olan binalar yıkılmaktadır. Buna ek olarak, arazi fiyatlarının artması76 nedeniyle, yerine çok katlı binaların inşaat edilmesi için, şehir merkezindeki küçük binalar da yıkılmaktadır.
1990'lı yıllar boyunca bakımı ihmal edilen sokaklar, sokak mobilyaları (çöp kutuları, banklar, sokak lambaları vs.), köprüler, kamu parkları vb., son yıllarda onarılmakta ve bunlara ek olarak yeni kamusal yapılar da yapılmaktadır. Ekonominin büyümesi ve çok daha fazla yatırım olmasına rağmen, yaklaşık on beş yıl boyunca ihmal edilen bu yapıların eksikliklerini tamamlamak için binlerce işçi gerekmektedir.
2006'da 382.000 ve 2007'de 510.300 turist77 sayısıyla, Ermenistan'ın en büyük gelirlerinden biri de turizm sektöründen gelmektedir ve ülkenin en fazla turist gelen şehri de Erivan'dır. Turizmin gelişmesiyle birlikte kentte birçok otel ve restoran açılmış, havalimanı büyütülmüş, eğlence parkları kurulmuş ve seyahat ve turizm acenteleri açılmıştır. Taksi ve mağaza sayısının çoğalması, dolaylı olarak turizmin gelişmesinin sonucudur.
Ermenistan'ın ekonomik sistemi batıya daha çok yaklaştıkça, şehrin dört bir köşesinde yeni caddeler ve alışveriş merkezleri kurulmaktadır. Adidas, Bang & Olufsen, Hertz, Levi's, Lacoste, LG, Naf Naf, Philips ve Puma78 gibi hemen her büyük marka ve şirket, Erivan'da bulunan bir şubeye sahiptir.
2001'de Erivan'ın ulusal hizmet sektöründeki payı %76,3'e yükselmiştir.79
Erivan ülkenin başlıca medyalarını bünyesinde barındırmaktadır: basın (Armenian liberty, Azg, v.d.), radyo80 (Ermenistan Kamu Radyosu81, Radio 2, Radio VEM82, Radio Van83, City FM, Radio Aurora84, RFI, vs.) ve televizyon şirketleri (Armenia 1, Armenia TV, Yerevan TV vb.).
Yüksek eğitim seviyesiyle birlikte düşük çalışma fiyatları nedeniyle, büyük yabancı yatırımcı Erivan'a para yatırmaktadır. Özellikle bilişim sektörü çok gelişmiş ve Haziran 2005'te Lycos Avrupa'nın merkezinin Erivan'a taşınmasından85 sonra Microsoft da Ermenistan'da bir büro açmıştır.86 Buna ek olarak özel alanı internet ya da cep telefonu olan şirketlerin merkez büroları Erivan'da kurulmuştur.
Yaşam standartları yükseldikçe 87 ihtiyaçlar da artmıştır; 1990'lı yılların sonlarında Erivan'da birçok banka şubesi, noter bürosu, hukuk firması ve muhasebe bürosu açılmıştır. Yine bu doğrultuda, inşaat ve ticaret sektörlerinin durumu iyidir.
Ermenistan'ın sağlık sisteminin üçte ikisi88 Erivan'da yer almaktadır. Şehir beş genel hastane, dokuz devlet kliniği ve birçok -hem devlet hem de özel olan- dal merkezi içermektedir.89
Son yıllarda Ermenistan'ın yoksulluk oranı düşmekte ve bu düşüş de en çok Erivan'da olmaktadır. Yoksulluk oranı 1998-1999'da nüfusun %58,4'ini kapsarken 2005'te %23,9'a ve aşırı yoksulluk ise aynı yıllar arasında %24,8'den %3,6'ya düşmüştür90 ancak Erivan, ülkenin en büyük gelir eşitsizliklerine sahiptir.91 Şehrin en az fakir olan Kentron ilçesi ve en fakir olan ilçeleri Acapnyak, Nubaraşen ve Şengavit ilçeleridir; her üç ilçenin yoksulluk oranları, millî yoksulluk oranı ortalamasından daha düşüktür.
Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu'nun yardımı ile, oranlardaki bu değişim millî düzeninin bir parçasıdır ve ekonominin büyümesi ve işsizlik oranının düşmesi sayesinde bu duruma gelinmiştir. Ülkenin diğer şehirleriyle kıyaslandığında ekonomik ilerleme en fazla Erivan şehrinde olmaktadır, çünkü ekonomik faaliyetlerin merkezi çoğunlukla başkentte yer almaktadır.92
Erivan, Ermenistan Cumhuriyeti'nin başkenti olmasına yakışır şekilde, nüfusu bir milyonu aşan, ülkenin en büyük şehridir. Ayrıca ülkenin en gelişmiş endüstriye sahip şehri de burasıdır. Ermenistan'ın ana endüstriyel, ticarî ve fennî merkezi ve demiryolu ağının merkezidir. Endüstriyel yapıların çoğu şehrin güneyinde yer almaktadır.
