artuklular ne demek?

Artûklular, 11. yüzyılın sonlarından 14. yüzyılın ortalarına kadar Ortadoğu'da önemli bir Türkmen beyliğiydi. Diyarbakır merkezli olup, geniş bir coğrafyaya yayılan güçlü bir devlet kurmuşlardır. İşte Artûklular hakkında bazı önemli bilgiler:

Kökenleri ve Kuruluşu:

• Artûkluların atası, Selçuklu ordusunda görev yapmış olan ve Oğuz Türklerinden olan Süleyman Şah veya Sökmen olduğu kabul edilir. Sökmen'in oğlu olan Artık Bey, beyliğin kurucusu olarak kabul edilir ve beyliğin adı da ondan gelir.
• Selçuklu Sultanlığı'nın dağılma sürecine denk gelen bir dönemde bağımsızlığını ilan ettiler. Başlangıçta Selçuklulara bağlı olarak hizmet verse de, zamanla bağımsız güç oldular.

Yönetim ve Coğrafya:

• Artûklu beyliği, Diyarbakır'ı merkez kabul ederek geniş bir alanı yönetmiştir. Hükümdarlıkları, genellikle Diyarbakır, Mardin, Cizre, Harput ve çevre bölgeleri kapsamındaydı. Beyliğin gücü ve toprakları dönemlere göre değişiklik göstermiştir.
• İktidar, genellikle ataerkil bir sistemle babadan oğula geçmiştir. Ancak iç çatışmalar ve Selçuklu veya diğer güçlerle olan ilişkiler, beyliğin istikrarını zaman zaman tehlikeye atmıştır.

Kültür ve Mimari:

• Artûklular, sanat ve mimariye önem vermişlerdir. Diyarbakır'daki ve yönettikleri diğer şehirlerdeki cami, medrese, kervansaray ve köprü gibi yapılar, Artûklu mimarisinin örnekleridir. Bu yapılar, özellikle taş işçiliği ve süslemeleriyle bilinirler. Ziyaret edilen birçok tarihi eser bugün hala ayaktadır.
• Farklı kültürlerden etkilenmiş bir sentez oluşturmuşlardır. İslami kültürün yanı sıra, yerel ve Bizans etkilerinin izlerini de eserlerinde görmek mümkündür.

Düşüşü:

• Artûklular, Moğol istilası ve iç karışıklıklar nedeniyle 14. yüzyılın ortalarında zayıflamaya başladı. Beylik, Memlükler ve Eyyubiler gibi diğer güçlerin etkisi altında kalarak parçalandı ve nihayet ortadan kalktı.

Özetle: Artûklular, Ortadoğu tarihine önemli bir Türkmen beyliği olarak geçmiştir. Siyasi güçlerinin yanı sıra, mimari ve kültürel miraslarıyla da günümüze kadar iz bırakmışlardır. Diyarbakır ve çevresindeki tarihi eserler, onların gücünü ve kültürel zenginliklerini yansıtmaktadır.