Belgrad ( , / Bélighrad (Bélergad)1), Sırbistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği platoda yer almakta olup 1,2 milyonluk merkez nüfusu ve 1, Sırbistan'ın başkenti ve en büyük şehridir. Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği platoda yer almakta olup 1,2 milyonluk merkez nüfusu ve 1,65 milyondan fazla metropolitan nüfusuyla Güneydoğu Avrupa'nın en büyük şehirlerinden biri olan kentin adı Beyaz Şehir anlamına gelmektedir. İdari olarak yüzölçümü 3.222,68 km² olan ve ülkenin %3,6'sını kaplayan kent, ülke nüfusun yaklaşık %22,5'ini barındırır.2
Belgrad'ın kurulduğu alan, Prehistorik Avrupa'nın en büyük kültürlerinden olan Vinča kültürünün MÖ 6. yüzyıl dolaylarında doğduğu yerdir.34 Antik dönemde kentin bulunduğu alanda bir Trak-Dak5 kabilesi olan Singiler yerleşmişken MÖ 279'dan sonra bölgeye gelen Keltler buranın adını Singidūn olarak değiştirdi.6 Roma İmparatoru Augustus tarafından fethedilerek 2. yüzyılın ortalarında şehir hakları ile ödüllendirilen Belgrad7 520'li yılların başlarında sürekli olarak Slav akınına uğradı. Stratejik konumu nedeniyle kent antik çağda sayısız Doğu ve Batı ordusunun 115 savaşına sahne oldu ve tarih boyunca 44 kez yerle bir edildi.8 Orta Çağ süresince Bizans İmparatorluğu, Franklar, Birinci Bulgar Devleti, Macaristan Krallığı ve Sırp Despotluğu hâkimiyetine giren kent 1521'de Osmanlı İmparatorluğu hâkimiyetine girerek bir sancak hâline getirildi9 ve devletin Avrupa'daki toprakları ile tüm Avrupa'nın en büyük şehirlerinden biri oldu.10 Kentin büyük bölümü Avusturya-Osmanlı savaşlarında zarar gördü ve bir müddet sonra hâkimiyeti Habsburg Monarşisi'ne geçti. Kentin Sırbistan'ın başkenti unvanını tekrar kazanması Sırp İsyanları sonucunda 1841'de gerçekleşse de şehrin kuzeyi Habsburg Monarşisi'nde kaldı ve 1918'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu dağılana kadar kent 2 parça hâlinde varlığını sürdürdü. Birleşik kent 1918'de Yugoslavya'nın başkenti ilan edildi ve 2006'da ülke tamamen dağılana kadar da bu durumunu sürdürdü.
Günümüzde özerk bir yönetime sahip olan Belgrad'ın Sırbistan'ın idari yapılanmasında özel bir konumu vardır.11 Metropolitan kent alanı 17 belediyeye ayrılır ve her biri kendine özgü bir yerel konseye sahiptir.12
Zemun'da bulunan yontma taş aletler Belgrad civarının eski taş ve orta taş çağlarında avcı ve toplayıcı topluluklara ev sahipliği yaptığını gösterir. Bu aletlerin bir bölümü modern insanlardansa Neandertallerle özdeşleşen Musteryen tipindedir. Bölgede ayrıca 50.000 ile 20.000 yıl öncesine tarihlenen Orinyasiyen ve Gravetyen aletler bulunmuştur.13
Tarımla uğraşan toplulukların bölgeye ilk yerleşimi MÖ 6200 ile 5200 yılları arasında Neolitik Starčevo kültürü ile olmuştur.14 Belgrad ve civarında kültüre ait birçok kazı alanı vardır, bunlar arasında kültürün adını taşıyan Starčevo da vardır. Starčevo kültürü MÖ 5500-4500 yılları arasında yerini adını yine bölgedeki Vinča-Belo Brdo'dan alan daha gelişmiş bir tarım kültürü olan ve Starčevo kültürünün etkisiyle ortaya çıkan Vinča kültürüne bırakmıştır. Vinča kültürü birçoğu tarih öncesi Avrupa'nın en büyüklerinden olan kurdukları büyük yerleşimlerle tanınır.15 Vinča Leydisi adlı insan biçimli buluntu, Avrupa'nın ilk işlenmiş bakır objesi olarak bilinir.161718 Bazı bilginlere göre tarih öncesi Vinča sembolleri, alfabenin bilinen ilk formudur.19
Tarih öncesi Balkanlardaki Traklar ve Daçyalılar Roma'nın bölgeyi fethine kadar bölgeyi yönetmiştir.20 Trako-Daçyalı Singi kabilesinin ikamet ettiği bölge, 279 yılındaki Kelt istilasında Skordiskler tarafından ele geçirildi ve "Singidūn" (dūn, kale) olarak adlandırıldı.21 34-33 yılları arasında Silanus tarafından yönetilen Roma ordusu kente geldi. Kentin adı 1. yüzyılda Romalılarca Singidunum yapıldı, 2. yüzyılın ortalarında kent Roma otoritelerince municipium ilan edildi ve yüzyılın sonunda tam teşekküllü bir colonia{{'}}ya (en yüksek düzeyde Roma şehri) evrildi.22 İlk Hristiyan Roma İmparatoru olan "Büyük Konstantin" olarak da bilinen I. Konstantin'in modern Sırbistan'da bir bölgede doğmuş olmasıyla birlikte23 Hristiyanlığı dirilten Roma İmparatoru Flavius Iovianus da Singidunum'da doğmuştur.24 Jovian selefi Julianus dönemindeki geleneksel Roma dininin yükselişine son vererek Hristiyanlığı Roma İmparatorluğunun resmî dini olarak tekrar ilan etti. 395 yılında bölge Bizans İmparatorluğu hâkimiyetine geçti.25 Singidunum'dan sonra Sava kıyısında bir Kelt şehri olan Taurunum (Zemun) bulunuyordu ve Roma ve Bizans zamanından beri "ikiz kardeş" olarak anılan kentler bir köprüyle birbirine bağlandı.26
442 yılında Hun İmparatoru Atilla tarafından tahrip edilen kent,27 471 yılında Yunanistan'a doğru ilerleyen Büyük Teoderik tarafından alınır.28 Ostrogotların İtalya'ya gitmek için bölgeden ayrılmasıyla kent Gepidler tarafından alınır ve 539 yılında tekrar Bizans hâkimiyetine geçer.29 577 yılında 100.000 kadar Slav Trakya ve Illyricum'a akın etmiş, kentleri yağmalamış ve kentlerin bir bölümüne yerleşmiştir.30 Kent 582 yılında Avar hükümdarı I. Bayan tarafından ele geçirilmiştir.31 Bizans kaynağı De Administrando Imperio{{'}}ya göre Beyaz Sırplar ana yurtlarına dönerken Belgrad'da durmuş, *Stratigos*tan toprak talep etmiş, Adriyatik'e uzanan batıda toprak edinmiş ve İmparator Herakleios'a (610-641) bağımlı olmak kaydıyla bölgeyi yönetmişlerdir.32 Avarlar 9. yüzyılda Franklar tarafından yıkılınca, Taurunum Frank ülkesine katılıp Malevilla adını alırken, Singidunum Bizans egemenliğine geri dönmüştür.33 878 yılında şehir ilk kez Birinci Bulgar Krallığı tarafından Beligrad olarak anılmıştır. 4 yüzyıl boyunca şehir Bizans İmparatorluğu, Macaristan Krallığı ve Birinci Bulgar Krallığı arasında savaşlara sahne olmuştur.34 II. Basileios (976-1025) şehirde bir garnizon kurmuştur.35 Birinci ve İkinci Haçlı seferinde orduların konakladığı kent;36 Üçüncü Haçlı seferinde Friedrich Barbarossa ve 190.000 haçlı askeri Belgrad'ı harap olmuş gördüler.37
Stephen Dragutin (1276-1282), kayınpederi Macar Kralı V. István aracılığıyla kenti 1284'te boyundurluğu altına almış ve Srem Krallığı'nın başkenti yapmıştır. Dragutin, tarihte Belgrad'ı yöneten ilk Sırp kralı olarak bilinir.38 1371'deki Çirmen Muharebesi'ni takiben 1389'da yapılan I. Kosova Muharebesi'yle birlikte Sırp İmparatorluğu, güney topraklarını fetheden Osmanlı İmparatorluğu karşısında parçalanmaya başlamıştır.3940 Buna karşın başkenti Belgrad olan Sırp Despotluğu yönetimindeki kuzey toprakları direnmeye devam etmiş, kent Sırp prensi Lazar Hrebeljanović'in oğlu despot Stefan Lazarević zamanında bir gelişme kaydetmiştir. Lazarević, surları ve sadece despota ait kulesi olan bir kale inşa ettirmiş ve şehrin antik surlarını onartarak Osmanlılara neredeyse 70 yıl boyunca karşı koyabilmiştir. Onun zamanında şehir Osmanlı hâkimiyetinden kaçan sayıları 40.000-50.000 olduğu düşünülen birçok Balkan kökenli insana sığınak olmuştur.41
