digor ne demek?

Digor, Doğu Anadolu Bölgesi'nde, Kars ilinin bir ilçesidir. Doğusunda Ermenistan, batı ve kuzeyinde merkez ilçe, batı ve güneyinde Kağızman bulunmaktadır.

İlçe toprakları Erzurum-Kars platosu'nun doğu ucunda yer almaktadır. İlçeyi Anadolu’nun kuzey yarısındaki kıvrım sistemine bağlı olan dağlar engebelendirmektedir. Güneybatı kesiminde volkanik Yağlıca Dağı (2.961 m) eteklerinden Arpaçay’a doğru dalgalı bir alan uzanmaktadır. Bu alanı güneyde 2000 m yüksekliğinde Başköy Yaylası (Nahçıvan Çukuru) sınırlamaktadır. Yağlıca Dağı'nın kuzeybatısında da Hacıhalil Dağı (2.366 m) bulunmaktadır.

İlçe topraklarını Arpaçay ile Dumanlı Dağı’ndan kaynaklanan ve sonra Arpaçay ile birleşen Digor Çayı sulamaktadır. Bu akarsuların vadi tabanlarında da düzlükler yer almaktadır. Denizden yüksekliği 1.450 m yükseklikteki ilçenin yüzölçümü 1.136 km² olup, toplam 24.863’tür.

Ekonomisi

İlçe ekonomik yapı olarak tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. İlçede ekilebilen arazilerin ancak % 5'inde sulu tarım yapılabilmektedir. İlçenin arazi dağılımı şu şekildedir.

Kuru tarım arazisi, 380.473 dekar, sulu tarım arazisi 18.000 dekar, çayırlık alan 15.000 dekar, mera arazisi 300.000 dekar, meyve bahçesi 48, çeltik 20, sebze 61, yem bitkileri 17.058, vasıfsız arazi 401.877 dekar ve her yıl nadasa bırakılan arazi 100.000 dekardır.

İlçede kültür ırkı büyükbaş hayvan 1000 adet, toplam büyükbaş hayvan 28.200 adet, küçükbaş hayvan 69.000 adet, tek tırnaklı 2200 adet, kümes hayvanı 16.300 adet bulunmaktadır. Ayrıca 800 adet kovanla arıcılık yapılmaktadır.

Hayvan ürünü olarak yılda 65.000 ton süt, 32 ton tereyağı, 80 ton peynir ve 200 ton da yapağı üretilmektedir. Ayrıca 100 ton bal ve 1500 kg balmumu üretimi yapılmaktadır.

Gerek hayvancılık, gerekse tarımda modern araçlarla üretim yapılmadığından; birim başına elde edilen gelir son derece düşük olmaktadır.

İlçede üretilen bitkiler olarak buğday ekilen alan 137.430 dekarda üretilen miktar 17.500 ton, arpa ekilen alan 203.968 dekar alanda 25.000 ton arpa, yulaf ekilen alan 81.000 dekar alanda 30 ton, çavdar ekilen alan 747 dekar üretilen miktar ise 10 tondur. Ayrıca yem bitkilerinden yonca, korunga ve figde ekilen 17.058 dekar alanda 10.500 ton ve çeltik olarak 20 dekar alanda 20 ton ürün elde edilmektedir. 2009 yılından önce ilçede işsizlik ve göç yaygındı ancak 2009 yılı ile birlikte İlçe ekonomisi Belediyenin yardımlarıyla ve teşvikiyle 2009 ve 2010 yılı itibarıyla gelişmeye başlamış ve iyileşmiştir.

İlçede yalnızca T.C Ziraat Bankası şubesi bulunmaktadır. Ayrıca 2 adet Tarım Kredi Kooperatifi vardır.

Tarihçe

Şimdiki Digor kasabasının 1880'li yıllarda Rus yönetimi altında iskân edildiği bilinmektedir. Ancak kasaba içinde şimdi yıkılmış bulunan büyük Ermeni kilisesi (Tekor Basilikası) çok daha eski dönemde burada önemli bir yerleşim bulunduğunu gösterir.

