Eugen Berthold Friedrich Brecht, kısaca Berthold ya da Bert Brecht, (10 Şubat 1898, Augsburg, Bavyera, Almanya - 14 Ağustos 1956, Doğu Berlin), Alman şair, tiyatro yazarı ve yönetmenidir.
20. yüzyıl Alman şiirinin ve tiyatrosunun en önemli isimleri arasında kabul edilir. Eserleri uluslararası alanda da saygı ile kabul görmüş ve ödüllendirilmiştir. Daha önce Erwin Piscator tarafından adı konulan "epik tiyatro",1 diğer bir ifadeyle "diyalektik tiyatro"’ fikrini geliştirdi ve eserleriyle sahneye koydu. Brecht, kendisini (Walter Benjamin’e söylediği gibi) "komünist" olarak tanımlıyordu.2
Berthold Brecht, 10 Şubat 1898'de Augsburg'da dünyaya geldi. Achern doğumlu olan babası Berthold Friedrich Brecht, Haindl'sch Kağıt Fabrikası’nda yönetici olarak çalışıyordu. Annesi Sophie Brecht, Brezing doğumluydu. Gençliğinde "Eugen" olarak çağrılan Brecht, daha sonra "Berthold" veya "Bert" adını kullandı.
Annesi, utangaç ve marazlı bir çocuk olan Eugen'i sürekli kollamak zorundaydı. İlkokuldan sonra, 1908 – 1917 yılları arasında liseyi Peutinger'de tamamladı. Liseyi, savaş nedeni ile uygulamaya konulan, kolaylaştırılmış sınav sonucu bitirdi.
Savaş çığlıklarının atılmaya başladığı zaman, daha okulda iken Horatius’un "Dulce et decorum est pro patria mori" (Anavatan için ölmek hoş ve onurludur) sözü üzerine yazdığı bir kompozisyonda “Anavatan için ölmek hoş ve onurludur” sözü yalnızca boş kafalıların rağbet ettiği bir propaganda sloganıdır.” cümlesi ile savaşa karşı tavrını net bir şekilde koymuştur. Bu nedenle okuldan atılmakla cezalandırılması gündeme gelmişti. Babasının hatırı ve din dersi öğretmeninin araya girmesi ile bu cezadan kurtuldu.3
1917'den 1918'e kadar Münih'teki Ludwig Maximilian Üniversitesi’nde doğa bilimi, tıp ve edebiyat okudu. 1918 yılında Augsburg askeri hastanesinde sıhhiye askeri olarak görevlendirilmesinden dolayı öğrenimini yarıda bırakmak zorunda kaldı. 1919 yılında derslere girmemek için bir başvuru yaptı ve kabul edildi. Daha sonra da okul etkinliklerine çok nadir olarak katıldı. 29 Kasım 1921 yılında okuldan kaydı silindi. 1921-22 yıllarında Berlin'de bir felsefe fakültesine kaydoldu, fakat öğrenime başlamadı.
1916 yılında, büyük gençlik aşkı "Bi" diye çağırdığı, Paula Banholzer’le tanıştı. Bu ilişkiden 3 Nisan 1919 yılında oğlu Frank Banholzer, Kimratshofen’da dünyaya geldi. Çocuğa, Brecht’in çok önem verdiği şair Frank Wedekind’in adını verdiler. Küçük Frank ilk üç yılını Kimratshofen’de geçirdi. Sonraları değişimli olarak büyükanne, Brecht’in yeni sevgilileri Marianne Zoff ve Helene Weigel çocukla ilgilendiler. Brecht’in oğlu II. Dünya Savaşı’nda diğer cephelerin yanı sıra doğu cephesinde görevlendirildi. Frank Banholzer, 13 Kasım 1943 tarihinde Rusya Porchow’da, ordu sinemasına yapılan bir bombardıman sonucu öldü.4
1920 yılında annesi vefat etti. Aynı yıl, çok değer verdiği, tanınmış kabaretist Karl Valentin’le tanıştı. Birlikte yaptıkları çalışmalar Brecht’in ilerideki başarılarını önemli ölçüde etkiledi. 1920 yılından itibaren tiyatrocularla ve edebiyatçılarla ilişkileri geliştirmek için sık sık Berlin’e gitti. Orada başkalarının yanı sıra, zaman zaman evini paylaştığı, Arnolt Bronnen’le tanıştı ve ismini "Bertolt" olarak değiştirdi. 1924 yılında Berlin’e yerleşti. Önceleri Max Rheinhardt’ın Berlin Alman Tiyatrosu’nda, Carl Zuckmayer’le birlikte dramaturg olarak, Münih Oda Tiyatrosu’nda da kendisi sahneye oyunlar koyarak çalıştı. Gecede Trampet Sesleri oyunu ile 1922 yılında Kleist Ödülü’nü aldı ve oyuncu ve opera sanatçısı Marianne Zoff ile evlendi. Bir yıl sonra 12 Mart’ta kızları Hane Hiob dünyaya geldi. Kısa bir zaman sonra da ileride evleneceği ve 1924 yılında, ikinci oğlu Stefan Brecht’i doğuran sevgili "Helli"'si Helene Weigel ile tanıştı. Üç yıl sonra Marianne Zoff’dan boşandı. Helene Weigel’le evlenmesinden sonra 1929 yılında kızı Barbara Brecht Schall dünyaya geldi.