1427'de Stefan'ın halefi Đurađ Branković Belgrad'ı Macarlara vermek zorunda kaldı ve Smederevo yeni başkent yapıldı. Hükmü süresince Osmanlı İmparatorluğu, Sırp Despotluğu'nun çoğu bölgesine hâkim oldu ve Belgrad başarısızlıkla sonuçlanan ilk Osmanlı kuşatmasına 1440'ta ve ikincisine 1456'da sahne oldu.4243 Osmanlı'nın Orta Avrupa'ya ilerlemesine engel teşkil eden Belgrad 1456'da 100.000 Osmanlı askeri tarafından kuşatılmış,44 Hristiyan komutan János Hunyadi komutasındaki ordular şehri II. Mehmed'e karşı savunmuştur.45 Bu savaş birçokları tarafından "Hristiyanlığın kaderinin kararı"nı vermiş;46 Papa III. Callixtus tarafından zafer anısına Hristiyan dünyası boyunca öğle çanı çalınması emredilmiştir.4748
29 Ağustos 1521 tarihinde kent Osmanlı Padişahı I. Süleyman önderliğindeki Osmanlı kuvvetleri tarafından fethedildi. Şehir bu vesileyle yerle bir oldu ve neredeyse bütün Ortodoks Hristiyan nüfus İstanbul'a, bugün Belgrad ormanları olarak bilinen bölgeye49 gönderildi.50 Belgrad bu dönemde Osmanlı Avrupası'nda İstanbul ile birlikte 100.000 nüfusu aşan 2 şehirden biriydi ve bir sancak hâline getirildi.51 Türk hâkimiyetiyle birlikte Osmanlı mimarisi bölgede ilk eserlerini vermeye başladı, birçok cami inşa edildi ve şehirdeki oryantal etki güçlendirildi.52 Türk seyyah Evliya Çelebi'nin 1660 yılında bildirdiğine göre şehirde kamu binaları dışında yaklaşık 7000 ev, 7 hamam, 6 kervansaray, 217 mescit ve camii bulunmaktaydı. Şehirdeki camiilerin birçoğu 1806'daki Sırp ayaklanması sırasında hasar görmüş, Sırp yazar Joakim Vujic 1826'da başka eserlerin yanı sıra çoğu yakılan veya yıkılan 30 kadar camii listelemiştir. Günümüzde Belgrad'da ibadete açık tek cami olarak Bayraklı Camii bulunmaktadır.53
1594'teki Banat İsyanı Türkler tarafından bastırıldı. Sadrazam Koca Sinan Paşa Vračar Yaylası'ndaki Aziz Sava'nın kalıntılarının ateşe verilmesini emretti ve 20. yüzyılda Aziz Sava Katedrali bunu anmak için inşa edildi.54
Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu prensleri II. Maximilian, Savoy Prensi Eugen55 ve mareşal Baron Ernst Gideon von Laudon önderliğinde Habsburg Monarşisi tarafından 1688-1690, 1717-1739, 1789-1791 yılları arasında 3 kez işgal edildi ve her seferinde Osmanlılar tarafından geri alındı.56 Bu dönem boyunca kent iki büyük göç dalgasından etkilendi. Patrik önderliğindeki yüz binlerce Sırp, Avusturyalılar ile birlikte Habsburg İmparatorluğu sınırları içine çekilerek bugünkü Vojvodina ve Slavonya topraklarına göçtüler.57
Birinci Sırp Ayaklanması boyunca Sırp devrimciler kenti 8 Ocak 1807'den 1813'te Osmanlı İmparatorluğu'nun geri almasına kadar ellerinde tuttu.58 1815'teki İkinci Sırp Ayaklanması'ndan sonra Sırbistan 1830'da Bâb-ı Âli tarafından yarı bağımsız olarak tanındı.59 1841'de Prens III. Mihailo Obrenović, başkenti Kragujevac'tan Belgrad'a taşıdı.6061 Mayıs 1868'de Prens Mihailo kuzeni Anka ile birlikte taşra evine giden parkta arabasına binerken öldürüldü.62
1878'de Sırbistan Prensliği'nin tam bağımsızlığına kavuşması ile birlikte ülke 1882'de Sırbistan Krallığı adını aldı ve Belgrad bir kez daha Balkanların anahtar kenti konumuna yükselerek hızla büyüdü.6364 Bununla birlikte Sırbistan koşulları bir tarım ülkesi konumunu korudu ve ülkenin ikici büyük kenti Niş'e bir demiryolu hattı döşenmesine rağmen 1900'da başkentin nüfusu sadece 70.000 kadardı65 (aynı yıl ülke nüfusu yaklaşık 1,5 milyondu). 1915'e kadar kent nüfusu 80.000'e ulaştı ve I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimindeki Zemun hariç 100.000'i aştı.66
Gavrilo Princip tarafından 28 Haziran 1914'te Saraybosna'da gerçekleştirilen suikast sonucu Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın ölmesiyle Avusturya-Macaristan Sırbistan'a savaş ilan etmiş, bu da I. Dünya Savaşı'nın çıkmasına neden olmuştur. Savaşın çıkması sonucu Balkanlarda gerçekleşen saldırıların çoğu Belgrad çevresinde gerçekleşmiştir. 29 Haziran 1914'te Avusturya-Macaristan monitörleri tarafından bombalanan Belgrad, 30 Kasım tarihinde Oskar Potiorek önderliğindeki Avusturya-Macaristan Ordusu tarafından alınmıştır. 15 Aralık'ta Mareşal Radomir Putnik önderliğindeki Sırbistan kuvvetleri tarafından geri alınan kent, uzun savaşlar sonucu yerle bir edilmiş ve 6-9 Ekim 1915 tarihleri arasında Feldmareşal August von Mackensen önderliğinde Alman ve Avusturya-Macaristan kuvvetlerine geçmiştir. Kent özgürlüğüne ancak Fransız Louis Franchet d'Espérey ve Sırp I. Aleksandar önderliğindeki kuvvetler tarafından 5 Kasım 1918'de kavuşmuştur. Savaştan sonra Belgrad, 1929 yılında Yugoslavya Krallığı adını alacak yeni Sırp, Hırvat ve Slovenlerin Krallığı{{'}}nın başkenti oldu. Yeni krallık alt birim olarak banovinalara bölünmüşken Belgrad, Zemun ve Pančevo ile birlikte ayrı bir idari birim oluşturdu.67
Bu dönemde kent hızla gelişen kayda değer bir modernizasyona sahne oldu. Kentin nüfusu Avusturya-Macaristan'dan kazanılan Zemun'un eklenmesiyle 1931 yılında 239.000'e, 1940'ta 320.000'e yükseldi. Kent nüfusu 1921-1948 yılları arasında yıllık ortalama %4,08 artış gösterdi.68 1927 yılında ilk havaalanına kavuşan kent, 1929'da ilk radyo istasyonu ile tanıştı. Tuna'nın iki yakasını birleştiren ilk Pančevo Köprüsü 1935 yılında açıldı.69 Daha sonra yıkılan bu köprü çeşitli onarımlar gördükten sonra 1946 yılında tekrar açılmıştır.70
25 Mart 1941'de hükûmet naibi Prens Pavle Yugoslavya'yı II. Dünya Savaşı'nda tarafsız tutmaya çalışırken Tripartite Paktı'nı imzalayarak Mihver Devletleri'nin yanında saf tutmuştur. Bu durum kentte protestolara neden olmuş, Hava Kuvvetleri Komutanı General Dušan Simović, II. Petar'ın yönetimi devralacak yaşa eriştiğini beyan ederek bir askerî darbe düzenlemiştir. Olaydan kısa süre sonra kent, 6 Nisan 1941'de Luftwaffe tarafından ağır bir şekilde bombalanmış, 24.000 kadar kişi ölmüştür.7172 Bunun ardından Yugoslavya, Nazi Almanyası, İtalya Krallığı, Macaristan ve Bulgaristan kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, kent Zemun'a kadar olan doğusu dahil Nazi devleti Hırvatistan Bağımsız Devleti'ne katılmıştır. Belgrad böylelikle General Milan Nedić tarafından yönetilen "Nedić rejimi"nin merkezi olmuştur.73