Tekor kilisesi yaklaşık 480 yılında inşa edilmiştir. Bilinen en eski Ermenice yazıta sahip olması ve modern dönemde ayakta kalan en eski kubbeli Ermeni kilisesi olması bakımından tarihi öneme sahipti. 1912 depreminde hasar gören kilise 1960'lı yıllarda resmi makamlarca yıktırıldı ve taşlarıyla Digor belediye binası inşa edildi.

Digor Kaymakamlığının resmi sitesine göre "ilçenin tarihi hakkında elimizde kesin bilgi ve belge bulunmamaktadır." Rus yönetimi esnasında Zaruşad (Arpaçay)'a bağlı idi. 1920 Kasım ayında Kâzım Karabekir tarafından fethedilen Digor Gümrü Antlaşması sonucunda Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılmıştır. Bir süre Kağızman ilçesine bağlı bir nahiye olarak kalmış, 1953 yılında 6068 sayılı kanun ile ilçe yapılmıştır.

Nüfusu ve etnik yapısı

Türkiye İstatistik Kurumunun 2020 yılı verilerine göre Digor ilçesinin nüfusu toplam olarak 21.490'dır. Bu nüfusun 2.473'ü merkez ilçede, geriye kalanlar ise köylerde yaşamaktadır. Digor ilçesinde göç diğer ilçelere oranla daha azdır.

Bugüne kadar İlçemizde 1. Kademede 187, 2. Kademede diploma denklikte 34 olmak üzere toplam 221 Okuma – Yazma Kursu açılmıştır. Bu kurslara toplam 6439 kursiyer katılmış, 5061’ine kurs bitirme belgesi verilmiştir.

İlçemizde 48 İlköğretim, bir genel Lise ve bir Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü mevcuttur.

İlköğretim okullarında 7 Müdür Vekili, 41 İlköğretim Okulunda Müdür Yetkili Sınıf Öğretmeni görev yapmaktadır.

Sınıf öğretmeni 150, branş öğretmeninin sayısı 25'tir.

Milli Eğitim Müdürlüğü bünyesinde 3 memur, 27 hizmetli görev yapmaktadır. 2000- 2001 Yılında İlk ve ortaöğretim de okuyan öğrenci sayısı 6234 tür.

2001 – 2002 öğretim yılında Alem köyü İlköğretim Okuluna 3 derslik, Hasancan köyü İlköğretim Okuluna 1 derslik yapılmıştır.

1999-2000' de Merkez ve köylerinde toplam 24 adet Mesleki Kurslar açılmıştır.

Digor Lisesi'nde 1 adet Karma ve Fen Bilimleri laboratuvarı mevcuttur.

Eğitim faaliyetlerinde kullanılan okul binalarının 8 yıllık zorunlu İlköğretim uygulaması sebebiyle fiziki kapasitelerin yetersiz kalmış olup, 1998-1999 Öğretim Yılında 18 derslik ilâve edilmiş, 1999- 2000 Öğretim Yılında Merkez Atatürk İlköğretim Okuluna ilâveten 3 katlı ve 5 derslikli ek bir bina yapılmıştır. 2000-2001 Öğretim Yılında İlçe Merkezine acilen 700 öğrenci kapasiteli bir YİBO’ ya ihtiyaç bulunmaktadır. Ayriyeten bu öğretim yılında ise Sorguçkavak, Bostankale ve Derinöz köylerine toplam 7 derslik yapılarak hizmete girmiştir.

İlçemiz Dağpınar İlköğretim bünyesinde bulunan yatılı pansiyon 1999-2000 öğretim yılında hizmete açılmış olup, bu pansiyonda 60 öğrenci barınmaktadır. Merkez Atatürk İlköğretim Okulu bünyesindeki 100 öğrencilik pansiyonun yapımı tamamlanmış olup 2000-2001 eğitim-öğretim yılında hizmete girmiştir.

Sağlık

Digor İlçe Hastanesi Baştabipliği 7 hekim, 2 sağlık memuru, 2 hemşire, 3 ebe, 2 Sağlık Teknisyeni, 1 Ayniyat, 1 şoför ve 1 hizmetli olmak üzere toplam 19 personeli bulunmaktadır. Araç kapasitesi olarak hastane bünyesinde 2 ambülans bulunmaktadır.

