biga ne demek?

Biga, Çanakkale ilinin kendi adıyla anılan yarımadada kurulmuş, merkeze 90 km uzaklıkta olan ilçesidir. Doğuda Gönen, batıda Lapseki, güneyde Çan, kuzeyde ise Marmara Denizi ile çevrilidir.2021 yılı itibarıyla ilçe nüfusu 90.274, ilçe merkezinin nüfusu 55.975 olmuştur.

İlçenin temel geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Bununla birlikte tarıma dayalı sanayi gelişmekte olan sektörlerden biridir. İlk kurulan sanayi tesisi Gümüşçay beldesindeki DEMKO Demirci Konservecilik A.Ş. salça fabrikasıdır. Ayrıca Türkiye'nin en büyük sanayi topluluklarından birisi olan (İçdaş) başta demir çelik olmak üzere çeşitli sektörlerdeki üretim tesislerini, mobilya alanında Türkiye'nin büyük gruplarından (Doğtaş) mobilya üretim tesislerini, (YTS Yalçın Tesisat Mlz.San.Tic.A.Ş.)de plastik üretim ve ambalaj malzemeleri tesislerini bu ilçenin sınırları içinde kurmuştur. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ve Biga Meslek Yüsek Okulu'da ilçe sınırları içerisinde bulunmaktadır. 4000'i aşkın öğrenci sayısı ile fakülte ilçenin ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır.

Genel özellikler

Şehir merkezi Balıkkaya adı verilen bir tepenin eteklerinde kurulmuştur, denizden ortalama yüksekliği 38 metre olan ilçede yükseklik bu tepe ile 200 metreyi bulur. İlçenin bugünkü yüzölçümü 1331 km²'dir. İlçe Büyük İskender'in kıyılarında savaştığı Biga Çayı (Kocabaş ya da Granikos) ile ikiye bölünmüştür. İki yakayı birleştiren üç büyük köprü ile birlikte belediye hudutları içinde irili ufaklı 8(sekiz) köprü bulunur. İlçe merkezinin denize kıyısı yoktur. Şehir merkezini boydan boya kateden ve Çanakkale tarafından şehre girildiğinde başlayan İstiklal Caddesi, şehir merkezinde Çan Caddesi adını alarak ilçenin Çan karayolu çıkışına kadar uzanır.Şehir neredeyse bu cadde üzerinde kuruludur denilebilir. Eski yerleşim yeri bu güzergâh üzerinde gelişimini sürdürürken sonradan eklenen ve aslında kendine özel ekonomik merkezleri olan Şirintepe mahallesi ile Bursa karayoluna doğru gelişim göstermiş,son yıllardaki toplu yapımlarla Çanakkale ana karayolunun güneyinde de Toki ve Ortur yerleşim yerlerinin inşasıyla şehir imar açısından daha büyük bir alana sahip olmuştur.

Mahalleleri ve belde belediyeleri

Mahalleler

Hamdibey Mahallesi (Ada Mahallesi)
İstiklal Mahallesi
Turan Mahallesi
Gazi Kemal Mahallesi
Cumhuriyet Mahallesi (Çiçeklidede)
Sakarya Mahallesi
Şirintepe Mahallesi
Esentepe Mahallesi
Yenice Mahallesi
Çavuş Mahallesi¹

*Belde muhtarlıkları dahil değildir.

Beldeler

Karabiga
Gümüşçay
Kozçeşme - Nüfusu 2000'in altında kaldığından köy muhtarlığı olmuştur.
Balıklıçeşme - Nüfusu 2000'in altında kaldığından köy muhtarlığı olmuştur.
Yeniçiftlik - Nüfusu 2000'in altında kaldığından köy muhtarlığı olmuştur.

İlçe merkezi günümüzde Yeniceköy ile birleşmiş durumdadır, referandum ile 2013 yılında ilçe belediyesine bağlanmıştır.Köyü şehir merkezinden sadece bir cadde ayırır.Aynı referandum ile Kalafat Köyü ve Çavuşköyü'nünde İlçe Mücavir alanına eklenmesine karar alınmıştır.