1941'in yazı ve sonbaharında gerilla kuvvetlerinin saldırılarına misilleme olarak Sırbistan Alman Askerî Valiliği Generali Franz Böhme komutasındaki Almanlar kent sakinlerine, özellikle Yahudi topluluğuna yönelik birçok katliam yapmıştır. Böhme, yönetimi öldürülen her Alman'a karşılık 100 Sırp ya da Yahudi öldürülmesi konusunda zorladı.74 Belgrad'daki direniş 1941 ile tutuklandığı 1943 arası Žarko Todorović önderliğinde yönetilmiştir.75
Kent, Almanya ve Mihver Devletleri'nce iki kez bombalanan Rotterdam'daki gibi 16 Nisan 1944'te bu kez de Mihver Devletleri tarafından bombalandı ve yaklaşık 1000 kişi öldü. Bombalama Ortodoks Paskalyasına denk getirilmiştir.76 Kentin büyük bölümü 20 Ekim 1944'te Kızıl Ordu ve Yugoslav Partizanları'nca kurtarılana dek Alman işgalinde kalmıştır. 29 Kasım 1945'te Mareşal Josip Broz Tito Yugoslavya Federal Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunu Belgrad'da ilan etmiş, ülkenin adı 7 Nisan 1963'te Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir.77 Eski gizli polise göre Belgrad'da politik nedenlerle işkenceye uğrayan kişi sayısı 10.000'dir.78
Savaş sonrası dönemde Belgrad önemli bir endüstri merkezi olarak gelişen yeni Yugoslavya'nın başkenti olarak hızla büyümüştür.79 1948'de Novi Beograd'ın yapımına başlanmış, 1958'de Belgrad'ın ilk televizyon istasyonu yayın yapmaya başlamıştır. 1961'deki Bağlantısızlar Hareketi konferansı Josip Broz Tito önderliğinde Belgrad'da yapılmıştır. 1962'de Belgrad Nikola Tesla Havalimanı inşa edilmiş, 1968'de Tito'ya karşı yapılan büyük öğrenci protestoları polis ve öğrenciler arasında birçok sokak çatışmasına neden olmuştur. Mart 1972'de Belgrad Avrupa'daki sonuncu büyük çiçek salgınının merkezi olmuş ve mayıs ayının sonlarına doğru zorunlu karantina ve aşılama uygulamalarına gidilmiştir.80
9 Mart 1991'de Slobodan Milošević'in yönetimine karşı insanlar Vuk Drašković önderliğinde ayaklanmıştır.81 Bazı medya kuruluşlarına göre 100.000 ile 150.000 arası kişi sokaklara dökülmüştür.82 Protestolar boyunca iki kişi ölmüş, 203 kişi yaralanmış ve 108 kişi tutuklanmış, ertesi gün sokaklardaki asayişi sağlamak üzere tanklar görevlendirilmiştir.83 Kasım 1996 ile Şubat 1997 arasında yerel seçimlere hile karıştırıldığı gerekçesiyle aynı hükûmete karşı protestolar düzenlenmiştir.84 Bu protestolar Yugoslavya Komünistler Ligi ya da ligden sonraki oluşum Sırbistan Sosyalist Partisi'ne hiçbir zaman üye olmamış eski Belgrad Belediye Başkanı Zoran Đinđić'i başa getirdi.85
1999'da Kosova Savaşı'nı takiben ülkenin NATO kuvvetlerince bombalanması kentte büyük yıkıma neden olmuştur. Bombalanan binalar arasında birçok bakanlık, 16 teknisyenin öldüğü Sırbistan Radyo Televizyonu binası, Hotel Jugoslavija, birçok hastane, Ušće Kulesi, Avala Kulesi ve Çin Halk Cumhuriyeti Büyükelçiliği de vardır.86
2000 başkanlık seçimlerini takiben kent yarım milyonun üzerinde insanın katıldığı büyük çaplı protestolara neden olmuştur. Bu protestolar Milošević'in görevinden alınmasıyla sonuçlanmıştır.8788
Belgrad tarih boyunca birçok ada sahip olmuştur. Belgrad adı Sırpçada beo ("beyaz, ışık") ve grad ("kent, kasaba") sözcüklerinin birleşmesinden oluşmuştur.
| Ad | Notlar |
|---|---|
| Singidūn(o)- | Bir Kelt kabilesi olan Skordiskler tarafından adlandırılmıştır. dūn(o)- 'arzetme, muhafaza, kale' anlamına gelirken 'singi' sözcüğünün üzerine iki teori vardır. Birincisi sözcüğün Keltçe yuvarlak anlamına gelmesinden dolayı kentin anlamının "yuvarlak kale" olmasıyken ikinci teori Scodorscilerin gelmesinden önce bölgeyi işgal eden Trakyalı bir kabile olan Paleo-Balkan kökenli 'singi'lerdir.89 Başka bir teoriye göre de Keltçe ad kentin adının bugünkü anlamı olan Beyaz Kale (kasaba)dır. |
| Singidūnum | Romalıların kente gelmesiyle Keltçe sözcüğü Latinize etmesi sonucu oluşan ad. |
| Beograd, Београд | İlk kez 878 yılında Papa VIII. John tarafından Bulgar kralı Boris'e yazılan bir mektupta sözü geçirilen "beyaz kent/kale" anlamına gelen Slavik sözcük.90 |
| Alba Graeca | "Alba" Latince "Beyaz" demekken "Graeca" "Yunan" anlamında iyeliktir. |
| Alba Bulgarica | Kent Bulgar hâkimiyeti altındaykenki Latince adı.91 |
| Griechisch-Weißenburg | Almanca "Beyaz Yunan kenti" anlamına gelen çeviri. Günümüz Almancasında Belgrad olarak kullanılır.92 |
| Castelbianco | İtalyanca "Beyaz Şato" anlamına gelen çeviri. Günümüz İtalyancasında Belgrado olarak kullanılır.93 |
| Nandoralba, Nándorfehérvár, Lándorfejérvár | Orta Çağ Macaristanında kent için kullanılan sözcükler. "Fehérvár" beyaz şato anlamına gelir. Günümüz Macarcasında Belgrád olarak kullanılır.94 |
| Veligradh(i)on ya da Velegradha/Βελέγραδα | Kentin Bizantik adı. Günümüz Yunancasında Veligradi (Βελιγράδι) olarak kullanılır. |
| Dar-ül-Cihad | Osmanlı İmparatorluğu döneminde kentin Arapça adı. |
| Prinz-Eugenstadt | Kentin II. Dünya Savaşı sonrası için Nazi Almanyasınca planlanan adı. Yeni ad kenti 1717'de Türklerden alan Avusturyalı ordu komutanı Savoy Prensi Eugen'in adına ithafen belirlenmiştir.95 |
Deniz seviyesinden 116,75 metre yukarıda bulunan Belgrad, Tuna ve Sava nehirlerinin kesişme noktasında bulunur. Ülkeden geçen en büyük nehir olan Tuna'nın 60, Sava'nın ise 30 km'lik kısmı Belgrad sınırları içerisinde bulunur.96 Kentte bulunan bu iki nehir üzerinde, en büyüğü Ada Ciganlija olmak üzere 16 ada vardır.97 44°49'14" kuzey, 20°27'44" doğu enlemlerindeki kentin tarihî çekirdeği Kalemegdan bu nehirlerin sağ kıyısında kurulmuştur. 19. yüzyıldan beri güney ve doğu yönünde genişleyen şehirde Sava'nın sol yakasında II. Dünya Savaşı'ndan sonra Novi Beograd kuruldu ve kent Zemun ve Krnjača ile Ovča gibi bazı kentler ve küçük yerleşimlerle birleştirildi. Tarih boyunca Batı ve Doğu dünyasının kesişme yollarında bulunan kentin merkezi 360 km² iken tamamı 3.223 km² alan kaplar.98
Şehir merkezinin en yüksek yeri 303 metre yüksekliğe sahip Torlak tepesi, en alçak noktası ise Ada Huja üzerindeki 70 metrelik alandır.99 Güney kısımlarında 628 metrelik Kosmaj ve 511 metrelik Avala dağları vardır. Kentte bunlarla birlikte 29 tepe olmasına karşın100 kent Sava ve Tuna boyunca birikinti ovalarıyla kaplı olduğundan genellikle düzlüktür.101 Belgrad idari bölgesinin ortalama yüksekliği 132 metredir.102