Erivan, yedi tepenin üstüne kurulmuş, çok çeşitli bir şehirdir. Geniş alanlar, uzun caddeler, yeşermiş bahçelerle parklar ile pembe ve aşıboyası tüflü yapılardan oluşmaktadır. Şehirdeki pembe rengi sadece tüfden değil, Ağrı Dağı'nın karlı tepelerinin üstünde batan güneşten de kaynaklanmaktadır. Erivan'ın yol ağının düzensizliği, şehrin büyüsünü biraz daha artmaktadır. Kentbilimciler, sert doğa şartları ve şehrin konumuyla baş etmişlerdir. Şehrin alanı aslında deniz seviyesi üstünde 865 ve 1390 metre arası rakımlarda ve Hrazdan Nehri'nin geçitlerinde bulunmaktadır.
Şehir merkezinde üniversiteler, Fen Akademisi, müzeler, bakanlıklar, kamu kütüphaneleri, resim galerileri, gece kulüpleri ve konser salonları gibi birçok farklı mekân bulunmaktadır. Daha varoş ilçeler ise genellikle Brejnev tipi binalarla doludur.
Kentron (Ermenicede merkez) alanı çoğunlukla Cumhuriyet Meydanı ve Erivan Operası'nı kapsamaktadır. Özellikle kenarları Sovyet tipi anıtsal yapılarla dolu büyük meydanlara giden, ağaçlarla gölgelenen uzun caddelerden oluşur. Bu yapıların özgünlüğü, Orta Çağ mimarisinden esinlenen desenlerle süslenen cepheleri örten sünger taşlarından kaynaklanmaktadır. Şehrin diğer özelliklerinden biri, şehirde bulunan yeşil alanların ortalarında bulunan çeşmelerin çok olmasıdır.
Erivan, Ermenistan'ın bağımsızlığını kazanmasından beri, yavaş yavaş eski komünist yönetimin simgelerini silmektedir. Yollara ve önemli adlara sahip olan meydanlara, yeni adlar verilmekte ve Sovyetler Birliği kahramanlarının heykellerinin hepsi yıkılmaktadır.
Şehir hızla değişmektedir; 1990'lar boyunca süren ekonomik krizin atlatılmasından sonra, firma ve restoranlar her açıdan gelişmekte ve bu büyük yapılar da şehir merkezini etkin bir şekilde değiştirmektedir. Bu yapıların en önemlisi, 800 metre uzunlukta olan ve Opera'yı Cumhuriyet Meydanı'na bağlayan Kuzey Caddesi'dir.93 Yeni bir cadde olmakla birlikte, birçok yeni apartman, dükkân, restoran ve büyük bir yeraltı otoparkına sahip yeni bir mahalledir. Ayrıca araba trafiğinin devamlı artması nedeniyle belediye, şehir merkezindeki trafiği azaltmak için yeni bir çevre yolunun inşasını başlatmıştır.94 Şehir merkezindeki araba sayısının çoğalması da, ciddi park etme sorunlarına neden olmaktadır. Belediye bu sorunu çözmek için Nisan 2008'de yaptığı açıklamayla, 2011'e kadar belediye başkanlığı, Opera Binası ve Cumhuriyet Stadı gibi yoğun bölgelerde 10.000 yeraltı park yeri yapılacağını duyurmuştur.95
Erivan, park ve çeşmelerle dolu olan çok yeşil bir kenttir. Şehir merkezinin etrafında bir "yeşil kemer" vardır; bu birkaç kilometre uzunlukta olan bir parktır ve içinde birçok çay bahçesi, tenis ve basketbol sahası, heykel ve ormanlık alan vardır. Yeşil kemer güneyde, Surp Krikor Lussavoriç katedralin yakınlarında başlayıp, kuzeyde Erivan Operası'nın arkasında ve Maştots Caddesi'nde gemi şeklinde yapılmış bir büyük kafe-restoran olan Poplavok ile sınırlanmıştır. Yeşil kemerin sonlarına doğru bulunan Özgürlük Meydanı, bir gölet ve buna ek olarak da birçok kafe ve restoran terasını içermektedir. Merkezî konumu nedeniyle kentin en önemli yerlerindendir.
Şehrin yüksek rakımlardaki Kanaker-Zeytun ilçesinde bulunan Zafer Parkı, Ana Ermenistan heykelini içermektedir ve buradan Erivan şehri ile Ağrı Dağı ve ovasının bir kısmı açıkça görünebilir. Ek olarak burada dönme dolabı, çarpışan araba sahası ve diğer eğlence araçları içeren küçük bir lunapark, kayıkları olan bir gölet, kafeler ve "Golden Palace" adlı lüks bir otel bulunmaktadır.96
Diğer parklar da şehir merkezini süslemektedir ve çevresindeki ilçeler de -bazıları büyük olan- doğal alanlarla doludur. Günümüzde başkentte, 1992 ve 1993 yılları boyunca süren ekonomik krizden az yara kalmıştır; kalan yaralardan biri ise, bu yıllar boyunca, Erivanlıların kışın evlerini ısıtmak için, şehirdeki ağaçların çoğunu kesip yakmaya mecbur kalmalarıdır.97
Erivan'ın abidelerinin çoğu 20. yüzyıldaki Sovyet döneminde yapıldı. I. Dünya Savaşı'na kadar Erivan, nüfusu sadece 30.000 kişi olan küçük bir kent idi ve 1960'lı yıllara kadar da büyük bir metropol haline gelmedi.