1920'li yılların ikinci yarısında Brecht artık inançlı bir komünistti ve çalışmaları da politik amaçlarına uygun hale geliyordu. Hiçbir zaman Alman Komünist Partisi üyesi olmadı. Politik düşüncelerine paralel olarak 1926 yılından itibaren epik tiyatro da gelişiyordu. Peter Suhrkamp ile birlikte, 1930 yılında kaleme aldıkları Mahagony Şehrinin Yükselişi ve Düşüşü Operası İçin Notlar makalesi tiyatro teorisi ile ilgili çok önemli bir yazıdır. Kurt Weill ile birlikte yapılan müzikal drama çalışmaları, epik tiyatronun gelişmesine çok önemli katkılarda bulunmuştur.
Brecht, eserleri ile toplumsal yapıyı şeffaf hale getirmeyi, özellikle yapının değiştirilebileceğini göstermek istiyordu. Ona göre edebi metinler bir işe yaramak zorundaydı.
Brecht’in marksist düşünceleri, gerek Karl Korsch, Fritz Sternberg ve Ernst Bloch gibi dogmatik olmayan parti dışı marksistlerin, gerekse resmî komünist parti çizgisinin etkisi altındaydı. Bir dizi marksist öğretiye dayalı oyunlar ortaya çıkmıştı. O yıllarda yazılan eserler Hegel ve Marx’ın eserlerinin etkisi altındaydı. 1927 yılında yayınlanan toplu şiirleri Bertolt Brecht’in Dua Kitabı (Bertolt Brechts Hauspostille) genelde o zamanlarda yazılan metinlerden oluşuyordu. 1928 yılında Brecht, Weimar Cumhuriyeti’nin tiyatrodaki en büyük başarılarından birisi olan, Kurt Weill’in müziklerini yaptığı Üç Kuruşluk Opera’nın, 31 Ağustos 1928 tarihinde yapılan ilk gösteriminin gururunu yaşadı.
Dünya çapında bir üne kavuşan ve birçok tiyatroda sahnelenen oyun yanlış anlamaya kurban gitti. Toplumu eleştirmek için yazılan oyun, Brecht’i eleştirmek isteyenlerin işine yaradı. Başka araştırmacılar, özellikle 1928 yılında yazılan şekli ile oyunun toplumu eleştirmede fazla keskin olmayan bölümlerine vurgu yaparak yanlış anlaşılma tezini ortadan kaldırdılar. İlerideki gözden geçirmelerde Brecht, Üç Kuruşluk Opera filmi için yazılan, fakat yapımcılar tarafından reddedilen senaryoda ve 1934 yılında yazdığı Üç Kuruşluk Roman’da eleştiri dozunu arttırdı.
1928 yılında, oyunları ve şarkıları için önemli bir besteci olacak olan Hanns Eisler ile tanıştı. Bu tanışmadan iyi bir dostluk ortaya çıktı ve ikisi 20. yüzyılın en önemli şair – besteci çiftini oluşturdular.
1933 yılının başlarında "Tedbir" (Die Maßnahme) adlı oyun polis tarafından yasaklandı. Düzenleyiciler vatana ihanetten mahkemeye verildiler. 28 Şubat günü, Reichstag yangını’ndan bir gün sonra Brecht, ailesi ve arkadaşları ile birlikte Berlin’i terk etti ve Prag, Viyana ve Zürih üzerinden, yazar Karin Michaelis’in davetine uyarak, beş yıl kalacağı Danimarka Fünen’deki Skovsbostrand’a kaçtı. Aynı yılın mayıs ayında Brecht’in eserleri naziler tarafından yakıldı. 1935 yılında vatandaşlıktan çıkarıldı.
1938 yılında Galilei’nin Yaşamı yazıldı. Oyun yazmanın dışında Brecht, Prag Paris ve Amsterdam’daki çeşitli sürgün gazetelerine de makaleler yazıyordu. 1939 yılında Danimarka’yı terk etti. Stockholm yakınlarındaki bir çiftlik evinde bir yıl yaşadı ve 1940 yılı Nisan ayında Helsinki’ye geçti. Brecht sürgünde hükûmeti, devleti ve toplumu hiçbir zaman açıkça eleştirmedi. Alttan alta, dozunda ve kendi inançlarına zarar vermeden eleştirdi.
Ailesi ile birlikte yaz boyunca kalmak üzere, Finlandiyalı yazar Hella Wuolijoki’nin daveti üzerine gittiği Marlebäck’da, Wuolijokis’in metinlerine dayanarak "Bay Puntilla ile Uşağı Matti"yi yazdı. 1941 yılında Moskova üzerinden Trans Sibirya Ekspresi ile Vladivostok’a, oradan da Sovyetler Birliği’nin doğusundan gemi ileKaliforniya’ya gitti. Senarist olarak çalışmak istedi ise de, o iş olmadı. Politik işler yapması olanaksızdı. Daha sonra Amerika’daki sürgün yıllarında gerçekleştirdiği tek tiyatro eserinde başrolü oynayacak olan Charles Laughton ile birlikte, ilk gösterimi 9 Eylül 1943'te Zürih Tiyatrosu'nda gerçekleşen "Galilei’nin Yaşamı"nı sahneye koydu.
ABD’de komünist parti üyesi olmakla suçlandı ve 30 Ekim 1947 tarihinde "Amerika'ya Karşı Etkinlikleri Soruşturma Komisyonu" tarafından sorgulandı.5 Hâlen komünist partiye üye olup olmadığı sorusuna Brecht "hayır" cevabını verdi ve Almanya’da da komünist parti üyesi olmadığını beyan etti. Bir gün sonra, New York'ta Galilei’nin Yaşamı oyununun galası oynarken, Paris üzerinden Zürih’e geçti. Kendisini kabul eden tek ülke olması nedeni ile İsviçre’de bir yıl kaldı. Batı Almanya’ya girmesine izin verilmedi. Şubat 1948 tarihinde "Sofokles’in Antigonu" oyunu İsviçre’de Chur Devlet Tiyatrosu’nda ilk kez sahnelendi. 12 Ekim 1950 tarihinde Brecht ve Weigel Avusturya vatandaşlığına kabul edildiler. Aynı ay içerisinde Brecht’in uzun yıllar birlikte çalıştığı arkadaşı Kurt Weill, New York’da öldü.