Belgrad, dört mevsim düzenli yağış alarak ılıman dönencealtı (Cfa) iklim sınıflandırmasına sahiptir.103 Sıcaklık ortalaması ocakta 1,4 °C ile temmuzda 23 °C arasında değişirken, yıllık ortalama 12,5 °C'dir. Sıcaklık, yılın 31 günü 30 °C'nin, 95 günü 25 °C üzerindedir. Yağışların en yoğun görüldüğü zamanın ilkbahar sonu olduğu kent, yılda yaklaşık 680 millimetre yağış alır. Yıllık ortalama güneşli saat sayısı 2122 olan kentte şu ana dek ölçülmüş en yüksek sıcaklık 24 Temmuz 2007'de ölçülen 43,6 °C104 iken en düşük sıcaklık 10 Ocak 1893'te ölçülen -26,2 °C'dir.105
Belgrad, Sırbistan'daki diğer idari bölümlerden farklı olarak özerk bir yönetime sahiptir.106 Kent Meclisi 4 yıllığına seçilen 110 üyeden oluşur.107 Belediye başkanı ve yardımcısı tarafından atanan 13 üyeli Kent Konseyi ise kent yönetiminin kontrol ve denetiminden sorumludur.108
II. Dünya Savaşı'ndan sonra demokratik biçimde gerçekleştirilen ilk seçimler olma niteliği taşıyan 1996 seçimleri sonrasında Belgrad Belediye Başkanlığı görevine Demokrat Parti'den Zoran Đinđić geçti. Bu tarihten sonra çeşitli partilere bağlı belediye başkanları görevde bulundu. 2004'ten günümüze kadar olan süreçte belediye başkanlığında Demokrat Parti'ye bağlı isimler görev yaptı. Eylül 2013'te koalisyon partileriyle yaşanan anlaşmazlık sonucu belediye başkanı Dragan Đilas görevinden ayrıldı.109 24 Nisan 2014 tarihinden itibaren bağımsız siyasetçi Siniša Mali belediye başkanlığı görevini yürütmektedir.
2013 bütçesi 82,8 milyar dinar (yaklaşık 1 milyar dolar) olan kent110 ayrıca başkent olarak Sırbistan Ulusal Meclisi ve Sırbistan Hükûmeti ile 75 ülkenin elçiliğine ev sahipliği yapar.111
Kent 17 belediyeye ayrılmıştır.112 Önceleri 10 merkezi (tamamı ya da bir bölümü kent sınırları içinde bulunan) ve 7 banliyö belediyesi ve bunların merkezi olan daha küçük kasabalara ayrılan kent,113 2010 yılında Surčin dışındaki banliyölerin inşaat, altyapı ve kamu hizmeti ile ilgili belli özerk güçleri olması şartıyla eşit bir statü edindi.114 Belediyelerin çoğu Sava ve Tuna nehirlerinin güneyindeki Šumadija bölgesinde yer alır. 3 ilçe (Zemun, Yeni Belgrad ve Surčin) Sava'nın kuzeyindeki Srem bölgesinde, Palilula ilçesi de Šumadija ve Banat bölgelerinin ikisinde de bulunur.
<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Belediye</p></th> <th><p>Yüzölçümü (km²)</p></th> <th><p>Nüfus (2002)</p></th> <th><p>Nüfus (2011)</p></th> <th><p>Sınıflandırma</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td><p><a href="Barajevo" title="wikilink">Barajevo</a></p></td> <td><p>213</p></td> <td><p>24.641</p></td> <td><p>27.110</p></td> <td><p>banliyö</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Čukarica" title="wikilink">Čukarica</a></p></td> <td><p>156</p></td> <td><p>168.508</p></td> <td><p>181.231</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Grocka" title="wikilink">Grocka</a></p></td> <td><p>289</p></td> <td><p>75.466</p></td> <td><p>83.907</p></td> <td><p>banliyö</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Lazarevac" title="wikilink">Lazarevac</a></p></td> <td><p>384</p></td> <td><p>58.511</p></td> <td><p>58.622</p></td> <td><p>banliyö</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Mladenovac" title="wikilink">Mladenovac</a></p></td> <td><p>339</p></td> <td><p>52.490</p></td> <td><p>53.096</p></td> <td><p>banliyö</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Novi_Beograd" title="wikilink">Novi Beograd</a></p></td> <td><p>41</p></td> <td><p>217.773</p></td> <td><p>214.506</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Obrenovac" title="wikilink">Obrenovac</a></p></td> <td><p>411</p></td> <td><p>70.975</p></td> <td><p>72.524</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Palilula,_Belgrad" title="wikilink">Palilula</a></p></td> <td><p>451</p></td> <td><p>155.902</p></td> <td><p>173.521</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Rakovica,_Belgrad" title="wikilink">Rakovica</a></p></td> <td><p>31</p></td> <td><p>99.000</p></td> <td><p>108.641</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Savski_Venac" title="wikilink">Savski Venac</a></p></td> <td><p>14</p></td> <td><p>42.505</p></td> <td><p>39.122</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Sopot,_Sırbistan" title="wikilink">Sopot</a></p></td> <td><p>271</p></td> <td><p>20.390</p></td> <td><p>20.367</p></td> <td><p>banliyö</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Stari_Grad,_Belgrad" title="wikilink">Stari Grad</a></p></td> <td><p>5</p></td> <td><p>55.543</p></td> <td><p>48.450</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Surčin" title="wikilink">Surčin</a></p></td> <td><p>285</p></td> <td><p>38.695</p></td> <td><p>43.819</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Voždovac" title="wikilink">Voždovac</a></p></td> <td><p>148</p></td> <td><p>151.768</p></td> <td><p>158.213</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Vračar" title="wikilink">Vračar</a></p></td> <td><p>3</p></td> <td><p>58.386</p></td> <td><p>56.333</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p><a href="Zemun" title="wikilink">Zemun</a></p></td> <td><p>154</p></td> <td><p>136.645</p></td> <td><p>168.170</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><a href="Zvezdara" title="wikilink">Zvezdara</a></p></td> <td><p>32</p></td> <td><p>132.621</p></td> <td><p>151.808</p></td> <td><p>kentsel</p></td> </tr> <tr class="even"> <td><p>Toplam</p></td> <td><p>3227</p></td> <td><p>1.576.124</p></td> <td><p>1.659.440</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><p><small></p> <center> <p>Kaynak: Sırbistan İstatistik Ofisi<a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a></p> </center> <p></small></p></td> <td></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>2011 resmî sayım sonuçlarına göre Belgrad 1.344.844 kişilik metropolitan nüfusa sahipken şehrin idare bölgesinde 1.659.440 kişi yaşamaktadır. Aynı sayım sonuçlarına göre kentteki milletlerin dağılımı şöyledir: Sırplar (1.505.448), Romani (27.325), Karadağlı (9.902), Yugoslav (8.061), Hırvat (7.752), Makedon (6.970) ve Müslümanlar (3.996).115
2 Ağustos 2008'de şehrin bilgi ve istatistik enstitüsü oy hakkına sahip 1.542.773 kişi olduğunu tahmin etmiştir. Bu sayı 2002 yılındaki nüfusun tamamının boyutuna ulaşarak kent nüfusundaki ani artışı göstermektedir.116 Belgrad eski Yugoslavya'dan gelen birçok etnik gruba ev sahipliği yapar. Birçok kişi ekonomik nedenlerle kente küçük kasabalardan gelirken diğer yüz binlerce kişi 1990'lardaki Yugoslav Savaşları sonucu Hırvatistan, Bosna-Hersek ve Kosova'dan gelmiştir.117
