deliryum ne demek?

Deliryum (Bilinç Bulanıklığı)

Deliryum, ani başlangıçlı ve geçici bir bilinç bozukluğu durumudur. Genellikle dikkat, düşünce ve algılama süreçlerinde belirgin değişikliklerle karakterizedir. Demans ile karıştırılabilse de, deliryumun başlangıcı daha ani ve seyri dalgalanmalıdır.

Temel Özellikleri:

• Akut Başlangıç ve Dalgalı Seyir: Semptomlar saatler veya günler içinde gelişir ve gün içinde şiddeti değişebilir.
• Dikkat Eksikliği: Dikkatini sürdürmekte ve odaklanmakta zorlanma.
• Bilişsel Bozukluk: Oryantasyon bozukluğu (zaman, yer, kişi), hafıza problemleri ve mantıksız düşünceler.
• Algısal Bozukluklar: Halüsinasyonlar (özellikle görsel) ve illüzyonlar.
• Psikomotor Aktivite Değişiklikleri: Hiperaktif (ajitasyon, huzursuzluk) veya hipoaktif (uyuşukluk, yavaşlama) olabilir. Bazı hastalarda karma bir tablo görülebilir.
• Duygusal Değişiklikler: Anksiyete, korku, öfke veya depresyon gibi duygusal dalgalanmalar yaşanabilir.

Nedenleri:

Deliryumun birçok potansiyel nedeni vardır ve genellikle birden fazla faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. En sık rastlanan nedenler şunlardır:

• Enfeksiyonlar: İdrar yolu enfeksiyonları, pnömoni, sepsis gibi.
• Metabolik Bozukluklar: Elektrolit dengesizlikleri, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği.
• İlaçlar: Özellikle antikolinerjikler, opioidler, benzodiazepinler ve bazı antibiyotikler. İlaç etkileşimleri ve doz aşımı da deliryuma yol açabilir.
• Yoksunluk: Alkol veya ilaç bağımlılığının bırakılması.
• Cerrahi Operasyonlar: Özellikle yaşlı hastalarda ve büyük ameliyatlardan sonra.
• Nörolojik Hastalıklar: İnme, travmatik beyin hasarı, epilepsi.
• Diğerleri: Kabızlık, idrar retansiyonu, ağrı, dehidratasyon, hipoksi (oksijen yetersizliği), hipoglisemi (düşük kan şekeri).

Risk Faktörleri:

• Yaşlılık: Yaşlılar deliryuma daha yatkındır.
• Mevcut Bilişsel Bozukluk: Demans veya hafif bilişsel bozukluk.
• Çoklu Hastalıklar: Birden fazla kronik rahatsızlığı olan kişiler.
• Polifarmasi: Birden fazla ilaç kullanmak.
• Hastane Yatışı: Özellikle yoğun bakım ünitesinde kalmak.
• Daha Önce Deliryum Geçirme:

Tanı:

Deliryum tanısı, hastanın öyküsü, fiziksel muayenesi ve çeşitli testler (kan testleri, idrar tahlili, beyin görüntüleme) ile konulur. Konfüzyon Değerlendirme Metodu (CAM) gibi standartize edilmiş değerlendirme araçları da tanıda yardımcı olabilir.

Tedavi:

Deliryum tedavisinde öncelikle altta yatan nedenin belirlenmesi ve tedavi edilmesi önemlidir. Bunun yanı sıra, semptomları hafifletmek ve hastanın güvenliğini sağlamak için destekleyici önlemler alınır. Bu önlemler şunları içerebilir:

• Farmakolojik Tedavi: Antipsikotik ilaçlar (düşük dozlarda) ajitasyon ve halüsinasyonları kontrol altına almak için kullanılabilir.
• Non-Farmakolojik Tedavi:
  • Çevresel düzenlemeler (sakin ve tanıdık bir ortam yaratmak).
  • Oryantasyonu destekleyici önlemler (saat, takvim, aile fotoğrafları).
  • Sık sık yeniden yönlendirme ve açıklama.
  • Uygun hidrasyon ve beslenme.
  • Fiziksel aktivite ve uyku düzenini teşvik etmek.
  • Görme ve işitme sorunlarını düzeltmek.

Önleme:

Deliryumu önlemek için risk faktörlerini azaltmaya yönelik stratejiler uygulanabilir. Özellikle hastanede yatan yaşlı hastalar için, multidisipliner bir yaklaşımla deliryum riskini azaltmak mümkündür.

Deliryum, tedavi edilebilir bir durumdur. Erken tanı ve uygun tedavi ile hastaların büyük bir kısmı iyileşebilir. Ancak, tedavi edilmediği takdirde ciddi komplikasyonlara yol açabilir.