Savaştan hemen sonra arkadaşları Brecht’e, Almanya’ya dönmesi ve oyunlarını kendisi sahneye koyması için baskı yapıyorlardı. Ama o bekliyor ve ortamı değerlendiriyordu. Sovyetler Birliği tarafında kalan bölgede, 1948 yılında, birçok tiyatronun açılması ve Berlin Halk Sahnesi’nin yenilenmesi de bitince Ekim 1948 de Brecht, Alman Demokratik Cumhuriyeti Kültür Birliği’nin daveti ile, Zürih’den Salzburg ve Prag üzerinden Berlin’e doğru gitmek üzere yola çıktı. Batı tarafında kalan bölgeden geçmesi hala yasaktı. Berlin’e gelir gelmez hemen önemli sanatçılar ve yöneticilerle ilişki kurdu. Brecht’in çalışmalarına çok değer veren Alexander Dymschitz Sovyet askeri idaresinin başındaydı ve Brecht’in yapacaklarına olumlu bakıyordu. Politik kararlarına çok güvendiği Jacob Walcher ile tekrar buluşması, politik tartışmalar için bir uzmanla karşılaşması Brecht’i çok mutlu etmişti. Brecht önceleri kamuoyuna politik açıklamalar yapmaktan kaçındı. Bekledi ve izledi. Dönüşümün itici gücünün işçi sınıfından değil de yukarıdan geldiğini tespit etmişti. Berlin’deki ilk yıllarında, Brecht daha tam anlamıyla kabul görmemişken, yayıncılarla pazarlıklar gündeme geldi. Biraz bekledikten sonra yayın işlerini düzene soktu: Peter Suhrkamp tarafından, Denemeler (Versuche) ve Toplu Eserler (Gesammelten Werke) yayınlanacak ve lisans sahibi, Alman Demokratik Cumhuriyeti – Aufbau Yayınevi olacaktı. Sahne oyunlarının hakları Basel’daki Reiss Yayınevinde kalacaktı. Aufbau Yayınevi Brecht’in şiirleri ile de ilgileniyordu.6.
Brecht için önemli olan tekrar tiyatroda çalışmaktı. Wolfgang Langhoff’un, Alman Tiyatrosu’nda kendi eserlerini sahneleme teklifini hemen kabul etti. Böylece Berlinli arkadaşlarının, sanatçıları bir Berlin Tiyatrosu’nda toplama amacına da ulaşıyordu. Erich Engel’in, 1949 yılında Berlin’e gelmesi ile birlikte Brecht hemen Cesaret Ana ve Çocukları oyununu sahnelemeye başladı. Oyunun ilk gösterimi, Brecht, Engel ve başrol oyuncusu Weigel için görülmemiş bir başarıydı. Oyun bir taraftan basında övülürken, diğer taraftan ileride, kültür sorumluları ile ortaya çıkacak olan çatışmaların da başlangıcını oluşturuyordu. Jdanov ’un 1948 yılında Sovyetler Birliği’nde başlattığı, biçim tartışmalarının Almanya Demokratik Cumhuriyeti sanat ve kültür çalışmalarına da yansıması umudu ile, halka yabancı kültür çöküşü gibi, soru işaretleri ile dolu kavramlar açıkça kamuoyu önüne çıkarılıyordu.7.
Kalan işlerini düzene sokmak ve Berlin’deki yeni çalışmaları için oyuncu ayarlamak üzere Zürih’e geldikten kısa bir süre sonra, Paris komünü tarihi üzerine kapsamlı çalışmalar yaptı. Norveçli yazar Nordhal Grieg’in "Bozgun" isimli oyunundan esinlenerek yazdığı "Komün Günleri" oyununun metinleri Nisan 1949’da bitmişti; fakat Brecht sonuçtan çok memnun kalmadığı için oyunun sahnelenmesini ileri bir tarihe attı. 24 Mayıs 1949 tarihinde Zürih’den ayrıldığında, diğerlerinin yanı sıra, Therese Giehse, Benno Besson ve Teo Otto ile sözleşmeler yapmıştı.
Brecht’in İsviçre’de bulunduğu süre içerisinde, Helene Weigel, Brecht’in kendi tiyatrosunun kurulması için gerekli altyapı çalışmalarına başlamıştı. Bu girişim, Wilhelm Pieck, Otto Grotewohl ve Sovyet askeri idaresi yöneticisi Alexander Dymschitz tarafından güçlü bir şekilde desteklendi. Almanya Birleşik Sosyalist Partisi’nin (SED) Politbürosu "Helene Weigel Ensemble"’si kurulması için 29 Nisan 1949 tarihinde gerekli mercilere, 1 Eylül 1949’da oyun çalışmalarına başlama yetkisi ile, bilgi vermişti.8
Helene Weigel’in tiyatro yöneticisi olması Brecht’in yararınaydı. Bir yandan bürokrasi ile uğraşmayacaktı, diğer yandan da Weigel’in onu kendi hırsları nedeni ile uzlaşmalara zorlamayacağından emindi. İlk yıllarda kadro, sürgündeki oyuncular ve yönetmenlerle yurt içindeki genç yeteneklerden oluşuyordu; fakat Soğuk Savaş bu alanda da etkili olmaya başladı. Sözler yerine getirilmemeye başladı. Brecht’in beklediği Peter Lorre gibi sanatçılar Berlin’e gelmediler. Teo Otto gibi biçim açısından anlaşamadığı sanatçılar birlikte çalışmayı sonlandırdılar.