Kentte 1990'ların ortasındaki göç akınıyla gelen 10.000 ila 20.000 arası Çinlinin yaşadığı tahmin edilmektedir.118 Yeni Belgrad'daki 70. blok halk tarafından Çin mahallesi olarak bilinir.119120 1970'ler ve 1980'ler boyunca özellikle Suriye, İran, Ürdün ve Irak'tan okumak için gelen birçok Orta Doğulu kentte kalmış ve aileleriyle yaşamaya başlamıştır.121122 Son zamanlarda kente Afganistan ve Irak'tan Kürtler de gelmeye başlamıştır.123
Belgrad'da tarihte birçok değişik dinî grup yaşarken günümüzde kentin dinî unsurları genel olarak homojendir. 1.429.170 kişiyle Sırp Ortodoks topluluğu kentteki en büyük dinî unsurdur. Sırp Ortodokslardan başka kentte 20.366 Müslüman, 16.305 Katolik ve 3.796 Protestan bulunur. Kentte her zaman önemli bir Yahudi topluluğu bulunmuşken II. Dünya Savaşı'ndaki Nazi işgali sonrası sayıları 10.000'lerden 2.200'e düşmüştür.124
Belgrad 17.000.000 m² ofis alanıyla125 Sırbistan'ın ve Güneydoğu Avrupa'nın finans merkezidir ve ülkenin Ulusal Bankası'na ev sahipliği yapar. Kentte 120.286 şirket, 22.600 işletme ve 50.000 mağazada 600.000'den fazla kişi çalışır.126127 Kentte Jat Havayolları, Telekom Srbija, Telenor Sırbistan, Komercijalna banka ve Pošta Srbije gibi birçok önemli Sırp şirketinin genel merkezleri bulunur. Bunun yanında AXA,128 Société Générale, Motorola, Samsung, Kraft Foods,129 Carlsberg,130 Unilever, General Electric,131 Japan Tobacco, Procter & Gamble132 ve birçok uluslararası şirketin bölge merkezlerini barındırır.133
Kent 6.924 şirketle bölgenin önemli bir bilişim teknolojileri merkezidir.134 Kentte bir Microsoft Geliştirme Merkezi vardır ve merkez açıldığı zaman şirketin dünyadaki beşinci geliştirme merkeziydi.135 Asus,136 Intel,137 Dell,138 Cisco Systems, SAP AG, Hewlett-Packard ve Huawei gibi birçok bilişim teknolojileri şirketi de kentte bir bölge merkezi bulundurur ya da kenti şirketlerinin Avrupa merkezi yapar.
Sırbistan'ın 1990'ların ortasında enflasyon problemini aşmasıyla Belgrad hızlı bir büyümeye sahne olmuştur. 2009 rakamlarına göre kent, ülke GSYİH'sinin %40'ını karşılar ve ülke işgücünün %31,4'üne sahiptir.139 Haziran 2009 rakamlarına göre kentteki ortalama aylık net maaş 52.500 RSD (€473, $631) iken brüt maaş €694, $925 seviyesindedir.140 Eurostat'a göre kent nüfusunun %53'ü bilgisayar sahibidir.141142 Aynı araştırmaya göre nüfusun %66,2'si internet sahibidir; bu veriler Sofya, Bükreş ve Atina gibi bölge başkentlerine oranla oldukça yüksektir.143
2013 verilerine göre kentin satın alma gücü paritesine göre gayrisafi yurt içi hasılası $31,86 milyardır ki bu rakam kişi başı $19.008 seviyesine denk gelir. Belgrad dünyanın en pahalı 86. kentidir.144
Belgrad birçok geleneksel uluslararası kültürel etkinliğe sahiptir. Bunlar arasında Film Festivali, Tiyatro Festivali, Müzik Festivali, Kitap Fuarı ve Bira Festivali önemli yer tutar.145 Nobel ödüllü yazar Ivo Andrić en ünlü eseri Drina Köprüsü'nü burada yazmıştır.146 Belgradlı diğer önemli yazarlar Branislav Nušić, Miloš Crnjanski, Borislav Pekić ve Milorad Pavić'tir.147148149 Sırbistan'ın film endüstrisi Belgrad üzerine şekillenmiştir. Dünyaca tanınan Belgradlı oyuncular Marina Abramović ve Milovan Destil Marković'tir.
Kent, 1980'lerdeki Yugoslavya'daki Yeni Dalgan hareketinin önemli merkezlerinden biri olmuştur. Ekatarina Velika, Šarlo Akrobata ve Električni Orgazam gibi isimlere ek olarak Riblja Čorba, Bajaga i Instruktori ve Partibrejkers gibi önemli rock grup ve vokalleri Belgrad çıkışlıdır.150151 Bugünse kent, Beogradski Sindikat, Škabo, Marčelo gibi etkenler nedeniyle Sırp hip-hop müziğinin merkezine dönüşmüştür.152153
Kentte Belgrad Ulusal Tiyatrosu, Terazije Tiyatrosu ve Atelje 212 başta olmak üzere birçok tiyatro bulunur. Sırp Bilim ve Sanatlar Akademisi ve Sırbistan Ulusal Kütüphanesi, kentin kültür yaşamında önemli bir yer tutar. Diğer bir önemli kütüphane olan Belgrad Üniversitesi Kütüphanesi'ne ek olarak kent, Ulusal Tiyatro ve Madlenianum adlarında iki opera binasına sahiptir.
Belgrad, Knez Mihailova Caddesi üzerinde bulunan İspanyol Instituto Cervantes,154 Alman Goethe-Institut155 ve Fransız Institut français156 ile birlikte kentin değişik bölgelerine dağılmış American Corner,157 Avusturya Kültür Ofisi,158 British Council,159 Konfiçyüs Enstitüsü,160 Kanada Kültür Merkezi,161 Helenik Kültür Vakfı,162 Istituto Italiano di Cultura,163 İran Kültür Merkezi,164 Azerbaycan Kültür Merkezi165 ve Rossotrudnichestvo166 gibi birçok yabancı kültür merkezine sahiptir. Bunlara ek olarak Avrupa Birliği Ulusal Kültür Enstitülerinden bir küme AB'den faaliyet göstermektedir.167
Kent Marija Šerifović'in 2007 Eurovision Şarkı Yarışması'ndaki birinciliğini takiben 2008'deki yarışmaya ev sahipliği yapmıştır.168
Belgrad'ın en önde gelen müzelerinden Sırbistan Ulusal Müzesi 1844 yılında kurulmuş olup Hieronymus Bosch, Titian, Rubens, Anthony van Dyck, Cézanne, Giovanni Battista Tiepolo, Renoir, Monet, Picasso, Gauguin, Van Gogh, Mondrian gibi birçok yabancı isim ve Miroslav İncili gibi önemli eserlerin de dahil olduğu 5.600'den fazla resim ve 8.400'den fazla çizim, toplamda 400.000'den fazla eserin sergilendiği bir yapıdır.169 1901'de kurulan Etnografya Müzesi ise büyük bölümü eski Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'ni meydana getiren ülkelere ait olmak üzere, Balkanlar'a ait 150.000'den fazla köy ve kent kültürü ögesi barındırır.170
Kentteki Çağdaş Sanatlar Müzesi, Avrupa'nın ilk çağdaş sanatlar müzesidir.171 1958'de kurulan müze 1900'den sonrasına ait, Roy Lichtenstein, Andy Warhol, Joan Miró, David Hockney, Ivan Meštrović gibi isimlerin eserlerinin de dahil olduğu yaklaşık 35.000 ögelik bir koleksiyona sahiptir.172
Askerî Müze, Roma İmparatorluğu zamanlarına kadar giden 25.000'den fazla öge ve Sırp Ordusu tarafından düşürülen F-117 parçalarının sergilendiği bir müzedir.173174 Bunun yanında Belgrad Havacılık Müzesi, Fiat G.50 gibi bir bölümünün dünyada kendi türlerinde kalan son örnekler olduğu 200'den fazla hava aracına sahiptir ve bunların 50 kadarı sergilenmektedir. Müze aynı zamanda bombardımanlarında düşürülen ABD ve NATO'ya ait F-117 ve F-16 gibi savaş uçaklarının parçalarını da barındırır.175
