cebriyye ne demek?

Cebriyye

Cebriyye, İslam düşüncesinde insanın fiillerinde irade özgürlüğünün olmadığını, her şeyin Allah tarafından önceden belirlendiğini ve insanın bu belirlenmiş kaderi yaşamak zorunda olduğunu savunan bir görüştür. Bu anlayışa göre insan, fiillerinde mecbur ve çaresizdir; kendi iradesiyle bir şeyi yapma gücüne sahip değildir.

Temel İlkeler:

• İrade Yokluğu: İnsanın fiillerinde herhangi bir irade veya seçme özgürlüğü yoktur. Her şey Allah'ın ezeli ilmi ve iradesi doğrultusunda gerçekleşir.
• Kadercilik: İnsanların tüm fiilleri, kaderde önceden belirlenmiştir ve bu kader değiştirilemez.
• Sorumluluk: Cebriyye'ye göre, insanlar fiillerinden sorumlu tutulamazlar, çünkü kendi iradeleriyle hareket etmezler. Ancak bu konuda farklı yorumlar da mevcuttur. Bazı Cebriyye mensupları, Allah'ın adaleti gereği insanların yine de sorumlu tutulacağını savunmuşlardır.
• Allah'ın Mutlak Gücü: Allah'ın her şeye gücünün yetmesi (külli irade) ilkesi, Cebriyye'nin temel dayanak noktalarından biridir.

Tarihi Gelişim:

Cebriyye düşüncesi, İslam'ın ilk dönemlerinde ortaya çıkmıştır. Özellikle Emevi döneminde siyasi ve sosyal olayların etkisiyle güçlenmiştir. Bu dönemde, yönetimin icraatlarını meşrulaştırmak amacıyla kaderci bir yaklaşım benimsenmiştir.

Önemli Temsilciler:

• Cehm bin Safvan: Cebriyye'nin en önemli temsilcilerinden biridir. İnsan iradesini tamamen reddetmiş ve insanın bir otomat gibi olduğunu savunmuştur.
• Cehmiyye: Cehm bin Safvan'ın görüşlerini benimseyen ve yayan gruplardır.

Eleştiriler:

Cebriyye, İslam dünyasında birçok farklı görüş tarafından eleştirilmiştir. Özellikle Mutezile ve Eş'ariyye gibi kelam ekolleri, insanın fiillerinde bir dereceye kadar özgürlüğe sahip olduğunu savunarak Cebriyye'ye karşı çıkmışlardır.

İlgili Kavramlar:

• Kader
• İrade
• Sorumluluk
• Tevekkül