<center>Resim:Yerevan_Opera_House.jpg|Opera binası.
Resim:YerevanAnniversaryChurch.jpg|Yıldönümü kilisesi.
Resim:YerevanTVTower.JPG|Erivan'ın televizyon kulesi.
<small>Herhangi bir resmin üstüne tıklayarak büyük hâlini görebilirsiniz.</small>
</center>1920'li yıllar boyunca Aleksandr Tamanyan adlı mimar, devlet başkentinin tasarımını çizmekten sorumlu oldu. Şehrin binalarının mimarisinin çoğu Tamanyan tarafından çizildi.
Simgesel olarak kentin en önemli abidesi, adı "Tsitsernakaberd" olan "Ermeni Soykırımı" anıtıdır. Bu abidenin inşaatı 1966'da başlayıp 1968'de bitti. Şehir merkezindeki Cumhuriyet Meydanı, başkentin merkezî mekânı ve şenlikler ve karşılaşmalar yapmak için kentin ana yeridir. Seçilen başkanlar orada yaşamaktadır ve Ermenistan Millî Galerisi orada bulunmaktadır. Ülkenin ana sanat galerisi olan Ermenistan Millî Galerisi'nde, Ayvazovski ve Boudin gibi birçok Avrupalı ve Ermeni ressamın eserleri sergilenmektedir.
Bundan uzak bir mesafede bulunmayan Erivan Operası, Ermeni başkentinin ana eğlence salonudur. Bir bölümü Aram Haçaturyan konser salonunu, öbür bölümleri ise millî opera tiyatrosu ve Aleksandr Spendiaryan balesini kapsamaktadır. Opera, inşaatından birkaç yıl sonra, 1937'de Paris Uluslararası Fuarı'nda sergilenmiş ve Büyük Altın Madalyası'nı kazanmıştır.98 Cumhuriyet Meydanı ile Opera şehrin en önemli şenlik mekânlarıdır. 2008'den beri her iki mekân da 800 metre uzunluğa sahip olan Kuzey Caddesi'nde bulunmaktadır.
1970'li yıllar boyunca basit bir dekoratif eser olarak imgelenen Çağlayan abidesine, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra yeni bir hayat verilmiştir. Abidenin özelleştirilmesi, abidenin restorasyonu ve bir sanat müzesinin inşaat edilmesi gibi birçok projenin oluşturulmasına yol açmıştır. Ayrıca abidenin bir kısmı aynı zamanda açık hava konser tiyatrosu da olabilir ve bu şekilde ilk kullanımı Armenian Navy Band konseri ile Haziran 2006'da olmuştur.99
Şehrin diğer abideleri; Sovyet etkisi merkez istasyonu (özellikle girişin önündeki David Sassuntsi heykeli), şehir merkezinden 20 km. mesafede bulunan eski havaalanı, Matenadaran Kütüphanesi ve şehrin birçok heykele ev sahipliği yapan diğer mekânlarında da görünebilir. Birçok eski Sovyetler Birliği cumhuriyetleri'nin başkenti gibi Erivan da, boyu 311,7 metre olan kendi televizyon kulesine sahiptir.100 Ayrıca Stalin'in ölümünden sonra onun bütün şehre bakan kocaman heykelinin yerine Ana Ermenistan heykeli konulmuştur. Bu heykel, bir kılıç tutarak şehirde barış sağlayan bir kadını betimlemektedir.101
Başkentte Hristiyanlığın en büyük mekânı 2001'de yapıldı. Bu mekân, 301 yılında Hristiyanlığın Ermenistan'ın resmî dini olarak seçilmesinin 1700. yıldönümünü kutlamak için yapılan Surp Krikor Lussavoriç Katedrali'dir; ki bu katedral Yıldönümü Kilisesi olarak da adlandırılmaktadır. Bu katedral aslında üç ayrı kiliseye bölünmektedir, ana kilisesinde -yıldönümü yılına atıfta bulunularak- 1700 sandalyesi vardır. Ana kiliseye ek olarak, iki küçük kilise daha vardır, bunların toplam kapsamı 300 yer olup alanı da 3200 m²'dir.102
Erivan ayrıca eski kiliselere de sahiptir ve bunların en ünlü olanları Zoravar ve Katoğike Kiliseleridir. Katoğike, şehrin en eski kilisesidir. Sovyet döneminde yapılan iki binanın arasında bulunan bu kilise, 13. yüzyılda yapılmıştır. Zoravar ise, 17. yüzyılın sonunda yapılmıştır. Başkent önemi daha az olan ve günümüze daha yakın zamanlarda yapılan diğer kiliselere de sahiptir.