Nikola Tesla Müzesi, 1952'de Tesla biriminin mucidi Nikola Tesla'nın kişisel eşyalarını sergilemek üzere kurulmuştur. Müzede 160.000 kadar orijinal belge ve 5.700 kadar kişisel eşya sergilenir.176 Belgrad'ın önemli müzelerinin sonuncusu Vuk ve Dositej Müzesi'dir. 19. yüzyıl Sırp edebiyat dili reformisti Vuk Stefanović Karadžić ve Sırbistan'ın ilk Eğitim Bakanı Dositej Obradović'in hayatları, işleri ve geride bıraktıklarına dair ögeler barındırır.177 Belgrad, ayrıca 1977'de Batı Afrika'ya ait büyük bir koleksiyona sahip Afrika Sanatı Müzesi'ne sahip olmuştur.178
Belgrad, 95.000 kadar ulusal ve uluslararası kopya barındırarak bölgenin en büyük, dünyanın en büyük 10 film koleksiyonundan birine sahip olan Yugoslav Film Arşivi'ne ev sahipliği yapar.179 Kurum ayrıca içinde sinema ve sergi salonu bulunan Yugoslav Film Arşivi Müzesi'ni bünyesinde barındırır. Arşiv'in uzun vadeli depolama sorunu, 2007'de yeni bir depo açılarak çözülebilmiştir.180 Arşiv, Charlie Chaplin'in bastonu ve Auguste ve Louis Lumière'e ait ilk filmlerden birini sergilemektedir.181
Belgrad, tipik Orta Avrupa kenti görünümünde mimari özelliklere sahip Zemun kent merkezinden182 modern mimari özellikleri sergileyen Yeni Belgrad'a kadar birçok farklı mimarinin buluştuğu bir kent olma özelliği taşır. En eski mimari ögeler Kalemegdan'da bulunmakla birlikte Kalemegdan dışındaki en eski bina coğrafi konumu ve birçok savaş ve yıkımın gerçekleştiği kentte ancak 18. yüzyıla aittir.183 Kentteki en eski kamu binası eski bir Türk türbesiyken en eski ev 18. yüzyılın sonlarından kalma, Dorćol'da bulunan bir evdir.184 19. yüzyılda başlayan Batı etkisiyle kentteki binalar neoklasisizm, romantizm ve akademik sanatların üsluplarıyla oryantal bir yapıdan çağdaş bir yapıya bürünmüştür. Sırp mimarlar 19. yüzyılın sonlarında yabancı mimarlardan etkilenerek Ulusal Tiyatro, Eski Saray, Aziz Mihail Katedrali'ni, 20. yüzyılın başında ise art nouveau etkisiyle Ulusal Meclis ve Ulusal Müze'yi inşa etmişlerdir.185 Neo-Bizans mimarlığı'na ait ögeler Kosovska caddesindeki eski posta binası, Vuk Vakfı binası ve Azis Mark Kilisesi ve Aziz Sava Katedrali gibi dinî yapılarda gözlemlenir.186
Komünist dönemde binalar II. Dünya Savaşı'ndan sonra kırsal kesimden gelen insan akınını karşılamak amacıyla oldukça hızlı ve ucuz biçimde inşa edilmiş ve bu Yeni Belgrad çevresinde bloklaşmaya yol açmıştır. Sosyalist gerçekçilik ile birlikte sendika binası gibi binalar kentte inşa edilmeye başlandı.187 Nihayet 1950'lerin sonuyla birlikte hâlâ kentte hâkim olan modernizm akımı mimariye hâkim olmaya başladı.188
Kentin tarihî binaları ve alanları önemli turistik alanlardır. Skadarlija, Sırbistan Ulusal Müzesi ve bitişiğindeki Belgrad Ulusal Tiyatrosu, Zemun, Nikola Pašić Meydanı, Terazije, Öğrencilerin Meydanı, Kalemegdan parkı, Knez Mihailova Caddesi, Sırbistan Ulusal Meclisi, Aziz Sava Tapınağı ve Eski Saray bu yapılara verilebilecek örneklerdendir.Bunlarla birlikte kentin iki yakasında birçok park, anıt, müze, kafe, restoran ve mağaza bulunur. İsimsiz Kahraman Anıtı şehrin panoramik manzarasının görülebileceği bir mekândır.
Kuća Cveća (Çiçeklerin Evi) olarak da adlandırılan Josip Broz Tito'nun mozalesi ve yakınındaki Topčider ve Košutnjak parkları özellikle Eski Yugoslavya'dan gelen turistler arasında oldukça popülerdir.
Beli dvor ya da 'Beyaz Saray', kraliyet ailesi Karađorđevićlerin evidir ve ziyarete açıktır. Saray birçok önemli sanat eserine sahiptir.189
Ada Ciganlija Sava Nehri üzerinde bulunan eski bir adadır ve Belgrad'ın en büyük spor ve rekreasyon alanıdır. Bugün ada iki geçitle Sava'nın sağ yakasına birleştirilmiş ve yapay bir göl oluşturulmuştur. Sıcak yaz günlerinde ada Belgradlıların en uğrak yerlerinden biridir. Adada 7 kilometre boyunca plajlar ve golf, futbol, basketbol, voleybol, ragbi, beyzbol ve tenis oynanabilecek birçok spor tesisi bulunmaktadır.190
Adada bungee jumping, su kayağı ve paintball gibi extreme sporları yapmak mümkündür.191 Ada ayrıca bisiklet sürmek, yürüyüşe çıkmak ya da koşu için uygun bir alana sahiptir.192 Belgrad'da bu adadan başka 16 ada daha bulunur.193 Bunların çoğunda hâlâ yerleşim yoktur. Bunlarla birlikte Sava'nın kesişme noktasında bulunan Büyük Savaş Adası, özellikle kuşlar olmak üzere doğal yaşamın korunduğu bir alandır.194 Bu alanlar yakındaki Küçük Savaş Adası ile birlikte kent yönetimi tarafından doğa koruma alanı ilan edilerek korunmaktadır.195
Belgrad'ın 2012'de turizmden elde ettiği gelir 500 milyon Euro kadardır.196 2013 yılında kente gelen turist sayısı bir önceki yıla göre %24 artarak197 660.000 olmuştur ve bunun 520.000'ini yabancı turistler oluşturur.198 Bu turistlerin 70.000'i kente nehir kruvaziyerleriyle gelmiştir.199
Belgrad gün ağarana kadar açık birçok kulübe sahiptir ve canlı bir gece hayatına sahip olmasıyla bilinir. En önemli gece hayatı mekânları Sava ve Tuna nehirlerinin kıyılarına kurulu dubalardır (splav).200201202
Bosna-Hersek, Hırvatistan ve Slovenya gibi ülkelerden hafta sonları gelen ziyaretçiler, daha arkadaş canlısı atmosfer, büyük kulüp ve barlar, ucuz içkiler, dil zorluğu çekilmemesi ve gece hayatına yönelik düzenlemelerin daha hafif olması gibi düşünceleri nedeniyle kentin gece hayatını kendi ülkelerinin başkentlerindekilere yeğler.203204
Akademija ve KST (Klub Studenata Tehnike) gibi ünlü alternatif kulüpler, Belgrad Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Fakültesi'nin bodrum katında bulunur.205206207 Alternatif kültürel etkinliklerin gerçekleştiği, kentin ünlü mekânlarından SKC (Öğrenci Kültür Merkezi) Belgrad'ın yüksek katlı yapısı Beograđanka'nın hemen karşısında bulunur. Ünlü yerli ve yabancı grupların konserleri genellikle bu merkezde olur. Merkez ayrıca çeşitli sanat sergilerinin ve çeşitli halka açık tartışmaların gerçekleştirildiği bir mekândır.208
Kuzey Sırbistan'a özgü daha geleneksel bir gece eğlencesi türü olan Starogradska (Eski kasaba müziği), 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında daha çok şairlerin ve sanatçıların yerleştiği kentin Bohem mahallesi Skadarlija'da oldukça baskındır. Skadar Caddesi (Skadarlija'nın merkezi) ve çevre mahallelerde Belgrad'ın bu döneme tarihlenen en eski geleneksel restoranları (Sırpça'da kafana) bulunur.209 Caddenin sonunda 19. yüzyılın ilk yarısında kurulmuş olan Belgrad'ın ilk bira fabrikası bulunur.210
The Times'a göre Avrupa'nın en iyi gece hayatı Belgrad'ın uğultusunda bulunabilir.211 Lonely Planet'in 2009 "1000 Mükemmel Deneyim" rehberinde Belgrad dünyanın en iyi 10 parti şehri arasında 1 numaradır.212
