bahamut ne demek?

Bahamut, ( ), Zekeriya el-Kazvini'ye göre, dünyanın yapısını destekleyen, derinlerde yatan bir canavardır.

Bu anlayışta yeryüzü, bazen Kuyutha'(/Kuyuthan)/Kiyuban/Kibuthan (büyük olasılıkla İbranice לִוְיָתָן " Leviathan "ın kötü bir kopyası) olarak isimlendirilen, kozmik bir canavar (öküz) tarafından desteklenen değerli taş levha üzerinde duran bir melek tarafından taşınır. Bahamut bu boğayı sırtında taşır ve kendi dengesi için suda asılı kalır.

İlk kaynaklarda adı Lutīyā olup, Balhūt ve Bahamūt takma ad olarak verilmiştir.

İmla ve karakter

Bahamût, el-Kazvininin (ö. 1283), ¹ Bahamoot, Edward Lane'in yazımıdır. ² Yakut el-Hamavi' (ö. 1229) ve İbnü'l-Vardi'nin (ö. 1348) eserlerinde Belhût kullanılır. ³

Adının İncil'deki Behemoth'tan türediği düşünülmektedir. Bununla birlikte, orijinal İncildeki Behemoth'un balıkla hiçbir ilgisi bulunmuyor.⁴

Behemot'un balığa dönüşmesinin İslam öncesi dönemde gerçekleştiği düşünülüyor. Bir senaryoya göre İncil'deki bir çift canavardan behemoth balığa ve suda yaşayan leviathan ise boğaya atanmıştı.

Lane'in özeti

Bahamut, Lane tarafından yazılan kozmografi üzerine özel bir İslami eserin özeti'ne göre, dünyayı destekleyen katmanlardan biri olarak hareket eden dev bir balıktır. ⁵ O kadar uçsuz bucaksız ki "Balığın burun deliklerinden birine yerleştirilen dünya denizleri, çöle atılan hardal tohumu gibi olur." ⁶ Balığın üzerinde Kujata adında bir boğa, boğanın üzerinde " yakut " bir kaya, kayanın üzerinde ise dünyayı omuzlayacak bir melek durur. Bahamut'un altında devasa serpantin Felek bulunur.⁷

Lane bunu "yukarıda alıntılanan yazarlardan birinin eseri" olarak ifade eder, İslami kaynağı belirsizdir.

Arapça kaynaklar

Benzer içeriğe sahip bir dizi İslami kozmografik inceleme vardır.

Arapça kaynaklarda geçen hūt (حوت) kelimesi çevirilerde göre balık veya balina olarak karşımıza çıkabilmektedir ⁸ Ayrıca, meleğin ayaklarının altındaki levhayı tanımlayan belirsiz bir anlama sahiptir ⁹ ve "yakut" veya çeşitli başka şekillerde çevrilebilir.  

Kozmografi

Kazvini (ö. 1283) grubu

El-Damiri (ö. 1405) Vehb ibn Münebbih'in yetkisiyle Lane'in kaynaklarından biri, muhtemelen ana özetinin kaynağıydı. "Bahmût", Lane'in özetiyle belirli temel ayrıntılara kadar uyuşuyor. Bununla birlikte, boyut benzetmesinde "hardal" yerine "bir yığın kum" kullanılmasında tutarsızlık görünüyor. ¹⁰

Kazvini'nin kozmografisi The Wonders of Creation, bu noktalarda tam tersine Lane ile aynı fikirdedir. Bununla birlikte, balığın altında ne olduğuna dair Lane'in tanımıyla biraz çelişir: su, hava, sonra karanlık bir bölge ve boğanın uzantıları. Kazvini kozmografisinin çeşitli farklı el yazmalarında var olduğu biliniyor. ¹¹

Her iki kozmografi de hikayeyi Vehb ibni Münebbih, ¹² tarafından konuşulan ifadeler olarak sunar. Damiri versiyonunun, sadece Kazvini'nin kenar boşluklarına basılmış redaksiyonları olduğu düşünülmektedir. ¹³

Yakut grubu

İbnü'l-Vardi (ö. 1348)'nin (Harīdat al-Aca'ibi) Lane tarafından kullanılan başka bir kaynaktır. Kozmografi bölümü, Yakut el-Hamavi'nin (ö. 1229) Mu'cemu'l-Buldan'ına benzer bir anlatım ve düzenlemeler içeren bir kopya olarak kabul edilir. ¹⁴

Hem İbnü'l-Vardi ^{15 16} hem de Yakut'ta verilen büyük balığın adı "Balhût"tur.

Yakut ve el-Vardi, boğa ile balık arasında bir kum tabakası olduğunu söylerler.¹⁷ Ayrıca balığın altında ne olduğunu biraz farklı tarif ederler.¹⁸

Bu metinler, kozmik balık ve boğayı doğa olaylarıyla, yani gelgitlerin artması ve çekilmesi, deniz seviyesinin korunması ve depremlerle ilişkilendirir. Sadece boğa ile ilgili olan rivayet, nefesinin gelgitlerin büyümesine ve çekilmesine neden olduğu yönündedir. Balık ve boğa, yeryüzünden denize akan suyu içtikleri için, deniz seviyesinin yükselmesine karşı koyarlar. Ancak hayvanlar, kıyamet korkusu ile tedirgin olduklarında,¹⁹ tıkanacaklardır (İbn el-Vardi, Yakut).