Digor İlçesi Hastanesine bağlı Alem ve Bacalı Köylerinde birer Sağlık Evi hizmet vermektedir.

Digor ilçemizin nüfusu 9.933 buna bağlı olarak çocuk sayısı 1001, bebek sayısı 117, 15-49 yaş arası kadın sayısı 2188 aşılama ve izleme oranı ise %100'dür.

İlçeye bağlı Dağpınar Beldesinde ise 1 hekim, 1 sağlık memuru, bir hemşire, 2 ebe, 1 tıbbi sekreter bulunmaktadır.

Nüfus 9196, bebek sayısı 268, gebe izlemi 923, aşılama ve izleme oranı ise %100'dür. Bu beldeye bağlı olarak Türkmeşen Sağlık evi bulunmakta burada ise 1 ebe ile hizmet verilmektedir.

Tarihi eserler

Beş Kilise

Ani'nin yaklaşık 25 km güneybatısında, eski adıyla Tekor olarak bilinen Digor ilçe merkezine yakın vadinin içinde üç kaya çıkıntısı üzerine kuruluymuş. Manastırın toplamda, hepsi kubbeli ve özenle kesme taştan yapılmış beş kilisesi varmış. Bunlar: Aziz Karapet, Meryem Ana (Surp Astvatsatzin), Aziz Stefanos, Aziz Krikor ve Aziz Sarkis Kiliseleri imiş. Günümüzde sadece Aziz Sarkis Kilisesi kalmıştır.

Kiliselerin, manastırın kuruluşuna veyahut kiliselerin inşasına ilişkin tarih ve şeraite ışık tutacak yazıtları yoktur. Manastır, 13üncü yüzyıl Moğol istilasından sonra terk edilmiştir.

1878'de, Kars bölgesinin Rus yönetimine geçmesiyle Beşkilise, Ermeni Kilisesi'ne devredilmiştir. Binalar onarılmış, manastır yeniden ibadete açılmıştır. Keşiş ve hacılar için konaklama imkânı düzenlenmiştir. Bunlar, en büyük çıkıntının kenarına, aşağıdaki vadinin içindeki nehrin yanına ve de Aziz Sarkis Kilisesi'nin kuzeybatısına inşa edilmiştir.

Aziz Sarkis, 1989 depremiyle ağır hasar geçirmiştir. Binanın beton çekirdeği parçalanmıştır ve kilise şimdi büsbütün yıkılmak üzeredir. Bu sayfalardaki fotoğrafların çoğu, 1989 öncesinde çekilmiştir.

Tekor Kilisesi

5. yüzyıl kilisesinin bugünkü fakir kalıntıları, önceden Tekor olarak bilinen Digor köyüne bakan bir yamaçtadır.

1912 yılına kadar sağlam kalan yapı, bu yılda bir depremle yerle bir olmuştur - kubbesi çökmüş, çatısının çoğu ve güney cephesinin epey bir kısmı yıkılmıştır. Bazı kitaplarda, tarihler değişiklik gösterir. 1936'daki başka bir depremse binada, bilinmeyen bir miktar hasar meydana getirmiştir. Kalıntıların şimdiki durumu, yani, beton yapının sadece kısmen var olması, bunların kaplama taşlarının tamamen sökülmüş olması, doğadan ziyade insanın işidir.

Kuzey girişinin lento (üst eşiği)sundaki yazıtta, yapıdan, "Aziz Sargis'in bu şehitliği" diye bahsedilirmiş ve Prens Sahak Kamsarakan tarafından yaptırılıp Patrik Yohan Mandakuni tarafından takdis edildiği yazılırmış. Bu kişilerin bahsi, kilisenin yapımını 480'li yıllara götürür. Bu yazı, bilinen en eski Ermenice yazıydı ve alışılmadık bir şekilde aşağıdan yukarıya yazılmıştır.

Bina, Kutsal Teslis Kilisesi (Church of the Holy Trinity) olarak bilindiği zamanda Bagratidler tarafından onarılmıştır.