Belgrad'da birçoğu bütün seviyelerde sporculara hizmet veren yaklaşık bin spor tesisi vardır.213 Kent 2005 Avrupa Basketbol Şampiyonası, 2005 Avrupa Erkekler Voleybol Şampiyonası, 2007 Avrupa Gençlik Olimpik Oyunları ve 2009 Dünya Üniversite Yaz Oyunları gibi birçok uluslararası spor organizasyonuna ev sahipliği yapmıştır.214
Kent Sırbistan'ın en büyük ve en başarılı iki futbol kulübü Crvena zvezda ve Partizan'a ev sahipliği yapar. Bunlardan Kızılyıldız 1990-91 Şampiyon Kulüpler Kupası'nı kazanarak büyük bir başarıya imza atmıştır. Bu iki takım arasındaki rekabet dünya futbolundaki en sert rekabetlerden kabul edilir215 ve ülkede Sonsuz Derbi olarak adlandırılır.216 Kentin en önemli iki stadyumu Rajko Mitić Stadyumu (Marakana) ve Partizan Stadyumu'dur.217
Avrupa Arenalar Birliği'ne göre Štark Arena 25.000 kişilik kapasitesiyle Avrupa'nın en büyük arenasıdır.218 Arena birçok basketbol ve voleybol etkinliğiyle birlikte 2010'da Davis Kupası'na ev sahipliği yapmış, 2008'de Eurovision Şarkı Yarışması'nın düzenlendiği yer olmuştur.219 Diğer bir mekân Pionir Hall ise Crvena zvezda ve 1992 EuroLeague şampiyonu KK Partizan'ın ana mekânıdır.220221
Son yıllarda Belgrad Ana Ivanović, Jelena Janković ve Novak Đoković gibi birçok dünya çapında başarılı tenisçinin yetişmesine imkân tanımıştır. Ivanović ve Đoković sırasıyla Grand Slam sahibi ilk Sırp kadın ve erkek tenisçilerdir. Sırp millî takımı, Belgrad Arena'da oynanan final maçında Fransız takımını yenerek 2010 Davis Kupası'nı kazanmıştır.222
Belgrad'da 1996 yılından beri223 yılda iki kez (ilkbahar/yaz ve sonbahar/kış) moda haftaları düzenlenir. Birçok Sırp ve uluslararası tasarımcı ve moda markası moda haftası boyunca gösteriler düzenler. Belgrad Moda Haftası "dünyanın en önemli 40 moda haftası"ndan biridir.224
Belgrad Sırbistan'ın en önemli medya merkezidir. Kent ülkenin ulusal kanalı aynı zamanda bir kamu kurumu olan Sırbistan Radyo Televizyonu'nun genel merkezini barındırır.225 En büyük özel yayıncı, eğlence programlarıyla tanınan RTV Pink ve en popüler "alternatif" ticari yayıncı televizyon ve radyo kanalıyla birlikte müzik ve kitap yayınlama kolları da olan B92'nin genel merkezleri de kentte bulunur.226227 Kentteki diğer önemli TV kanalları 1Prva (önceleri Fox televizija), Košava ve sadece kent merkezinde yayın yapan Studio B olarak sıralanabilir. Şehir ayrıca SOS channel (spor), Metropolis (müzik), Art TV (sanat), Cinemania (film) ve Happy TV (çocuk programları) gibi belirli alanlarda yayın yapan kanallara sahiptir.
Politika, Blic, Večernje novosti, Kurir ve Danas gibi yüksek tirajlı birçok günlük gazete Belgrad merkezlidir. Sportski žurnal ve Sport adında iki spor, Privredni pregled adında bir ekonomi gazetesiyle birlikte ücretsiz dağıtılan 24 sata Belgrad'ın diğer yüksek tirajlı gazeteleridir. Playboy, Cosmopolitan, Elle, National Geographic, Men's Health, The Best Shop, Grazia gibi birçok uluslararası derginin Sırbistan versiyonlarının merkezleri de kentte bulunur.
Belgrad iki devlet üniversitesi ve beş özel üniversiteye sahiptir. Belgrad Üniversitesi 1808 yılında "Büyük Okul" olarak kurulmuş ve Balkanlar'ın ilk yükseköğretim kurumu olmuştur.228 19. yüzyılda şehrin gelişmesi ile birlikte bazı üniversite binaları da Belgrad'ın mimari ve kültürel birikimini artırmıştır. Kayıtlı 90.000 öğrencisi ile üniversite Avrupa'nın en büyüklerindendir.229 Üniversiteler dışında 1871'de kurulan Sırp Bilim ve Sanatlar Akademisi,230 Polis Akademisi ve Askerî Akademi de kentin eğitim hayatına önemli yerlere sahiptir.
Belgrad'da 195 ilkokul, 85 ortaokul vardır. İlkokulların 162'si normal, 14'ü özel alanlar, 15'i sanat ve 4'ü yetişkinler içindir. Ortaokullardan ise 51'i meslek, 21'i spor, 8'i sanat ve 5'i özel ilgi alanlarına göre sınıflandırılmıştır. Kentte 230.000 öğrenci 22.000 eğitim çalışanı bulunur. Eğitim yaklaşık 500 bina ve 1.000.000 m² alanda yapılır.231
Belgrad 118'i kent merkezi içinde 300'ü banliyölerde olmak üzere 418 otobüs hattı, 12 tramvay ve 8 troleybüs hattı ile geniş bir toplu taşıma ağına sahiptir.232 Kentin toplu taşıma ağı GSP Beograd ve SP Lasta şirketleri ve belli başlı hatlarda birkaç özel şirketin yönetiminde idare edilmektedir. Şubat 2012'den beri temassız akıllı kartların kullanılmaya başladığı kentteki bilet sistemi BusPlus olarak adlandırılır. Kent ayrıca Beovoz olarak adlandırılan, kent yönetimi tarafından işletilen bir banliyö treni hattına sahiptir. Belgrad'daki ana tren garı kentin Sırbistan'ın diğer kasabaları ve diğer Avrupa başkentleri ile ulaşımını sağlar. Sırbistan'ın başkenti olan kent ayrıca Belgrad Otogarından birçok otobüs hattıyla ülkenin diğer noktalarına ve birçok Avrupa hattına ulaşımı sağlar.
Kent X. ve VIII. Pan-Avrupa koridorları üzerinde bulunur.233 Otoyol ağı kuzeyde Novi Sad ve Budapeşte'ye, güneyde Niş'e ve batıda Zagreb'e kadar uzanır. Sava ve Tuna gibi iki önemli nehrin kesişme noktasında bulunan Belgrad, Branko ve Gazela gibi 7 köprüye sahiptir. Kentin hızlı bir şekilde büyümesi ve araç sayısının artması trafik tıkanıklığı problemini doğurmuşsa da E70 ve E75 ağlarını birleştiren bir bypass yolunun kentin problemlerini çözmesi beklenmektedir.234 Bunun yarında Sava üzerinde bulunan Ada Köprüsü de dahil yeni bir "iç majistral yarı halka", Gazela ve Branko köprülerindeki trafiğin azalması, dolayısıyla kentin trafik problemine bir çözüm bulunması noktasında önerilmiştir.235
Tuna üzerinde bulunan Belgrad Limanı kentte nehir yoluyla ticareti mümkün kılar.236 Bunun yanında Belgrad Nikola Tesla Havalimanı kentte ulaşımı ve ticareti kolaylaştıran etkenlerdendir. Kent merkezinin 12 km batısında bulunan, Surčin yakınlarındaki havalimanı 1986'da 3 milyon yolcuya ulaşım imkânı sağlayarak zirve noktasını görse de 1990'larda yolcu trafiği bir nebze düşmüştür.237 2000'lerdeki yenilemeye bağlı olarak 2004 ve 2005'te 2 milyon yolcu rakamına ulaşan havalimanı,238 2008'de 2.6 milyon,239 2011'de 3 milyonun üzerinde yolcu rakamına ulaşmıştır.240
Beovoz kentin banliyölerle olan ulaşımını sağlayan bir toplu taşıma ağıdır. Sırp Demiryolları tarafından işletilen ağ241 1992'de ulaşıma açılmıştır ve 2 bölgede 5 hatta hizmet veren 41 istasyonla ulaşımı kolaylaştırır.242
Belgrad Avrupa'da nüfusu bir milyonu aşan kentler arasında bir metro ağına sahip olmayan kentlerden biridir. Belgrad metrosu ülkede inşa edilen yollar ve demiryollarından sonra ülkenin en önemli üçüncü projesi olarak kabul edilir. Diğer iki projenin en önemli ayakları ise Belgrad bypass ve Pan-Avrupa Koridor X'dir.