Peygamberlerin hayatları

Büyük balık ve boğa ile ilgili biri Sa'lebi'nin Tefsir al-Salebi'si, diğeri Muhammed el-Kisāʾīnin Kısas al-Enbīyāsı iki eser daha vardır. ²⁰ Sa'lebi'nin metninde balinanın birkaç isme sahip olduğu bir şöyledir: "Tanrı, adı Lutīyā olan büyük bir balina/balık (nūn) yarattı, künyasi Balhūt, takma adı Bahamūt"tur.

Depremler

Ayrıca Yakut, İblis'in Balhūt balinasını neredeyse depreme sebep olacak şekilde dürttüğünü, ancak Tanrı'nın balinanın gözlerine sivrisinekler göndererek dikkatini dağıttığını da aktarır. Ya da alternatif olarak, Tanrı, dev balığı büyüleyen kılıca benzer bir balık göndermişti. Bu açıklama Yahudi-Müslüman geleneğinin Arap yazarlara en erken bilgi kaynağı olarak kabul edilen bir mühtedi olan Ka'b al-Ahbār'ın (ö. 650'ler) bir anekdotu olarak Kıṣas al-Enbīyāʾ adlı eserinde de bulunur, ancak bu versiyonda Tanrı burnundan girip beynine ulaşan bir yaratık göndererek balinayı teslim olmaya zorlar.²¹

Ancak ortaçağ Araplarında daha tanıdık inançlar depremi boğa veya Kaf Dağı ile ilişkilendirir.

Jorge Luis Borges, Bahamut ile efsanevi Japon balığı "Jinshin-Uwo" arasında paralellikler kurmuştur. ²²

Borges

Jorge Luis Borges'in The Book of Imaginary Beings (1957) adlı çalışmasına göre Bahamut, Behemoth'tan "değiştirilmiş ve büyütülmüş" bir yaratıktır. ²³

Borges, Binbir Gece Masalları'nın 496. gecesi hikayesinde ( Burton baskısı) Bahamut'u İsa'nın tanık olduğu isimsiz dev balığın kimliği olarak yerleştirmiştir. ²⁴ Bu dev balık bir boğayı, boğayı kayayı ve kaya bir meleği, ²⁵ tam olarak dünyanın geleneksel Fars-Arap ortaçağ modelinde olduğu gibi destekler. ^{26 27} Borges, Bahamut tanımını Edward Lane'in Arabian Society in the Middle Ages'inden almıştır. ²⁸

Popüler kültürde

• Dungeons & Dragons masa üstü rol yapma oyununda Bahamut, adaletin ejderha tanrısıdır ve bir ejderha için kullanılan ismin ilk örneğidir.
• Rage of Bahamut koleksiyon kart oyunu ve anime uyarlamasında Bahamut, dünyayı yok etme yeteneğine sahip eski bir ejderhadır. Animede, Bahamut'un serbest bırakılmasını önlemek veya ona yardım etmek, hikayedeki grupların çoğunun hedefidir. Bu Bahamut daha sonra Granblue Fantasy ve Dragalia Lost'ta görünür.
• Final Fantasy video oyunu serisinde Bahamut, sihirdarları için savaşmak üzere savaşa getirilebilecek canavarlar olan en belirgin çağrılardan biridir. Adının oyunun son zindanı Sky Fortress Bahamut için kullanıldığı Final Fantasy II ve Final Fantasy XII hariç, serinin hemen hemen tüm taksitlerinde görünür.
• New York merkezli müzik grubu Hazmat Modine'nin Bahamut albümünde üçüncü şarkı olarak "Bahamut" adlı bir şarkı yer alıyor.
• "Hungry Shark Evolution adlı oyunda 17. köpek balığına "Behemot" adı verilmiştir.

Ayrıca bakınız

• Atlas (mitoloji), Yunan mitolojisinden kaba bir analog
• Bahamut, Dungeons & Dragons'dan bir ejderha tanrısı
• Arap mitolojisinde bir başka büyük balık olan Dandan
• Felek
• Gaokerena, efsanevi beyaz haoma ağacı, analog efsanevi yaratıklar tarafından korunuyor
• Makara veya Kar Mahi, Hint-İran kültür alanından bir analog

Kaynakça

Orijinal kaynak: bahamut. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. , p. 216 and note 198. ↩

2. ↩

3. , p. 216, note 198. ↩

4. , pp. 237–238 and note 271, citing Heinen, Islamic Cosmology, p. 235 for the statement "in none of these ancient texts is Behemoth a fish" ↩

5. <cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLane1883">Lane, Edward William (1883). </cite> ↩

6. ↩
7. ↩

8. , p. 216 and note 198. ↩

9. ↩

10. : Note 14 to p. 457 by Perron ↩

11. , "al-Ḳazwīnī", Encyclopedia of Islām, p. 841. ↩

12. , p. 216 and note 199. ↩

13. , "al-Ḳazwīnī", Encyclopedia of Islām, p. 844. ↩

14. , p. 19, note 4. ↩

15. , p. 216, note 198. ↩

16. "Belhut" in the Latin translation of Kharīdat ↩

17. : Ibn al-Wardī, Kharīdat al-ʿajāʾib, p. 16. ↩

18. , p. 107, note 3. ↩

19. ↩

20. , note 1. ↩

21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩

27. . ↩

28. and Hurley's note to it, p. 221, saying that the passage "The earth was, it is said..." is from Lane, Arabian Society. ↩

Kategoriler