defterdar ne demek?

Defterdar, Osmanlı Devleti'nde maliye nazırına verilen addır. Defterdar aynı zamanda Divan-ı Hümayun üyesi idi. Ayrıca eyalet defterdarları vardı ve bunları maliye nazırından ayırma için mutlaka eyalet defterdarı ya da nazır-ı emval denilirdi. Cumhuriyet döneminde eyaletler kaldırılıp sancaklara önce vilayet sonra il ismi verilince, bunların başındaki en yüksek maliye görevlisine defterdar dendi. Bugün de defterdar kelimesi bu manada kullanılmaktadır.

Ne zaman kurulduğu bilinmemektedir. Bazı kaynaklara gore ilk "başdefterdar" I. Murat saltanat doneminde 1359-1360 döneminde görevlendirilen Mihalliç Kadısı "Çelebi bin Mehmet" idi.¹ I. Beyazid döneminde (1389-1402) ise şair Zahiri "başdefterdar" olarak belgelere geçmiştir.²

Başdeftardar 14. yüzyıl ile 19. yüzyıl arasinda Osmanlı Devleti'nin en yüksek maliye görevlisi idi. Fatih'in kanunnamesine göre bașdefterdar padișahın malının vekili ve veziri-azam da nazırı idi. Devlet hazinesinin açılıp kapanmasi başdefterdar bulunmasıyla yapılırdı. "Başdefterdar" Divan-ı Hümayun üyesi idi. Başdefterdar 14. yüzyıl ile 19. yüzyıl dönemi protokolüne göre vezir ve kazasker rütbelerinden daha aşağıda ama Yeniçeri Ağası'nın üzerinde bulunmaktaydı.

14. yüzyılda başdefterdarlar ulema sınıfından kadılar ve müderrisler arasından seçilirdi. Sonları defterdarlık kendi iç eğitim sistemini de geliştirerek burada defterdar yetiştirmeye başladı. Bu eğitim sisteminin binası Topkapı Sarayındadır. Böylece defterdarlık bir hiyerarşik devlet görevi oldu ve defterdarlar hiyerarşisi içinde en üst defterdar seviyesi "başdefterdarlık" idi.

Defterdarlar mukataha adı verilen vergi birimleri ile maden ve tuzla türü işletmelerin elde ettiği gelirleri merkeze transfer etmek ve bunun muhasebesini yapmakla görevliydiler