Kilisenin, bilinen en eski kubbeli Ermeni kilisesi olduğu düşünülmektedir.

Önceden, kilisenin, belki de Hristiyanlık öncesi dönemden kalma bir tapınağa apsis eklemeyle kubbesi olmayan bir bazilik olarak inşa edildiğine ve kubbenin daha sonradan eklendiğine inanılırdı. Bazılarına göre, bu yedinci yüzyıl kadar geç bir dönemdeydi.

Şu an geçerli olan savsa, kilisenin baştan "dikdörtgen içinde haç" planla kubbeli olarak tasarlandığına dairdir.

Bir önceki sava, sütunları gözlemle varılmıştır. Bugünse, bunu doğrulamak mümkün değildir, ancak yerin altından bir şeylerin çıkması ihtimali mevcuttur. Eski fotoğraflardan da belli olan, yapının alt ve üst kısımlarında taşın renk tonundaki değişiklik, kimisi tarafından tasarımda değişikliğe gidiş olarak yorumlanmıştır, ancak beton yapının kalıntılarında gözle görülür açıklık yoktur. Bu renk farkı, belki de süsleme amaçlıydı.

Kubbe, dört filayağı sütun üzerine yerleştirilmişti ve sıra dışı bir tasarımı vardı; karınlı sivri tonozu andırıyordu. Köşe kemerleri veyahut bingiler yoktu ve yarım küre(kubbe)ye taban oluşturan alt kısmı, dört pencereyle delinmiş ikizkenar yamuk tabanlı piramit şeklindeydi.

Kilisenin, ilk olarak dört girişi varmış: batı cephesinde bir, güneyde bir, kuzeyde de iki. Daha sonraki bir tarihte, kuzey cephesinde küçültülen en batı giriş dışında, bu girişler kapanmıştır. Bu kapılar, at nalı şeklinde kemerlerin üzerinde durduğu ikiz gömme sütunlarla çerçevelenmiştir. Bu sütunların sivri uçlu ve epey süslü akant yapraklı başlıkları vardı. Her kapının üst eşiğine ilginç ve kıvrık palmet desen oyulmuştur.

Büyükçe pencerelerin tamamı, ayrı bir dönemde küçültülmüştür. Bu dönem, belki de Bagratid restorasyonu dönemidir. (Kubbenin piramit şekilli dış çatısı da belki de bu onarıma aittir.)

Apsisin her iki yanında uzunca odalar vardı. Bu odaların duvarları, bu dönemin ilk Ermeni kiliselerinde de rastlanılan biçimde kuzey ve güney cephelerinden dışa doğru açılıyordu. Kilisenin kuzeydoğu köşesinde, bu odalardan kuzeyde olanın dış duvarına oyulmuş, vaftiz kurnası olabilecek bir yarım daire niş vardı.

Kilise, dokuz basamaklık bir zemin üstündeydi. Bu kaidenin kiliseden daha geniş olmasından dolayı, kiliseyi çevreleyen, dış cephenin yarı yüksekliğinde duvara yapışık sütun(plastro)lar ve sütunlarla desteklenmiş bir revak olduğu düşünülmüştür. Pencerelerin konumu ve vaftiz kurnalı kuzeydoğu nişinin yüksekliği, bu savı yalanlar. Gömme sütunların varlığı, dönemin Suriye Bizans mimarisinde olduğu gibi belki de süs amaçlıydı. Bu etkinin başka bir göstergesi de, üç cepheyle pencerelerin kavislerinden geçen saraklardır.

Ulaşım

Digor İlçesi Kars Şehir Merkezine 41 km uzaklıkta olup kara yolu ile yaklaşık 40 dakikaya ilçe merkezine varılmaktadır.

Digor karayolu çift şerit olup, genelde rahat bir kara yolu yolcuğu ile ilçe merkezine varılabilir.

İlçeye ulaşımı il dışından gelenler için ilimizde hava, demir ve kara yolu ile gelinebilmekte, Kars İl Merkezinde her saat başı ilçemize servisler kalkmaktadır.

İlçe merkez otobüsleri Kars Merkezinde Digor Durağı veya Digor Garajı denen yerde kalkmaktadır.