Kentte İslam da kendi mekânına sahiptir: 1766'da yapılan Gök Camii, Erivan'ın günümüzde de var olan sekiz camisinin arasındaki en son yapılan camidir. İranlılar tarafından verilen özel yatırımların yardımı ile 1995'te cami tamamen restore edilmiştir ve özellikle başkentin İranlı nüfusu için orada düzenli olarak dinî hizmetler verilmektedir.103
Erivan, geometrik bir planda yapılmış bir otobana sahiptir. Arabaları etkin bir şekilde geçirmek için şehir merkezindeki caddelerin çoğu geniştir (bazı yerlerde 2x4 şeritler vardır). Bu caddeler, daha küçük, çoğunlukla ağaçlı ve yerel trafiğe ait olan yollardan geçer ve genellikle şehir içinde bir yerlerde biter.
Dikkate değer olan anayollar arasında; şehrin güney geçidi olan Matenadaran'a bağlayan Mesrop Maştots Caddesi; Barekamutiun'u Fransa Meydanı'na bağlayan ve hem Cumhurbaşkanlığı köşkü hem de Parlamentoyu içeren Mareşal Bağramyan Caddesi; Fransa Meydanı'ndan sonra bu caddenin uzantısı olan oteller, restoranlar ve dükkânlar içeren Sayat-Nova Sokağı; güneyde Cumhuriyet Meydanı'nda biten Abovyan Sokağı; ve şehir merkezinden geçen Kuzey Caddesi.
Ancak, Hrazdan Nehri boğazından geçebilmeyi sağlayan sadece üç nokta vardır: Davtaşen Köprüsü, Büyük Hrazdan Köprüsü ve Zafer Köprüsü. Kanyonun dibinde, nehri geçebilmeyi sağlayan beş de küçük köprü bulunmaktadır; bu köprüler, 1945'e kadar güneyden şehre girmeyi sağlıyordu.
Şehirdeki büyük anayollarına (özellikle Maştots, Bağramyan ve Tigran Metz caddeleri) ek olarak, Erivan'da örümcek ağı şeklinde birleşen ve onlarca kilometre uzaklıkta olan birçok otoyol vardır:
Ermenistan'daki araba sayısının hızla yükselmesi (yılda 12.000 araba satın alınmaktadır104) şehir merkezindeki trafik seviyeleri artırmış ve bu nedenle bazı otoyollar bazen neredeyse yarım gün boyunca aşırı trafiğe uğramaktadır. Bu sorunu çözmek için belediye yeni yol ağları inşaatına para yatırmıştır. En büyük olan proje, kent çevresindeki bir otoyolda bulunan bir eski demiryolunun geliştirilmesiydi. Bu yapının inşası Ekim 2008'de bitti105 ve 3 Aralık 2008'de trafiğe açıldı106). Saralanci Otoyolu, Çağlayan Abidesi'nin altından ve inşası süren yeni bir lüks yerleşim bölgesinin arkasından geçip Davtaşen Köprüsü'ne ulaşarak, şehrin merkezi ile kuzey batısını birbirine bağlamaktadır.107
Erivan metrosu (Ermenice: Երևանի մետրոպոլիտեն) on istasyona sahip 12 kilometre uzunluğunda bir hat içermektedir. Şehrin kuzey batıdasında iki yeni istasyon da inşaat halindedir. Bir ana istasyonunun (Ajapniak) ve bunu metro ağıyla birleştiren bir kilometrelik tünelin inşaat edilmesi, toplam 18 milyon dolar tutacaktır.108 İnşaatın bitme tarihi henüz kesinleştirilmemiştir.
Daha uzun vadeli projelerin içerisinde iki yeni metro ağının inşaat edilmesi vardır; ancak bütçe açığı nedeniyle yeni bir inşaatın başlama günü hâlâ kesin değildir.
Erivan 46 otobüs ve minibüs hattı109 ve 24 troleybüs hattına sahiptir.110. Sovyet dönemindeki eski otobüsler hâlâ çalışsaydı, teker teker bunların yerine sarı renkte yeni otobüs ve minibüsler konulurdu. Sarı renk, Erivan'ın kamu ulaşım sistemlerinin resmî rengidir.
2006'dan beri Erivan belediyesi şehrin her mahallesinde bir otobüs durağı inşaat etmiştir. Bundan önce sadece otobüs duraklarına yakın yaşayan insanlar otobüs için nerede beklenmesi gerektiğini biliyordu.
Şehirde dolaşan otobüslere ek olarak Nor Kilikya semtinde bulunan merkez otobüs durağından, hem Ermenistan'ın her şehri hem de yurtdışında bazı şehirlere (örneğin Tiflis ve Tebriz) giden otobüsler de vardır.
1906'dan beri Erivan'da servis yapan tramvay, Ocak 2004'te son yolculuğunu yapmıştır. 2003'ün sonunda belediye, tramvayı çalıştırma fiyatı, gelirden 2,4 kat daha yüksek olduğu için tramvayı kapatmaya karar verdi.111 Bundan sonra raylar sökülüp ayrı parçalar olarak satıldı. 2007'de neredeyse her tramvay yolu çıkarıldı ve bunların yerine asfalt yollar yapıldı.