1949 yılında ADC’nin kurulması ile birlikte bir Sanat Akademisi kurulması da gündeme geldiğinde, Brecht kendi düşüncelerini burada hayata geçirmeyi denedi. "Akademi kesinlikle üretici olmalı, temsili kalmamalı" diyordu. 1950 yılında Alman Sanat Akademisi'ni diğer sanatçılar ve aydınlarla birlikte kurdu. Usta oyuncular konusunu da gündeme getirmişti. Brecht daha adı konmamış Berliner Ensemble’da, Benno Besson, Peter Palitzsch, Egon Monk ve diğer öğrencilerle çok sık bir arada olmaktan hoşlanıyordu. 1950 yılının başlarında, hayatı boyunca sempati duyduğu şair Jakob Michael Reinhold Lenz’in Lala (Der Hofmeister) oyununu yeniden yazdı. 15 Nisan 1950 tarihinde yapılan gala, ensemblenin, Brecht’in yaşadığı zamanlarda gördüğü en büyük başarısıydı ve bu oyunla birlikte Brecht, ilk defa kamuoyu tarafından yönetmen olarak da kabul görüyordu.9. 1950'li yılların başında SED ilkesel temel kararlar aldı. Buna göre [[Sosyalizm|Sosyalizm’in]] inşası en temel görev oldu [,,]10. Aynı zamanda sanatta biçem tartışmaları da hız kazandı. Brecht bu konuda dikkatli davranıyordu ve teorik tartışmalara katılmıyordu. Daha çok kendi yolunda küçük adımlarla ilerliyordu. 1950/51 yıllarında, izleyicisinin kendisinden istediği Didaktik Tiyatro ile uğraşıyor, Ana oyununun yeniden sahnelenmesine hazırlanıyordu. Bu sahnelemeye yapılan, daha çok uyarı anlamına gelen lütufkar eleştiriler, bir kez daha Brecht’in özel bir konumda olduğunu ve ADC’de sanat çalışmalarının keyfine vardığını, açıkça gösteriyordu. Paul Dessau gibi diğer sanatçılar biçemle ilgili ithamları çok açık bir şekilde hissediyorlardı. 17 Mart 1951 yılında galası yapılan Lukullus’un Sorgulaması operası doğrudan tartışmaların içine girdi. Halk Eğitim Bakanlığı’nın kasıtlı olarak dağıttığı biletler yoluyla bir fiyaskonun organize edildiği çok açıktı. Plan başarısızlıkla sonuçlandı. Oyunla ilgili tartışmalara yüksek mevkilerdeki devlet adamlarının da karışmasına rağmen, Brecht çok dikkatli davrandı ve sürekli uzlaşma yolları aradı. 7 Ekim 1951 tarihinde Demokratik Alman Cumhuriyeti 1. Sınıf Devlet Ödülü’nü aldı. 1952 yılında, daha sonra da sıkça deneyeceği, oyunların önce Berlin dışında oynanması uygulamasına, Eski Faust’u (Urfaust) genç oyuncularla birlikte Potsdam’da sahneleyerek başladı. 2 Temmuz 1952 tarihinde Helene Weigel ile birlikte Buckow’da bir eve taşındı. Övünerek "Ben şimdi yeni bir sınıfa aitim. Kiracıların sınıfına" diyordu.11.Bu evde Eylül 1953 tarihine kadar Buckow Ağıtları şiirleri ve Turandot veya Aklayıcılar Kongresi oyunu üzerinde çalıştı. Bu zaman içerisinde, sürekli değişen sevgilileri ile sorunlar yaşadı. Helene Weigel geçici olarak Rheinhardstraße 1 numaraya, Brecht ise Chausseestraße 125 numaralı eve taşındı. Tiyatrodaki işlerini de ihmal etmeye başlayan uzatmalı sevgilisi Ruth Berlau da, Brecht için artık yük olmaya başlamıştı. 1953 yılında PEN Yazarlar Kulübü (Doğu – Batı) başkanı seçildi.
Ocak 1954’te ADC Kültür Bakanlığı kuruldu ve Johannes R. Becher bakan oldu. Eski idari yapı ortadan kalkınca, sanatçılarla yöneticiler arasındaki gerginlikler de yok oldu. Biçem tartışmalarına son verildi. Brecht bu değişimi sevinçle karşıladı ve sanatçı arkadaşlarını bu yeni şansı kullanmak için çağırdı.12. Mart 1954'te Berliner Ensemble, Schiffbauerdamm Tiyatrosu’na taşındı. Aynı yıl Brecht Alman Sanat Akademisi Başkan Yardımcısı oldu. 18 Aralık 1954 tarihinde Halklararası Barış ve Anlaşma Stalin Ödülü’nü aldı. 1955 yılında, arka planda yükselen doğu batı yüzleşmelerinin yapıldığı, batı Berlin’deki tartışma akşamlarına katılıyor, Savaş Alfabesi’ni yayınlamakla uğraşıyor ve bunlara paralel olarak tiyatrosunun yöneticilerine yeni oyunlar için fikirler veriyor, planlar yaptırıyordu. Yaşamının son zamanlarında Brecht çok çalışıyordu. Her yıl iki oyun sahneye koyuyor, tiyatronun diğer yönetmenlerinin sahneye koyduğu oyunların hemen hemen tümünde görev alıyor, onlara yardımcı oluyor ve yazarlık işinin her türlüsünde ürün veriyordu. 1954 ve 1955 yıllarında Paris’te iki oyun oynadılar ve uluslarararası bir tiyatro haline geldiler. 1955 yılında katıldıkları Paris Festivali’nde Kafkas Tebeşir Dairesi oyunu ile ödül kazandılar. Bu muhteşem başarı tiyatro yöneticilerini harekete geçirmişti: Brecht, hiçbir risk almaksızın sahnelenebilir.