İlçenin 108 köyü ve 2 beldesi bulunmaktadır.

İklim ve Coğrafya

İlçe Akdeniz ve Karadeniz iklimleri arasında bir geçiş iklimine sahip ise de kıyıdan 30–40 km. sonra arazinin yükselmesiyle kara ikliminin etkisi başlar. Yazların sıcak ve kuraklığı Akdeniz iklimini, kışların kar yağışlı ve soğukluğu kara iklimini, ilkbaharın yağmurları ve nem fazlalığı Karadeniz ikliminin özelliklerini taşır.Karla örtülü günler yılda toplam olarak 5'i geçmez.

Biga yarımadasında eğim yönüne göre akarsular değişik yönlere akarlar. Kaz Dağı'ndan doğan Kocabaş Çayı (Biga Çayı-Granikos) kuzeye doğru akarak Marmara Denizi'ne dökülür.

İlçe topraklarının kuzey bölümü düzlük güney bölümü tepeliktir. İlçenin doğusu, batısı ve güneyi ormanlık olup, koru, bozuk koru, baltalık ve bozuk baltalıklardan oluşmaktadır. Bu ormanlar 59.029 hektardır. İlçenin kalan diğer alanı mera ve ekime elverişli arazi ile kaplıdır. İlçe merkezinin denizden yüksekliği 50 metredir. Bu yükseklik Balıkkaya Tepesinde 180 metreyi bulur. Marmara denizine kıyısı bulunan ilçenin kıyı uzunluğu 71,6 km, İlin toplam kıyı uzunluğuna oranı % 10,65'tir.İlçe Çanakkale İlinin en büyük yüzölçümüne sahip ilçesidir. Biga ovası olarak anılan geniş bir ovaya sahiptir.

Nüfus

19. yüzyılda güney Marmara'nın büyük yerleşimlerinden biri olan Biga 20. yüzyılda fazla bir gelişme göstermemiştir. 1927 yılındaki cumhuriyet döneminin ilk nüfus sayımında merkez nüfusu 8 bin çıkmıştır. 1960'a kadar 10 bini aşamayan merkez nüfus 1970'te 13 bini, 1980'de 15 bini, 1990'da 20 bini, 1997'de 26 bini aşmış 2000 yılında ise 28 bine yaklaşmıştır. 2000'li yıllarda sanayileşmeye başlayan ilçenin nüfusu da sanayi ile birlikte artış göstermeye başlamıştır. 2007 yılı ADNKS'e göre birçok il ve ilçe merkezlerinin nüfusu az artış yaparken ya da nüfus kaybı yaşarken, Biga'nın nüfusu 28 binden 33 bine yükselmiştir 2009'da da 36.520'ye yükselmiştir. Halkın büyük çoğunluğunu muhacir, yerliler (kendilerine Manav derler), Pomak, Boşnak, Çerkes ve Çeçenler oluşturur.