Erivan'da sadece bir tren istasyonu mevcuttur (1990'dan beri banliyödeki istasyonlar kullanılmamaktadır). Sovyet mimarisindeki binaların çatıları üstündeki, sivri uç ve onun üstündeki komünizm simgeleri olan kızıl yıldız, orak ve çekiçleri batı standartlarında olmaktan uzaktır. İstasyondan, Türkiye ve Azerbaycan sınırlarının kapanmasından beri günde sadece dört iç hat treni ve her iki günde bir de Gürcistan'a giden bir uluslararası tren geçmektedir. Sovyetler döneminde bu istasyondan Bakü ve Moskova'ya da sefer yapılabilmekteydi. Ancak 90'lı yıllarda Azerbaycan sınırının kapanması ve Abhazya savaşı sonrası Gürcistan'ı Abhazya'ya bağlayan demiryolu köprünün yıkılması sonrası bu seferler yapılamamaktadır.
9000 ve 18.000 dram arası fiyatlar için örnek olarak Tiflis'e giden gece yolculuğu verilebilir.112 Bu tren, daha sonra Karadeniz kıyısındaki Batum şehrine doğru yola devam eder.
Demiryolu Azerbaycan'a ait Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nden geçtiği için, artık Erivan'dan İran'a doğru giden herhangi bir tren seferi yoktur. Bununla birlikte Sünik Marzı'nın güneyinde, Aras nehrine paralel geçen ve Nahçıvan'ı Bakü'ye bağlayan demiryolu üzerindeki yerleşimlerle de başkent'ten demiryolu bağlantısı kesilmiştir. İran'la Ermenistan'ı birbirine bağlayan yeni bir ağın inşa edilmesi için, şu anda bir proje üzerinde düşünülmektedir.
Tren istasyonu, Sassuntsi Davit istasyonu ile metro ağı arasındadır.
2004'e kadar Erivan merkezi ve Nork-Maraş ilçesindeki Nork semti arasında bir teleferik vardı. O sene Nisan ayı başında, kabinlerden biri kırılıp teleferikten ayrılarak 17 metre düştü. Kazada, kabindeki yedi yolcunun beşi öldü.113 Her gün yaklaşık 500 kişi teleferiği kullanıyordu.
Kazadan sonra kabloların birkaç tanesi yırtıldı; ancak bunlar tamir edilmedi. Teleferik servisinin devam edebilmesi için, teleferiğin tamir masrafını ödeyebilecek yatırımcılara ihtiyaç vardır.
Erivan'daki Zvartnots Uluslararası Havalimanı, şehir merkezinin 12 km. batısında bulunmaktadır. Bu havalimanı aynı zamanda, ülkenin ilk havalimanı ve Armavia şirketin merkezidir.
SSCB döneminde inşa edilen Zvartnots Havalimanı, 1985'te ilk kez restore edildi ve havalimanını uluslararası şartlara uyarlamak için 2002'de tekrar restore edildi. Bundan sonra yeni bir terminalin inşaatı başladı ve geliş bölümünün açılışı ile inşaatın ilk dönemi Eylül 2006'da bitti. Gidiş bölümü ise Mayıs 2007'de açıldı.114
Günümüzde, Almanya, Avusturya, Birleşik Krallık, Çek Cumhuriyeti, Fransa, Hollanda, İsrail, Lübnan, Rusya, Türkiye ve Ukrayna gibi ülkelere giden ve bu ülkelerden gelen birçok uçuş vardır.115
Erivan ikinci bir havalimanına da sahiptir: Erebuni Havalimanı. 1991'de ülkenin bağımsızlığından beri bu havalimanında özel uçuşlar hariç ticarî uçuşlar yapılmamaktadır. Ermeni Hava Kuvvetleri'nin üssü orada bulunmaktadır ve birçok MiG-29 Erebuni'nin pistinin üstünde tayin edilmiştir.
Ülkenin başkenti olması dışında Erivan, aynı zamanda Ermenistan'ın en çok sayıda eğitim merkezine sahip olan yeridir. Erivan'da 27 ortaokul116 ve 12 sanat okulu117 bulunmaktadır ve hepsi Ermenistan Eğitim Bakanlığı tarafından idare edilmektedir.
Ermenistan'ın en büyük üniversiteleri (hem devlet, hem de özel) Erivan'da bulunmaktadır. Ucuz fiyatları ve İngilizce dilinde tıp öğretimi nedeniyle, bu üniversitelerde özellikle Hindistan'dan çok sayıda yabancı öğrenci okumaktadır.118.
Erivan'ın en eski üniversiteleri I. Cumhuriyet döneminde (1918-1920) kuruldu :
1930'lu yıllar boyunca birkaç Sovyet üniversitesi açıldı:
Ermenistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilan etmesinden sonra birkaç de yabancı üniversite kapılarını açtı. Bunlar:
Erivan'ın ana müzesi, 1921'de inşa edilen Ermenistan Millî Galerisi'dir. Bu galeri Ermenistan Tarih Müzesi ile birleştirilmiştir. Ayvazovski, Kandinskiy, Chagall ve Boudin gibi ünlü adlarının eserlerini içeren daimi bir sergiye126127 ek olarak, galeride daimi olmayan sergiler de bulunmaktadır, örneğin 2005'teki Yann Arthus-Bertrand sergisi, 2005'teki İtalya-Ermenistan sergisi ya da Ekim 2006'daki "Fransa'da Ermenistan Yılı"'nı kutlamak için düzenlenen sergi.128
Büyüklük olarak olmasa da, bir simge olarak daha önemli olan "Ermeni Soykırımı müzesi", Tsitsernakaberd'in yanında bulunmaktadır.