1956 yılının Mayıs ayında Brecht grip oldu ve Berlin’deki Charité hastanesine yatırıldı. Dinlenmek için 1956 yazını Berlin’e 50 km uzaklıktaki Schermützelsee gölünde geçirdi. 12 Ağustos 1956 günü kalpkrizi geçirdi. 14 Ağustos 1956 günü saat 23:30 da Berlin’de, bugün Brecht Evi olan Chausseestraße 125 numarada öldü.13. 17.Ağustos günü çok büyük bir kalabalığın, çok sayıda politikacıların ve kültür camiasından sanatçıların katılımı ile toprağa verildi. Törende hiçbir konuşma yapılmadı.14. Mezarı, 1971 yılında ölen eşi Helene Weigel’in mezarı ile birlikte Dorotheenstadt mezarlığında yan yanadır ve onur mezarı statüsündedir.
Brecht, oyunlarını genelde sahnelemelerinden etkilenerek biçimlendiriyordu. Böylece basılı metinler, en azından sürgünden önceki zamanlardaki sahnelemelere göre ortaya çıkıyordu. Bu deneyimler metinlere yansıyordu. Brecht, 1918 – 1933 yılları arasında sahnenin sağladığı olanaklar çerçevesinde çeşitli sanatsal deneyler yaptı. Almanya’yı terk etmek zorunda kaldıktan sonra bu tutumunu değiştirdi. Bazı istisnalar dışında sahnelenip sahnelenmeyeceğine bakmaksızın sadece üretiyordu. "İkinci Dönem" olarak adlandırılan bu evrede Brecht kendi tarzını, "Epik Tiyatro"’sunu oluşturdu. Oyunlarının yeniden elden geçirilmesi gündemdeydi. Brecht, değişen politik koşulları oyunlarına yansıtıyordu. Burada Galilei’nin Yaşamı’nın Amerikan versiyonu, gerek başrol oyuncusu Charles Laughton’un replik ve sahne yetenekleri, gerekse II. Dünya Savaşı’nda atılan Amerikan atom bombasının yarattığı, topluma karşı bilim adamlarının sorumluluğu sorusunun ertelenmesi açısından, örnek olarak gösterilebilir. Savaştan sonra Avrupa’ya döndüğünde, diğer yazarların eserlerinin de üzerinde çalıştığı tiyatro çalışmalarına ağırlık verdi.
Brecht, 48 oyun ve yedi tanesi oynanabilir durumda olan yaklaşık 50 oyun taslağı yazdı. Küçük işlerin dışında Baal Brecht’in ilk oyunuydu. Bunu 1919’da, eleştirel bir oyun olan Gecede Trampet Sesleri oyunu izledi. En büyük başarısı, Üç Kuruşluk Opera 1928 yılında ortaya çıktı. Kurt Weill’in müziği olmasaydı bu başarı elde edilemezdi. 1930 yılında Mahagonny Şehrinin Yükselişi ve Çöküşü oyunu Leipzig’de izleyicilerin karşısına çıktığında, büyük bir ihtimalle politik karşıtlarının kışkırtmaları sonucu yapılan ayaklanma benzeri gösteriler yüzünden, Almanya’nın en büyük tiyatro skandallarından birisi ortaya çıktı. Brecht’in sürgündeki oyunları klasik "tiyatro kurumu"15 çerçevesinin dışına çıkmazken, operaları ve öğretici oyunları avangard olarak değerlendirilir.
Elisabeth Hauptman, Brecht’in, oyun yazmak için "Karşısında canlı ve onunla birlikte çalışan"16 birisine ihtiyaç duyduğunu söyler. Brecht’in talebesi Manfred Wekwerth de şairin, bir yerlerde bir şeyler bulduğunda, onu değiştirmek ve yeniden yaratmakta usta olduğunu biliyordu. "O’nun için önemli olan bir şeyler yapmak değil, başka bir şeyler yapmaktı"17. Talebeleri ile birlikte çalışmak ve çok sıkı bir işbirliği yapmak, aslında kendisi olaya hakim olan Brecht için olağan bir durumdu her zaman. Bu çalışma tarzı nedeniyle, Brecht’in ölümünden sonra birkaç efsane ortaya çıkmıştı. Diğer taraftan Brecht, modern tiyatronun sunduğu tüm olanakları oyunlarının tasarımında kullanıyordu. Burada da bu işin uzmanlarından yardım alıyordu.