Tarih

Şehrin ne zaman kurulduğu bilinmemektedir. Muhtemelen adının geldiği Pegae veya Pegai nin antik bir iskan yeri olmadığı sanılmaktadır. Bölgede Parion (Kemer) ve Priapos (Karabiga) adlı şehirlerin MÖ 7. yüzyıla kadar indiği bilinmekle birlikte Pegae veya Pegai adına ancak ortaçağ Bizans ve Haçlı kaynaklarında rastlanır. Anna Comnenus buradan Pigas (menbalar) şeklinde bahseder. Haçlı kaynaklarında adı Spigadır. Bir yönü ile Karabiga ve Biga tarihi iç içedir. Büyük bir yangından sonra Karabiga'da bulunan asıl Biga'nın şimdiki yerine taşındığı eskisinin uzun süre imar edilememesi sonucu yeni yerin geliştiği eski Biga'nında Karabiga olarak kaldığı rivayet edilir. Az önce bahsi geçen yerlerin önemli bir iskele olan Priapos olması kuvvetle muhtemel olması bu tezi güçlendirmektedir. Nitekim 1850 lerde bu bölgeyi dolaşan Mordtmann antik Priapos'un Orta Çağ'lardaki Pegae ile aynı yer olduğunu ve buranında Karabiga'ya isabet ettiğini belirtir. Şimdiki Biga'nın ise Bizans ya da Osmanlı tarafından sonradan kurulduğunu anlatır. (Daha önce bahsi geçen yangın olayından sonra buraya taşınması). MÖ 334 yılında Büyük İskender ve Pers Kralı III. Darius arasındaki savaşta eski Biga olan Priapos yani Karabiga yakınlarında gerçekleştiği düşünülmekteydi. Son yıllarda elde edilen bulgular bu savaşın Çınarköprü köyünün bugünkü merası olan topraklarla Karabiga'ya doğru olan alanda gerçekleştiğini ortaya koymaktadır. İskenderin ordusunun Kocabaş Çayı'nın bugünkü Çınarköprü köyü yakınında konuşlandığı,Pers ordusunun ise çayın karşı tarafında bulunan topraklarda Çeşmealtı köyü ile Gümüşçay beldesi arasındaki alanda konuşlandığı işaret edilmiştir. Daha sonraki yıllarda önce İskenderi'n kumandanlarından Lysimakos'un nüfuzuna giren bölge bir süre sonra Bergama Krallığına geçmiştir. Bergamalılardan sonra Roma idaresi görmüş ve Bizans İmparatorluğu içinde yer almıştır. İlçede tam korunamadığı için depremlerle zarar görmüş Karabiga beldesindeki tarihi Priapos kentine ait kalıntılar (yerel halk arasında Kaleler diye bilinir) hala görülebilecek tarihi eserler arasındadır. Biga'ya bağlı Kemer köyündeki antik Parion kenti harabeleri ve Gümüşçay'da Kızöldün tepesinde bulunan 2 bin 600 yıllık Polyksena Lahiti en önemli antik bulguların bulunduğu alanlardır. Karabiga'da bulunan Priapos kale kalıntıları uzun yıllar ihmal edilmesi sonucu çoğu yıkılmasına rağmen 2021 yılında alınan bir kararla inceleme ve araştırma yapmak üzere planlamalara dahil edilmiştir.

Bizans dönemi

Bizans döneminde Pegae'de bir Latin kolonisi bulunuyordu. 1190'da Frederik Barbaros, 1204'te Venedikliler ve Flamanlar burada ticaretle uğraşan İtalyan tüccarlar bulmuşlardı. 1205 yılından sonra İstanbul ve Anadolu'nun büyük bir kısmından çıkarılan Latinlerin elinde kalan birkaç şehirden biri de Pegae idi. Türklerin bölgeye yaptığı akınlar sırasında zor durumlarda kalmış abluka sebebi ile kıtlık ve vebadan etkilenmiştir. Bölgenin bir kısmı 14. yüzyıl başlarında Karesioğulları'nın eline geçmiş olmasına rağmen iyi korunan sahil şehirlerinden birkaçı gibi Pegai'de (Biga (Pegai)-Karabiga (Priapos)) ele geçirilememiştir. Bizans İmparatoru III. Andronikos ve Karesioğlu Demirhan Bey 1328 yılında bu sahillerdeki Bizans kasabalarına akın yapılmamasını içeren bir anlaşmayı Pegai'de imzalamışlardır.