Matenadaran; Orta Çağ'dan 17.000 eski el yazısı ve birçok Kitab-ı Mukaddes içeren bir kütüphane ve müzedir. Şehrin merkezinde, Mesrop Maştots Caddesi'nin üstünde bulunmaktadır. 2007'de -Fransa'da Ermenistan Yılı'nı kutlamak için- Matenadaran, Louvre Müzesi'nin Armenia Sacra sergisi için, birkaç el yazısını Louvre Müzesi'ne ödünç olarak vermiştir.
Hrazdan Nehri'ne bakan Parajanov Müzesi, 2002'de tamamen restore edildi ve burada Ermeni film yönetmenleri ve ressamlar tarafından yapılan 250 eser, belge ve fotoğraf sergilenmektedir.129 Müzenin müdürü Zaven Sarkisyan adlı bir fotoğrafçı ve tarihçidir.
Erivan başka müzelere de sahiptir, örneğin Ortadoğu Müzesi ve Erivan Şehri Müzesi.130
Erivan şehri birçok sinemaya sahiptir ve bunlardan biri de meşhur Moskva sinemasıdır. Erivan'da sinemaya gitmek için Rusça bilmek şarttır; çünkü gösterilen her film bu dilde düblajla gösterilmektedır.
2004'ten beri Moskva sineması her yıl Uluslararası Altın Kayısı Film Festivali'ne ev sahipliği yapmaktadır. En son festival 12 Temmuz 2009'dan 19 Temmuz 2009'a kadar sürmüş ve Altın Kayısı Ödülü'nü kazanan film, George Ovashvili adlı Gürcü film yönetmeni tarafından yönetilen The Other Bank filmi olmuştu.131
Erivan opera binası; Aram Haçaturyan konser salonu, ulusal opera tiyatrosu ve Aleksandr Spendiaryan Balesi'ne ev sahipliği yapmaktadır. Çok sayıda tiyatro bulunması sayesinde aynı anda birçok sahne oyunu sunulabilmekte ve büyük Hamalir salonu gibi bazı şov salonlarında ise bazen konserler de sunulabilmektedir; ancak sıcak Ermeni yazları nedeniyle, yazın konserler genellikle açık havada yapılmaktadır.
Erivan Hayvanat Bahçesi, 1940'ta kuruldu. 1990'lı yıllar boyunca süren ekonomik kriz geçtikten sonra, buranın finansal durumu artık daha sağlamdır. Filler, kartallar, ayılar, develer ve diğer 260 hayvan türünü görmenin fiyatı bir Eurodan daha azdır.132
Waterworld, şehrin tepelerinden birinde bulunan bir su parkıdır.133 Birçok havuz, su kaydırağı, bar ve restoran içermektedir. Bu park eskiden Ekim ve Mayıs arasında kapalı olsa da; 2003'te inşaatı başlayan Aquatek bölümünün 2007'deki açılışından sonra, jakuzileri, havuzları, hamamları, fitness salonları, restoranları ve oteli ile artık bütün sene boyunca açıktır.134
Birkaç kilometre daha uzakta Sevan Gölü'ne doğru giden yolda, ikinci bir lunapark, Play City, bulunmaktadır. Bu kompleks; bir karting pisti, bir bovling salonu, bir sinema, bir paintball oynama alanı ve birkaç arcade oyun salonu içermektedir.135
Beş yıldır Ermenistan'da turizm her yıl biraz daha gelişmektedir ve bundan en çok yararlanan da Erivan'dır. Çünkü ülkenin otelleri, restoranları, barları ve gece kulüplerinin çoğu Erivan'da bulunmaktadır. Belediye, şehirde birçok geliştirme çalışması yapmaktadır; yine bu sayede Zvartnots Havalimanı zaman geçtikçe gelişmekte, inşaatı 2006'da başlayan yeni terminalin açılışının 2010'da olması beklenmektedir.
Başkentte en çok oynanan spor futboldur. Erivan'da yedi futbol kulübü bulunmaktadır; bunların beşi birinci ligde, geri kalan ikisi ise ikinci ligde oynamaktadır. Başkentin ilk futbol kulübü olan Pyunik, Bardzraguyn humb'ı bugüne kadar on bir defa kazanmıştır.136
Erivan'da beş büyük stadyum bulunmaktadır: Nairi Stadyumu, Kasahi Marzik Stadyumu, Mika Stadyumu, cumhuriyetin stadyumu ve en büyük olan Hrazdan Stadyumu. Hrazdan Stadyumu'nun adı, Hrazdan Nehri'nden gelmektedir. Ayrıca bu stadyumda boks ve karate salonları ile basketbol ve tenis kortları içeren bir spor kompleksi vardır.