Belgrad'ın kardeş kentleri ve diğer iş birliği yaptığı kentler:
<table> <thead> <tr class="header"> <th><p>Ülke</p></th> <th><p>Kent</p></th> <th><p>Yıl</p></th> <th><p>Çeşit</p></th> </tr> </thead> <tbody> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Korfu" title="wikilink">Korfu</a></strong></p></td> <td><p>2010</p></td> <td><center> <p><strong>Resmî kardeş kentler</strong><a href="#fn1" class="footnote-ref" id="fnref1" role="doc-noteref"><sup>1</sup></a><a href="#fn2" class="footnote-ref" id="fnref2" role="doc-noteref"><sup>2</sup></a><a href="#fn3" class="footnote-ref" id="fnref3" role="doc-noteref"><sup>3</sup></a><a href="#fn4" class="footnote-ref" id="fnref4" role="doc-noteref"><sup>4</sup></a><a href="#fn5" class="footnote-ref" id="fnref5" role="doc-noteref"><sup>5</sup></a></p> </center></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Coventry" title="wikilink">Coventry</a></strong><a href="#fn6" class="footnote-ref" id="fnref6" role="doc-noteref"><sup>6</sup></a><a href="#fn7" class="footnote-ref" id="fnref7" role="doc-noteref"><sup>7</sup></a></p></td> <td><p>1957</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Chicago" title="wikilink">Chicago</a></strong></p></td> <td><p>2005</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Lahor" title="wikilink">Lahor</a></strong></p></td> <td><p>2007</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Ljubljana" title="wikilink">Ljubljana</a></strong><a href="#fn8" class="footnote-ref" id="fnref8" role="doc-noteref"><sup>8</sup></a></p></td> <td><p>2010</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Üsküp" title="wikilink">Üsküp</a></strong></p></td> <td><p>2012</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Tel_Aviv" title="wikilink">Tel Aviv</a></strong></p></td> <td><p>1990</p></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Viyana" title="wikilink">Viyana</a></strong></p></td> <td><p>2003</p></td> <td></td> </tr> <tr class="odd"> <td><center> <p>Diğer iş birlikleri:</p></td> <td></td> <td></td> <td></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Atina" title="wikilink">Atina</a></strong></p></td> <td><p>1966</p></td> <td><p>Arkadaşlık ve İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Banja_Luka" title="wikilink">Banja Luka</a></strong></p></td> <td><p>2005</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma<a href="#fn9" class="footnote-ref" id="fnref9" role="doc-noteref"><sup>9</sup></a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Prnjavor,_Bosna-Hersek" title="wikilink">Prnjavor</a></strong></p></td> <td><p>2005</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Pekin" title="wikilink">Pekin</a></strong></p></td> <td><p>1980</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma<a href="#fn10" class="footnote-ref" id="fnref10" role="doc-noteref"><sup>10</sup></a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Berlin" title="wikilink">Berlin</a></strong></p></td> <td><p>1978</p></td> <td><p>Arkadaşlık ve İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Düsseldorf" title="wikilink">Düsseldorf</a></strong></p></td> <td><p>2004</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Kiev" title="wikilink">Kiev</a></strong></p></td> <td><p>2002</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Madrid" title="wikilink">Madrid</a></strong></p></td> <td><p>2001</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Milano" title="wikilink">Milano</a></strong></p></td> <td><p>2000</p></td> <td><p>Anlaşma Memorandumu, Kentten Kente Programı</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Moskova" title="wikilink">Moskova</a></strong></p></td> <td><p>2002</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Roma" title="wikilink">Roma</a></strong></p></td> <td><p>1971</p></td> <td><p>Arkadaşlık ve İşbirliğine Dair Anlaşma</p></td> </tr> <tr class="odd"> <td></td> <td><p><strong><a href="Shenzhen" title="wikilink">Shenzhen</a></strong></p></td> <td><p>2009</p></td> <td><p>İşbirliğine Dair Anlaşma<a href="#fn11" class="footnote-ref" id="fnref11" role="doc-noteref"><sup>11</sup></a></p></td> </tr> <tr class="even"> <td></td> <td><p><strong><a href="Havana" title="wikilink">Havana</a></strong></p></td> <td></td> <td><p>Arkadaşlık Anlaşması<a href="#fn12" class="footnote-ref" id="fnref12" role="doc-noteref"><sup>12</sup></a></p></td> </tr> </tbody> </table> <section class="footnotes footnotes-end-of-document" role="doc-endnotes"> <hr /> <ol> <li id="fn1" role="doc-endnote"><a href="#fnref1" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn2" role="doc-endnote"><a href="#fnref2" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn3" role="doc-endnote"><a href="#fnref3" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn4" role="doc-endnote"><a href="#fnref4" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn5" role="doc-endnote"><a href="#fnref5" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn6" role="doc-endnote"><a href="#fnref6" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn7" role="doc-endnote"><a href="#fnref7" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn8" role="doc-endnote"><a href="#fnref8" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn9" role="doc-endnote"><a href="#fnref9" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn10" role="doc-endnote"><a href="#fnref10" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn11" role="doc-endnote"><a href="#fnref11" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> <li id="fn12" role="doc-endnote"><a href="#fnref12" class="footnote-back" role="doc-backlink">↩︎</a></li> </ol> </section>Belgrad Fransız Légion d'honneur (21 Aralık 1920'de; Belgrad, Liège, Lüksemburg ve Volgograd ile birlikte bu nişanı Fransa dışında alan 4 kentten biridir), Çekoslovak Savaş Haçı (8 Ekim 1925'te), Yugoslav Karađorđe'nin Yıldızı Nişanı (18 Mayıs 1939'da) ve Yugoslav Halkın Kahramanı Nişanı (20 Ekim 1974'te, Nazi Almanyası işgalinden kurtuluşun 30. yıldönümünde) gibi birçok ulusal ve uluslararası nişana layık görülmüştür.243 Bu nişanların hepsi kente I. ve II. Dünya Savaşı'ndaki çabaları sonucu takdim edilmiştir.244
2006'da Financial Times' dergisi Foreign Direct Investment kenti Güneydoğu Avrupa'nın Gelecek Kenti ödülüne layık görmüştür.245246
Orijinal kaynak: belgrad. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Dictionnaire abrege turc-français par Artin Hindoglu, Vienne, 1838. (s.125) ↩
The Rome that did not fall: the survival of the East in the fifth century, p.67 ' ↩
Roy E. H. Mellor, Eastern Europe: a geography of the Comecon countries, p. 43. Google Book ↩
Procopius, De Bello Gothico, III:34, quoted in Pohl 1997, pp. 89–90 ↩
Warriors of the Steppe: a military history of Central Asia, 500 B.C. to 1700, p. 76 ↩
Bohlau, 1964, Slavistische Forschungen, Volume 6, p. 103. University of California. ↩
ISBN 86-17-09287-4: Kosta Nikolić, Nikola Žutić, Momčilo Pavlović, Zorica Špadijer: Историја за трећи разред гимназије, Belgrade, 2002, pg. 144 ↩
Zbornik dokumenata vojnoistorijskog instituta: TOM XIV, Knjiga 1 ↩
. ↩
Refugee Serbs Assail Belgrade Government : The Washington Post, Salı, 22 Haziran 1999. ↩
Almost 98% of companies in Serbia are computerised – Economy.rs ↩
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page