Çok sık alıntı yapılan "400 (Dörtyüz) Genç Şair Üzerine Kısa Bir Bildiri'' (Kurzer Bericht über 400 (vierhundert) junge Lyriker)" başlıklı yazısında Brecht, bir şiirin “kullanım değeri” olması gerektiği üzerine görüşlerini açıklıyordu. “[..] Bu tür sadece lirikten ibaret eserler abartılıyor. Bu eserler, bir düşüncenin ya da duygunun asıl mânâlarından çok uzaklaşıyorlar.”18 Brecht, şiire yüklediği bu işlev ve anlamı, yazdığı tüm şiirlerine yansıttı. Brecht’in şiirleri olağanüstü kapsamlıydı. "Großen kommentierten Berliner und Frankfurter Ausgabe" başlıklı kitabında, bazıları değişik şekillerde de yazılmış, yaklaşık 2300 şiir vardı. Açıkça görülüyor ki, Brecht için her önemli olay ve düşüncelerin şiir formunda yansıtılması neredeyse bir gereksinmeydi. Ölümünden kısa bir süre önce bile yirmi yeni şiir yazmıştı.19 Şiirleri, kafiyesiz metinlerden, çift kafiyeli klasik destanlara kadar uzanan bir çeşitliliğe sahipti. Türkiye'de şiirlerini besteleyen sanatçılar arasında Arif Kemal de vardır.
| Oyun | Yazıldığı Yıl | İlk Yayınlandığı Yıl | İlk Gösterim Tarihi |
|---|---|---|---|
| "İncil 3 sahnelik bir oyun" '' (Die Bibel. Drama in 3 Scenen) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi). | 1913 | 1914 Augsburg’da yayınlanan Die Ernte isimli okul dergisi | |
| Baal Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi. | 1918 | 1922 | 8.Aralık.1923 Leipzig20 |
| Gecede Trampet Sesleri (Trommeln in der Nacht) Yılmaz Onay tarafından Türkçe'ye tercüme edildi. | 1919 | 1922 Kiepenheuer | 29 Eylül 1922 Münih21 |
| Düğün. Küçük Burjuva Düğünü olarak da adlandırılır. (Die Hochzeit, auch Die Kleinbürgerhochzeit) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1919 | 11 Aralık 1926 Frankfurt/M22 | |
| Şeytan Kovma (Er treibt einen Teufel aus) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye Türkçeye tercüme edildi. | 1919 | 1966 Suhrkamp23 | 3 Ekim 1975 Basel24 |
| Karanlıkta Işık (Lux in Tenebris) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye çevrildi. | 1919 | ||
| Dilenci veya Ölü Köpek (Der Bettler oder Der tote Hund) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1919 | ||
| Balık Avı (Der Fischzug) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1919 | ||
| "Ova" (Prärie) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1919 | 1989 Suhrkamp, GBA25 | 1994 Rostock |
| Kentlerin Vahşi Ormanında (Im Dickicht der Städte) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1921 | 1927 Propyläen26 | 9 Mayıs 1923 Münih27 |
| İngiltere’li İkinci Eduard’ın Yaşamı (Leben Eduards des Zweiten von England. //Çev: Yalçın Baykul) | 1923 | 1924 Kiepenheuer | 18 Mart 1924 Münih |
| Anibal (Hannibal) | 1922 | ||
| Adam Adamdır (Mann ist Mann) 1926 ve 1938 versiyonları Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | [1918]–1926 | 1927 Propyläen28 | 25 Eylül 1926 Darmstadt ve Düsseldorf29 |
| Egoist Johann Fatzer’in Çöküşü (Untergang des Egoisten Johann Fatzer) | 1926–1930 | 1978 Hamburg | |
| Jae Chicago Kasabı (Jae Fleischhacker in Chicago) | 1924–1929 | ||
| Mahagonny | 192730 | 192731 | 17.Temmuz.1927 Baden-Baden32 |
| Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü (Aufstieg und Fall der Stadt Mahagonny) | 1927 - 1929 | 1929 | 9 Mart 1930 Leipzig33 |
| Üç Kuruşluk Opera (Die Dreigroschenoper) | 1928 | 1928 | 31.Ağustos.1928 Berlin34 |
| Lindberg’in Uçuşu (Der Flug der Lindberghs - Ozeanflug) | 1928 | 1929 Uhu35 | 17 Temmuz 1929 Baden-Baden Radyo şarkısı olarak36 |
| Kabullenmenin Baden Öğretisi (Das Badener Lehrstück vom Einverständnis) | 1929 | 1929 Baden-Baden | |
| Evet diyenle Hayır diyen (Der Jasager. Der Neinsager) | 1929–1930 | 1930 | 23 Temmuz 1930 Berlin37 |
| Tedbir (Die Maßnahme) | 1930 | 1930 | 13-14 Aralık 1930 Berlin38 |
| Mezbahaların Kutsal Johanna'sı (Die heilige Johanna der Schlachthöfe) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1929 | 1931 | 30 Nisan 1959 Hamburg39 |
| Ekmekçi Dükkanı (Der Brotladen) | 1929–1930 | 1967 Berlin | |
| Kural Dışı Kural (Die Ausnahme und die Regel) | 1931 | 1937 Moskau40 | 1. Mai 1938 Givath Chajim41 |
| Ana (Die Mutter) | 1931 | 1933 | 17 Ocak 1932 Berlin42 |
| Yuvarlak Kafalar Sivri Kafalar (Die Rundköpfe und die Spitzköpfe) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1932–1936 | 1932 | 4 Kasım 1936 Kopenhagen43 |