Osmanlı dönemi

Osmanlı Kaynaklarına göre Biga Rumeli'ye geçişten sonra 1365 yılında I. Murad tarafından fethedildi. I. Murad karadan ve denizden kuşattığı Biga'yı ele geçirdikten sonra kiliseleri mescit haline getirdi. Şehre Türk nüfus yerleştirdi. Bir süre sonra şehir bir gece baskını ile yakılıp yıkıldı ve harab oldu. Bunun üzerine Biga yeniden imar olundu. (Daha önce bahsi geçtiği gibi iç kesimlere taşındı). Denizden ve karadan kuşatılan bu yerin şimdiki Biga olmadığı açıktır. Şu halde fethedilen yerin Karabiga olduğu ve eskiden buranın Biga olarak bilindiği ve Karabiga adının bu talan olayından geldiği açıktır. Enveri'nin kaydına göre Orhan Bey oğlu Süleyman Paşa Gelibolu'ya geçmeden önce 1353'te Biga'nın iç kesimlerini fethetmiş Gelibolu dönüşü Biga yakınlarında attan düşerek ölmüş ve Bolayır'a gömülmüştür. Bir diğer tarihi Osmanlı takviminde de I. Murad'ın burayı 1359-60 yıllarında kim olduğu tam olarak bilinmeyen Melik Nasır'dan aldığı belirtilir. Bu bilgilerden anlaşılacağı gibi Biga'nın iç bölgelerini Süleyman Paşa Biga İskelesi ve Kalesini ise I. Murad fethetmiştir. Adı geçen baskında tahrip olan kıyıdaki Biga yerine iç kesimlerde yeni kasaba gelişmiş, kıyıdaki de tahribat neticesi uzun süre harap kalması sebebi ile Karabiga adıyla anılmaya başlamıştır. Osmanlı hakimiyeti sırasında çoğunlukla sakin bir süreç geçirmiştir. Stratejik mevkisi sebebi ile Rumeli ve Batı Anadolu'ya hareket eden Osmanlı Kuvvetlerinin geçiş yerini teşkil etmiştir. Çelebi Mehmed'in vefatı sırasında, İzmir Beyi Cüneyd Bey üzerine yürümek için Anadolu Beylerbeyi kuvvetlerinin Biga'da Toplanması kararı alınmış ve hareket buradan başlatılmıştır. Düzmece Mustafa hadisesinde de yenilgiye uğrayan Mustafa kaçarak Biga Suyu'na gelmiş, Biga Kadısının yardımı ile Gelibolu'ya kaçmıştır. Onu takip eden II. Murad Biga'ya geldiğinde kadıyı astırmıştır. Gerek Donanma seferlerine katılmak gerekse Avrupa'da girişilecek seferler sırasında Rumeli'ye geçmek için Anadolu Beylerbeyliği kuvvetleri Biga Ovasında toplanırdı. Bunun bir nişanesi olarak oldukça büyük bir Namazgah kalıntısı Hamdibey mahallesinde bulunmaktadır. Osmanlı döneminde önemli bir iskan ve idari merkez hüviyeti kazanmıştır. 1516'da nüfus 1000'i geçmiş, 1575'te 2000'i aşmış daha sonra bir süre duraklama dönemi yaşamıştır. 17. yüzyılda buraya gelen Evliya Çelebi zamanında tahminen aynı nüfusu korumuştur. 1869 yılına gelindiğinde pazar gelirleri 1200 akçeyi bulan (V. Cuinete göre) nüfusu 10.000'i geçmiş canlı bir şehirdir.

Millî mücadele dönemi

Millî Mücadele dönemi oldukça karışıktır. Bölge Kuvayı Milliye kuvvetleri ile İstanbul'u ve bölgeyi işgal eden İngilizlerin başını çektiği Yunanların ve padişah taraftarlarının içinde olduğu birçok çatışmalar yaşanmış bölge hakimiyet kurmak isteyen Kuvay-i milliye kuvvetleri ile ingiliz komutanlığına bağlı İstanbul hükümetinin adamları arasında sık sık çatışmaya şahit olmuştur. Biga'yı işgal eden kuvvetlerin komutanlık merkezi Karabiga da yerleşmiş. Anzavur Ahmedin başını çektiği padişah ve ingiliz yanlıları sık sık Biga'da çatışmalara neden olmuştur. Bu çatışmalar sırasında Biga kaymakamı Hamdi Bey Çerkes Ahmed Anzavur'un talimatıyla Gavur imam diye bilinen pomak çete liderinin ve Kara Hasan çetesinin faaliyetleri sonucu Biga'daki Kuvayı Milliye güçleri yenilmiş. kaymakam Hamdi bey kaçmak zorunda kalmıştır. Kaçan kaymakamı takip eden gavur imam kuvvetleri Hamdi beyi Yenice'de yakalamış ve şehit etmişlerdir. Bu olay sonrası Kuvayi Milliye kuvvetlerine büyük zararlar veren Ahmed Anzavur'un bu faaliyetleri Ankara'nın canını iyice sıkmaya başlayınca Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle kendisi de bir çerkes olan Ethem bey başında bulunduğu kuvvetlerle Anzavur Ahmedin bu yıkıcı, bölücü faaliyetlerine son vermek üzere Biga'ya gelmişler çatışmalar sonucunda Ahmet Anzavur yakalanmış ve başı kesilerek öldürülmüştür.