Ermenistan uzun zamandır satranç yarışı tablolarının zirvesindedir. Ermenistan Satranç Federasyonu'nun büroları Erivan'daki Kentron ilçesinde bulunmaktadır. Ayrıca şehrin dört bir köşesinde birçok satranç kulübü vardır. 1996'da, o zamanda mevcut ekonomik krize rağmen, 32. Satranç Olimpiyatı Erivan'da yapıldı.137 2006'da Ermenistan satranç takımı dördü de Erivanlı olan Levon Aronyan, Vladimir Agopyan, Gabriel Sarkisyan ve Tigran Petrosyan138 adlı üyeleriyle, Torino'daki dünya şampiyonasını kazandı. Aynı ekip 2008'de Dresden'deki şampiyonayı da kazanmayı başarmıştır.139
Erivan'ın 16 şehirle kardeş şehir anlaşması140, 13'ü ile de "partner şehir" anlaşması141 vardır.
<table style="width:10%;"> <colgroup> <col style="width: 6%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> <col style="width: 0%" /> </colgroup> <tbody> <tr class="odd"> <td><dl> <dt>Kardeş şehirler</dt> </dl> <ul> <li>1973: </li> <li>1981: </li> <li>1987: </li> <li>1992: </li> <li>1995: </li> <li>1996: </li> <li>1997: </li> <li>2000: ; </li> <li>2001: </li> <li>2002: </li> <li>2004: </li> <li>2005: ; </li> <li>2007: ; </li> </ul> <dl> <dt>Partner şehirler</dt> </dl> <ul> <li>1974: </li> <li>1993: ; </li> <li>1994: </li> <li>1995: ; </li> <li>1996: </li> <li>1997: </li> <li>1998: </li> <li>2002: </li> <li>2007: </li> <li>2008: ; </li> </ul></td> <td><p>{{Resim etiket|x=98|y=123|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Sao Paulo | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=157|y=47|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Karrara | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=159|y=45|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Floransa | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=192|y=49|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Tiflis | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=182|y=59|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Beyrut | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=186|y=57|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Şam | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=165|y=48|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Podgorica | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=164|y=42|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Bratislava | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=195|y=121|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Antananarivo | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=76|y=42|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Montreal | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=25|y=55|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Los Angeles| width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=78|y=46|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Cambridge, Massachusetts | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=170|y=51|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Atina | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=151|y=42|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Paris | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=151|y=47|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Marsilya | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=153|y=46|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Lyon | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=198|y=57|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=İsfahan | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=172|y=37|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Minsk | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=177|y=39|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Kiev | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=177|y=42|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Odessa | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=173|y=45|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Kişinev | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=185|y=42|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Rostov-na-Don | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=190|y=41|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Volgograd | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=188|y=46|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Stavropol | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=173|y=29|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=St. Petersburg | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=183|y=31|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Moskova | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=171|y=49|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Sofya | width=7px | height=7px }}}} {{Resim etiket|x=230|y=67|label=|text={{Tıkla2</p></td> <td><p>image=Red pog.svg | link=Delhi | width=7px | height=7px }}}} </p></td> </tr> </tbody> </table>[[Dosya:Panorama-erevan.jpg|750px|küçükresim|orta|