| Küçük Burjuvanın Yedi Ölümcül Günahı (Die sieben Todsünden der Kleinbürger) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1933 | 7 Haziran 1933 Paris44 | |
| Jakob Gehherda’nın Gerçek Yaşamı (Das wirkliche Leben des Jakob Gehherda'') | 1935? | ||
| Horasyalılar Kuriasyalılar (Die Horatier und die Kuriatier) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1935 | 1936 Moskova | 26 Nisan 1958 Halle/S45 |
| Carrar Ananın Silahları (Die Gewehre der Frau Carrar) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1936–1937 | 1937 Londra | 16 Ekim 1937 Paris46 |
| Goliath | 1937 | ||
| III.Reich’in Korku ve Sefaleti (Furcht und Elend des Dritten Reiches) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1937–1938 | 1938 Moskova47 | 21 Mayıs 1938 Paris48 |
| Galilei’nin Yaşamı (Leben des Galilei) | 1938–1939 | 1948 Suhrkamp49 | 9 Eylül 1943 Zürih50 |
| Dansen | 1939? | ||
| Demirler Kaç Para? (Was kostet das Eisen?) | 1939 | 14 Ağustos 1939 Tollare Stokholm51 | |
| Cesaret Ana ve Çocukları (Mutter Courage und ihre Kinder) | 1939 | 1941 | 19 Nisan 1941 Zürih52 |
| Lukullus’un Sorgulaması (Das Verhör des Lukullus) (Radyo skeci) | 1939 | 1940 Moskova | 1940 Beromünster Radyosu (Opera 19 Mart-12 Ekim 1951 Berlin)53 |
| Sezuan’ın İyi İnsanı (Der gute Mensch von Sezuan) | 1939 | 1953 | 4 Şubat 1943 Zürih54 |
| Puntila Ağa ve Uşağı Matti (Herr Puntila und sein Knecht Matti) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1940 | 1950 Deneme (Versuche)55 | 5 Haziran 1948 Zürih56 |
| Arturo Ui’nin Önlenebilir Yükselişi (Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui) | 1941 | 1957 | 10 Kasım 1958 Stuttgart57 |
| Simone Machard’ın Yüzleri (Die Gesichte der Simone Machard) | 1941 | 1956 | 8 Mart 1957 Frankfurt/M58 |
| Şvayk İkinci Dünya Savaşında (Schweyk im Zweiten Weltkrieg) | 1943 | 1947 Uhlemspiegel59 | 17 Ocak 1957 Varşova60 |
| The Duchess of Malfi ( John Webster’dan uyarlama ) | 1943 | 15.Ekim.1946 New York61 | |
| Kafkas Tebeşir Dairesi (Der kaukasische Kreidekreis) Yılmaz Onay tarafından Türkçeye tercüme edildi. | 1944 | 1949 | Mayıs 1948 USA 23 Mayıs 1951 Göteborg62 |
| Uyarlama Sophokles – Antigone | 1947 | 15.Şubat.1948 Chur63 | |
| Komün Günleri (Die Tage der Commune) | 1949 | 1957 | 1956 Karl Marx Şehri |
| Uyarlama Jakob Michael Reinhold Lenz – Lala (Der Hofmeister) | 1949 | 1951 | 15 Nisan 1950 Berlin64 |
| Uyarlama Gerhart Hauptmann – Kunduz Kürkü ve Kızıl Horoz (Biberpelz und roter Hahn) | 1950 | 24 Mart 1951 Berlin65 | |
| Uyarlama William Shakespeare – Coriolanus | 1951–1955 | 1959 Suhrkamp66 | 22 Eylül 1962 Frankfurt/M67 |
| Uyarlama Anna Seghers – Jan Darc Davası Rouen 1431 (Der Prozess der Jeanne d'Arc in Rouen 1431) | 1952 | 1952 Berlin | |
| Turandot veya Aklayıcılar Kongresi (Turandot oder Der Kongreß der Weißwäscher) | 1953 | 1967 | 5 Şubat 1969 Zürih68 |
| Uyarlama Moliere – Don Juan | 1952 | 1952 Rostock | |
| Davullar ve Trompetler (Pauken und Trompeten) (George Farquhar’dan uyarlama) | 1954? | 1959 Suhrkamp69 | 19 Eylül 195570 |
Kaynak:
Brecht, eserlerinin çoğunu birçok kez yeniden gözden geçirip değişiklikler yaptığı için eserlerin yazıldığı yıllar sadece ilk yazılan tarih olarak görülmelidir. Araştırmalarda, kesin olduğundan şüphe duyulan tarihlerin yanına soru işaretleri konmuştur.
| Sıra No | Şiir Derlemeleri | Şiir Sayısı | Yazıldığı Yıl | İlk Basıldığı Yıl | Yeniden Düzenlendiği Tarih |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. | Bert Brecht ve Arkadaşlarının İcra Edilmeye Uygun Şarkıları (Lieder zur Klampfe von Bert Brecht und seinen Freunden) | 7 (8) | 1918 | 1988 GBA | |
| 2. | Kasideler (Psalmen) | 19 (23) | 1920 | 1960 | 1922 |
| 3. | Bertolt Brecht’in Dua Kitabı (Bertolt Brechts Hauspostille) | 48 (52) | 1916–1925 | 1926 Kiepenheuer PD (Özel Basım) | 1937, 1956 |
| 4. | Augsburg Soneleri (Die Augsburger Sonette) | 13 | 1925–1927 | 1982 | |
| 5. | Üç Kuruşluk Opera’nın Şarkıları (Die Songs der Dreigroschenoper) | 17 (20) | 1924–1928 | 1928 Kiepenheuer | 1937, 1946-48 |
| 6. | Şehirde Oturanların Okuma Kitabından (Aus dem Lesebuch für Städtebewohner) | 10 (21) | 1926–1927 | 1930 Denemelerde (in Versuche) | 1938 |
