arkhe ne demek?

"Arkhe" (ἀρχή), Antik Yunanca'da "başlangıç", "kaynak", "ilke", "otorite" veya "yönetim" anlamlarına gelen bir kelimedir. Felsefe tarihinde, özellikle ön-Sokratik filozoflar için, evrenin temel maddesi veya ilkesini ifade etmek için kullanılan merkezi bir kavramdır. Farklı filozoflar, "arkhe"yi farklı şekilde yorumlamışlardır:

• Thales: Arkhe'yi su olarak tanımlamıştır. Suyun, yaşam için gerekli olduğu ve evrendeki her şeyin sudan türediği düşüncesine dayanıyordu.

• Anaximander: Arkhe'yi belirsiz bir apeiron (sonsuz, sınırsız) olarak tanımlamıştır. Bu, belirli bir madde değil, sınırsız ve belirsiz bir ilkedir.

• Anaximenes: Arkhe'yi hava olarak tanımlamıştır. Havanın yoğunlaşması ve seyrelmesiyle diğer maddelerin oluştuğunu savunmuştur.

• Herakleitos: Arkhe'yi ateş olarak tanımlamıştır. Evrenin sürekli değişim ve dönüşüm içinde olduğunu ve ateşin bu değişimi simgelediğini ileri sürmüştür.

• Pythagoras ve takipçileri: Arkhe'yi sayılar olarak görmüşlerdir. Evrenin sayısal ilişkilerle düzenlendiğini ve sayıların her şeyin temelini oluşturduğunu düşünmüşlerdir.

• Parmenides: Değişimin yanılsama olduğunu ve gerçekliğin olmayan-değişmeyen bir varlık olduğunu savunmuştur. Bu bağlamda, arkhe, değişmez ve tek olan varlıktır.

• Empedokles: Arkhe'yi dört temel element olarak tanımlamıştır: toprak, hava, ateş ve su. Bunların farklı oranlarda birleşmesiyle ve aşk ve nefret güçlerinin etkisiyle evrenin oluştuğunu düşünmüştür.

• Demokritos ve Leucippus: Arkhe'yi atomlar olarak görmüşlerdir. Evrenin bölünemez ve değişmez atom adlı parçacıklardan oluştuğunu öne sürmüşlerdir.

Görüldüğü gibi, "arkhe" kavramı, farklı filozoflar tarafından farklı şekillerde yorumlanmış ve felsefe tarihinde madde anlayışının, evrenin yapısının ve kökeninin anlaşılması için önemli bir rol oynamıştır. "Arkhe"nin kullanımı sadece maddeye indirgenemez; aynı zamanda evrenin düzenini, ilkesini, başlangıcını ve otoritesini de kapsayan daha geniş bir anlam taşır. Bu nedenle, ön-Sokratik felsefenin ana temalarından biridir ve sonraki felsefi düşünceleri büyük ölçüde etkilemiştir.