<center>Erivan'ın yaz manzarası.
</center>]] [[Dosya:Yerevan Winter Panorama from Monument.jpg|750px|küçükresim|orta|
<center>Erivan'ın kış manzarası.
</center>]]
<center>Resim:Erivan1796.jpg|Erivan, 1796 Resim:Erivanrussianchurch.jpg| Erivan'daki Rus Ortodoks Kilisesi Resim:Erivanmosque.jpg| Minare
Resim:Yerewan with Ararat.jpg|Erivan, arka planda Ağrı Dağı Resim:Lac-yerevanian.jpg|Erivan gölü Resim:Cathedrale-bidonville.jpg|Katedral Resim:Yerewan Place of the Republic.jpg|Cumhuriyet Meydanı. Resim:Place-botero.jpg|Tamanyan caddesi görüntüsü Resim:AraratBrandyfactory VictoryBridge.JPG|Hağtanak Köprüsü ve "Ararat" konyağı fabrikası Resim:Banlieue-erevan.jpg|Erivan banliyösü Resim:Mashtots-avenue.jpg|Maştots caddesi
<small>Herhangi bir resmin üstüne tıklayarak büyük hâlini görebilirsiniz.</small>
</center>//
ArmeniaNow.com'dan Erivan seyahat rehberi
Orijinal kaynak: erivan. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ermenistan Anayasası 'nın 13. maddesi ↩
Les douze capitales d'Arménie, Éditions COFIMAG, Paris, 2006 ISBN 2-907070-09-6. ↩
. ↩
Erivan tarihi, Ermenistan tarihi, Urartular ve Erebuni Kalesi maddelerine bakınız. ↩
"Tanrı Haldi'nin izzetiyle, Argişti, Menua'nın oğlu, bu erişilemez kaleyi yaptı ve ona Erebuni ismini verdi". ↩
Brady Kiesling, Rediscovering Armenia . ↩
Rick Ney, Tour Armenia, "Yerevan" , ArmeniaNow.com, 2007, sayfa 7. ↩
Rick Ney, Tour Armenia, , ArmeniaNow.com, 2007, sayfa 8. ↩
Encyclopædia Universalis France S.A., « Erevan », 1995. ↩
BBC Weather, Yerevan, Armenia . ↩
Iran - Seismic Hazard Map , Birleşik Devletleri Jeolojik Raporu. ↩
LaDocumentationFrançaise.fr 'de bir levha haritası. ↩
Ayrıca Levha hareketleri maddesine bakınız. ↩
Armenews.com 'da "Erevan risque de subir un tremblement de terre catastrophique", Manuelle Tilly. ↩
Armenews.com 'da "40% des constructions d’Erévan ne seraient pas aux normes sismiques requises", Krikor Amirzayan. ↩
1995 Ermenistan Anayasası 'nın 108. maddesi. ↩
Ermenistan Anayasası 'nın 117. maddesi. ↩
Erivan belediyesi sitesi ne göre bir ana belediye başkanı yardımcısı (Kamo Areyan; Mülkiyet, Sağlık ve Sosyal Günvelik, Eğitim, Finansal ve Sosyo-Ekonomik Gelişim müdürlüklerinden için sorumlu), ve üç diğer belediye başkanı yardımcısı var: Vano Vardanyan (Dış ilişkiler, Bilgi ve kamu ilişkiler, İnşa ve alan gelişimi, Kamu hizmet müdürlükleri); Slava Avanesyan (Doğa koruması, Ulaşım müdürlüğü); ve Karen Davtyan (Mimarlık ve şehir gelişimi müdürlüğü). ↩
7 Mayıs 2002'de uygulanan yerel idare hakkındaki yasa nın 82. maddesi. ↩
Ermenistan Anayasası 'nın 88,1. ve 108. maddeleri. ↩
Déclaration d'un membre de l'assemblée du Conseil de l'Europe . ↩
Panorama.am, Executive prefers to have indirect elections for mayor . ↩
Erivan belediye sitesi nde ayrıntılı bilgilerle ilçe listesi. ↩
ArmStat, Marzes of the Republic of Armenia in figures, 2002-2006, « Yerevan RA Capital » . ↩
Britannica Ansiklopedisi 2007. ↩
G. Beglaryan, Atlas of Armenia and adjacent countries, Noyan Tapan, 2007, s. 8. ↩
Caucaz.com - Haroutin Khatchatrian, « Un ambitieux agenda économique pour l'Arménie: Le nouveau gouvernement pourra-t-il relever le défi ? ». ↩
Ermenistan Turizm Ofisi sitesi nde önemli mağazaları listeleyen bir sayfa. ↩
. ↩
. ↩
. ↩
→ (İnternet arşivi{{'}}nden erişilmiştir). ↩
World Bank, Armenia — Geographic distribution of poverty and Inequality . ↩
"Erivan{{'}}ın ulaşım yolları" bölümüne bakınız ↩
V. Azatian ve T. Hakopian*, Երևան Ереван Yerevan*, ИПО Parberakan, Erivan, 1989, s. 285. ↩
Structurae sitesindeki Erivan Televizyon Kulesi hakkındaki sayfa. ↩
ArmeniaNow sitesinde bir tanım. ↩
Armenia Info sitesi nde katedral hakkında bilgiler. ↩
Armenia Info sitesi nde camii hakkında bilgiler. ↩
Ocak 2008'de yapılan metro ağı ziyaretinde Başbakan Serj Sarkisyan tarafından yapılan bir ilan. ↩
Belediye sitesi nde Erivan'ın 46 otobüs ve minibüs hattını listeleyen bir sayfa. ↩
Belediye sitesi nde Erivan'ın 24 troleybüs hattını listeleyen bir sayfa. ↩
Arminfo, « Last Tram Put Out Of Operation in Yerevan » . ↩
Zvartnots Havalimanı sitesi ndeki uçuş bilgileri. ↩
Ermenistan Eğitim Bakanlığı sitesinde Ermenistan'ın toplam 83 ortaokulu, ayrıntılı bilgilerle listelenmektedir. ↩
Ermenistan Eğitim Bakanlığı sitesinde Ermenistan'ın toplam 32 okulu listelenmektedir. ↩
Ermenistan'daki Hindistan Büyükelçiliği resmî sitesi nde ayrıntılı bilgiler bulunmaktadır. ↩
// ↩
/ ↩
// YSMU sitesi . ↩
// SEUA sitesi . ↩
/ . ↩
Ermenistan Millî Galerisi Almanya, ABD, Avusturya, Belçika, Fransa, Hollanda, İspanya, İsviçre, İtalya, Macaristan ve Rusya'dan gelen resimler ve heykellere sahiptir. ↩
Ermenistan Millî Galerisi sitesi : bütün daimi koleksiyonu online. ↩
ArmeniaTour sitesi nde ayrıntılı bilgiler. ↩
Brady Kiesling, Rediscovering Armenia , 2000. ↩
. ↩
. ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page