Cumhuriyet dönemi

Osmanlı İmparatorluğu döneminde sancak merkezi aslında Biga olup, cumhuriyetle birlikte merkez Çanakkale köyü il olarak değiştirilmiştir ve Biga ilçe olarak Çanakkale'ye bağlanmıştır. Cumhuriyetin ilk yıllarında çok geniş bir idarî alana sahip olan ilçe, 1945 yılında Yenice beldesinin, 1949 yılında da Çan beldesinin ilçe olması ve Biga'dan ayrılması nedeniyle, büyük toprak ve nüfus kaybı yaşamıştır. Bu son değişiklik ile beraber ilçe sınırları bugünkü hâlini almıştır. İlçe köylerinin hepsinde elektrik ve su bağlantısı vardır. Yolu olmayan köy bulunmamaktadır. 2016 yılında Çavuşköy ile Yenice köyleri Biga ilçe merkezine mahalle olarak bağlanmıştır.

Eğitim - Öğretim

İlçe'de Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi'ne (ÇOMÜ) bağlı bir fakülte, bir de Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Biga-Çanakkale karayolu üzerinde, Prof. Dr. Ramazan Aydın Yerleşkesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. İlçede Biga Atatürk Fen Lisesi, Biga Anadolu Lisesi, Ticaret meslek lisesi, dört genel meslek lisesi (Kız Meslek Lisesi, İmam Hatip Lisesi, Endüstri Meslek Lisesi vb.) ve ile otuz dört ilköğretim okulu bulunmaktadır. İlçede okuma yazma bilenlerin oranı 95%'den fazladır.

Spor faaliyetleri

İlçede spor faaliyetleri oldukça çeşitlidir. Lise öğrencileri aracılığı ile ilçe birçok yurt içi turnuvada temsil edilir. En gelişmiş spor branşları futbol, basketbol, voleybol ve masa tenisidir. İlçede iki adet kapalı spor salonu, iki adet stadyum ile 12 adet amatör spor kulübünün mücadele ettiği birçok çim ve halı saha vardır. Özellikle 2006 yılında

kuruluş yılını kutlamış olan Bigaspor başarılı bir kulüp olup Biga'yı 1 yıl 3. Ligde ve 1 yıl da bölgesel ligde temsil etmiştir. Bigaspor, 2015/2016 sezonunda Süper Amatör Küme'de şampiyonluk mücadelesi vermektedir.

Turistik yerler

İlçenin çevresi tarihi ve doğal güzellikler ile çevrilidir. Karabiga kasabasında çok sayıda kalıntı bulunmaktadır. Ceneviz'lerden kalan ve halk tarafından "Kaleler" olarak adlandırılan sur kalıntıları vardır. İlçede yazlık turizmi gelişmektedir. Kıyı şeridi boyunca birçok yazlık sitesi bulunur. Buralarda kışın yerleşim bulunmaz büyük çoğunluğu İstanbul'dan gelen sahipleri ile birlikte yazları ilçe nüfusu oldukça artar. Son yıllarda ilçe kaplıcaları ile de adını duyurmaya başlamıştır.

Aksaz, Kemer köylerinde denize girilebilmektedir. Kemer Köyünün Parion Antik kenti kalıntılarında arkeolojik kazılar devam etmektedir. Dereköy'de bulunan doğal kaya duvar görülmeye değerdir. Şahmelek Koyu, Fırıncık koyu, Söğütlü yalı vb birçok koyda denize girilebilir. İlçede bulunan Ulu Cami, MRG Hotel Binası, Halim Bey Konağı (şu anda Biga Kent Müzesi resmi ismini taşımaktadır) tarihi yapılardır.