dolama ne demek?

Dolama veya paronişi, el ya da ayak tırnağının tabanında veya yanında tırnak ve deride görülen el veya ayağın sıklıkla duyarlı olduğu bakteri veya mantar enfeksiyonu olan bir tırnak enfeksiyonudur. Enfeksiyon birden (akut paronişi) veya yavaş yavaş (kronik paronişi) başlayabilir.¹² "Paronişi" sözcüğü; Yunanca παρωνυχία sözcüğünden gelmekte olup para "çevre" ile onyx "tırnak" sözcüklerinin birleşiminden ve soyut adlara gelen -ia son ekinin birleşiminden gelmektedir.

Belirti ve bulgular

Deri tipik olarak yoğun ağrı ile birlikte kırmızı, kaşıntılı ve sıcak olarak kendini gösterir. İrin genellikle, tırnak plağının aşamalı kalınlaşması ve kahverengileşmesi ile birlikte bulunur.

Nedenler

Akut paronişi genellikle bakterilerden kaynaklanır. Dolama genellikle topikal, oral veya her ikisinin de birleşimi olacak biçimde antibiyotiklerle tedavi edilir. Kronik paronişi çoğunlukla tırnak çevresindeki yumuşak dokuların maya enfeksiyonundan kaynaklanır, ancak aynı zamanda bakteriyel bir enfeksiyon da izlenebilir. Enfeksiyon sürekli ise neden genellikle mantardır ve tedavi edilmesi için antifungal krem veya boyaya gereksinim vardır.³

Risk faktörleri arasında ellerin çok sık olarak yıkanması ve yine çok sık olarak tırnak yemeden kaynaklanabilecek kütikül travması bulunmaktadır. Barmenlik mesleğinin yaygın olduğu ülkelerde bu enfeksiyon, bar çürüğü olarak da bilinir.⁴

Prosektörün paronişisi, örnekleri diseksiyon için hazırlayan kişiler olan prosektörlerle ilişkisi kurulduğundan dolayı bu adı alan, deri ve tırnakların tüberkülozunun birincil aşılanmasıdır (inokülasyonudur).

Kulak, burun, parmak ve ayak parmaklarının pullu, eritematöz, keratotik döküntüsü (papüller ve plaklar) ile ilişkili ağrılı paronişi; larinksin skuamöz hücreli karsinomu ile ilişkili akrokeratoz paraneoplastikanın bir göstergesi olabilir.⁵

Paronişi; diyabet, ilaca bağlı immünosupresyon⁶ veya pemfigus gibi sistemik hastalıklarla ortaya çıkabilir.⁷

Tanı

Türleri

Paronişi şu biçimde ayrılabilir:⁸

Akut paronişi; bir parmağın tırnağını veya daha az yaygın olarak da ayak parmağını çevreleyen doku kıvrımlarının altı haftadan az süren bir enfeksiyonudur.⁹ Enfeksiyon genellikle yerel kızarıklık, şişme ve ağrı ile tırnağın kenarındaki paronişyumun içinde başlar.¹⁰ Akut paronişi genellikle kütikül veya tırnak kıvrımına doğrudan veya dolaylı travmadan kaynaklanır ve bulaşık yıkama, kıymık veya diken batması, tırnak yeme, şeytan tırnağını yeme veya koparma, parmak emme, manikür veya tırnak batması gibi göreceli olarak küçük olaylardan kaynaklanabilir.¹¹
Kronik paronişi; bir parmağın tırnağını veya daha az yaygın olarak da bir ayak parmağının tırnağını çevreleyen doku kıvrımlarının altı haftadan fazla süren bir enfeksiyondur. Elleri veya ayaklarının nemli ortamlara maruz kalması ve sıklıkla kontakt dermatitten dolayı bireylerde yaygın olarak görülen bir tırnak hastalığıdır. Kronik paronişide kütikül tırnak plağından ayrılır ve proksimal tırnak kıvrımı ile tırnak plağı arasındaki bölgeyi enfeksiyona karşı savunmasız bırakır.¹² Bulaşık yıkama, parmak emme, kütikülleri agresif bir biçimde kesme veya kimyasallarla (hafif alkaliler, asitler vb.) sıkça temas etme buna neden olabilir.

Başka bir seçenek olarak, paronişi şu biçimde de ayrılabilir:¹³

Kandidal paronişi, Candida albicans tarafından üretilen tırnak kıvrımının iltihaplanmasıdır.¹⁴
Piyojenik paronişi veya irinli dolama, bakterilerin neden olduğu, tırnağı çevreleyen deri kıvrımlarının iltihaplanmasıdır. Genellikle akut paronişi, sıklıkla bakteriyel bir enfeksiyondan kaynaklandığı için piyojenik bir paronişidir.¹⁵

Tedavi

Herhangi bir irin bulunmadığında, kullanımını destekleyecek kanıt eksikliğine karşın, akut paronişi için sıcak suda parmak bekletme uygulaması mantıklıdır.¹⁶ Hafif olgular için mupirosin [Bactroban], gentamisin, basitrasin/neomisin/polimiksin B [Neosporin] gibi topikal antibiyotiklerle basit bir tedavi yeterli olabilir.¹⁷ Klindamisin veya sefaleksin gibi antibiyotikler de sıklıkla kullanılır; klindamisin, MRSA'nın yaygın olduğu bölgelerde daha etkilidir. Bir apse belirtisi varsa (irin varlığı) drenaj önerilir.

Kronik paronişi, buna neden olan şeyden, topikal antifungal ve topikal steroidden kaçınılarak tedavi edilir.¹⁸ Bu önlemlerin ardından düzelmeyenlerde oral antifungal ve steroid kullanılabilir veya tırnak kıvrımı cerrahi olarak çıkarılabilir.