| 7. | Devrim Hikâyeleri (Geschichten aus der Revolution) | 2 | 1929–1931 | 1933 Denemelerde (in Versuche) | |
| 8. | Soneler (Sonette) | 12 (13) | 1932–1934 | 1951, 1960, 1982 | |
| 9. | İngiliz Soneleri (Englische Sonette) | 3 | 1934 | ||
| 10. | Koro için Şarkı Sözleri (Lieder Gedichte Chöre) | 34 (38) | 1918–1933 | 1934 Editions du Carrefour | |
| 11. | Hitler – Koro Şarkıları (Hitler-Choräle) | 4 | 1933 | Koro için Şarkı Sözleri kitabı içinde bulunmaktadır (in Lieder Gedichte Chöre enthalten) | |
| 12. | Çin Şiirleri (Chinesische Gedichte) | 15 | 1938–1949 | ||
| 13. | Çalışmalar (Studien) | 8 | 1934–1940 | 1951 Denemelerde (in Versuche) | |
| 14. | Svendborg Şiirleri (Svendborger Gedichte) | 93 (108) | 1934–1938 | 1939 | |
| 15. | Margarete Steffin Şiirleri (Steffinsche Sammlung) | 23 (29) | 1939–1940 | 1948 Aufbau | 1942, 1948 |
| 16. | Hollywood Ağıtları (Hollywoodelegien) | 9 | 1942 | 1988 GBA | |
| 17. | Sürgün Şiirleri (Gedichte im Exil) | 17 | 1936–1944 | 1988 GBA | 1949, 1951 |
| 18. | Savaş Alfabesi (Kriegsfibel) | 69 (86) | 1940–1945 | 1955 Eulenspiegel | 1944, 1954 |
| 19. | Alman Taşlamaları (Deutsche Satiren) | 3 | 1945 | 1988 GBA | |
| 20. | Çocuk Şarkıları/Yeni Çocuk Şarkıları (Kinderlieder/neue Kinderlieder) | 9/8 | 1950 | 1953 Aufbau | 1952 |
| 21. | Buckow Ağıtları (Buckower Elegien) | 23 | 1953 | 1964 | |
| 22. | Bakır Alımı Oyunu Şiirleri (Gedichte aus dem Messingkauf) | 7 | 1935–1952 | 1953 Denemelerde (in Versuche) | |
Kaynak: Bertolt Brecht: Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe. Suhrkamp 1988-1999.
Parantez içinde verilen sayılar, daha sonraki basımlarda eklenen ya da çıkarılan şiirlerin sayısını gösterir. Tarihler, derlemedeki şiirlerin yazıldığı zaman aralıkları, ileriki zamanlarda yapılan değişiklikleri, tamamlamaları ve şair tarafından eski şiirler kullanılarak yapılan yeni düzenlemelerin yapıldığı yılları gösterir.
Orijinal kaynak: bertolt brecht. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Marianne Kesting: Das Epische Theater Türkçesi: Yılmaz Onay: Epik Tiyatro Adam Yayınları. ↩
Moskova'ya temelli yerleşmesini teklif eden yıllardır arkadaşlık yaptığı filozof Walter Benjamin'e "Ben komünistim, geri zekalı değil" cevabını verir ve teklifi reddeder. (Ein Exil in Moskau, wie von seinem langjährigen Weggefährten, dem Philosophen Walter Benjamin, vorgeschlagen, lehnte Brecht ab: "Ich bin Kommunist, kein Idiot.) ↩
Jürgen Hillesheim: Bertolt Brechts Augsburger Geschichten. Augsburg 2004, Sayfa: 66 ↩
Frank Banholzer: Erich Unglaub: Brechts Landkarten. Kitap: Augias 63 (2003), Sayfa: 19–31 (PDF ). ↩
University of Southern California – Feuchtwanger Memorial Library: Bertolt Brecht’s Appearance Before the HUAC 1 ↩
Werner Mittenzwei: Das Leben des Bertolt Brecht oder der Umgang mit den Welträtseln. Suhrkamp, Frankfurt/M 1989 II Sayfa: 279 dan itibaren ↩
Mittenzwei II Sayfa 329 ↩
Werner Hecht: Brecht Chronik 1998-1956. Suhrkamp, Frankfurt/M 1998 Sayfa 866 ↩
Mittenzwei II Sayfa 412 ↩
SED II.Parti konferansı kararı (Beschluss der II. Parteikonferenz der SED) ↩
Hecht Chronik Sayfa 1021 ↩
Mittenzwei II Sayfa 563 ↩
Jan Knopf (Hrsg): Brecht-Handbuch. J.B.Metzler, Stuttgart 2003, Bd. 5 Sayfa 130 ↩
Werner Hecht: Brecht Chronik 1998-1956. Suhrkamp, Frankfurt/M 1998 Sayfa 1253 ↩
Jan Knopf (Yayıncı): Brecht-Handbuch. J.B.Metzler, Stuttgart 2001, Cilt1 Sayfa 4 ↩
Sabine Kebir: Ich fragte nicht nach meinem Anteil. Berlin 1997, Sayfa 26 ↩
Werner Mittenzwei: Das Leben des Bertolt Brecht oder der Umgang mit den Welträtseln. Suhrkamp, Frankfurt/M 1989 II Sayfa 384 ↩
Bertolt Brecht: Ausgewählte Werke in 6 Bänden. Suhrkamp 1997, Cilt 6, Sayfa 49 ↩
Jan Knopf (Yayıncı): Brecht-Handbuch. J.B.Metzler Stuttgart 2001, Cilt 2 Sayfa 3 ↩
Werner Hecht (Yayıncı): Alles was Brecht ist … Fakten - Kommentare - Meinungen - Bilder. Frankfurt/M 1997 ↩
Bertolt Brecht: Große kommentierte Berliner und Frankfurter Ausgabe. Suhrkamp 1988-1999 ↩
Bertolt Brecht: Ausgewählte Werke in 6 Bänden. Suhrkamp, Frankfurt/M 1997 ↩
Werner Hecht: Brecht Chronik 1998-1956. Suhrkamp, Frankfurt/M 1998 ↩
Ana Kugli, Michael Opitz (Yayıncı): Brecht Lexikon. Stuttgart und Weimar 2006 ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page