arkea ne demek?

Arkea (Archaea), canlıların sınıflandırılmasında kullanılan üç temel alandan (domain) biridir. Diğer iki alan ise Bakteri ve Ökarya'dır. Arkealar, ilk başlarda bakterilere benzedikleri için "arkebakteriler" olarak adlandırılmış olsalar da, genetik ve biyokimyasal analizler sonucu bakterilerden farklı ve ayrı bir canlı grubu oldukları anlaşılmıştır.

Temel Özellikleri:

• Hücre Yapısı: Arkealar prokaryot hücre yapısına sahiptirler. Bu, hücrelerinde belirgin bir çekirdek ve diğer zarlı organellerin bulunmadığı anlamına gelir.
• Hücre Zarı: Arkeaların hücre zarları, bakterilerden ve ökaryotlardan farklıdır. Genellikle dallı hidrokarbon zincirlerinden oluşur ve eter bağları ile gliserole bağlanır. Bu yapı, onları yüksek sıcaklık, yüksek tuzluluk veya aşırı pH gibi zorlu ortamlara karşı daha dirençli kılar.
• Genetik Yapı: Arkeaların DNA'sı, bakterilere benzer şekilde halkasal formdadır, ancak histon proteinleri ile sarılıdır. Bu özellik, ökaryotlara daha yakındır. Ayrıca, arkeaların RNA polimeraz enzimleri ve ribozom yapıları da ökaryotlara daha benzerdir.
• Metabolizma: Arkealar, çok çeşitli metabolik süreçlere sahiptirler. Bazı arkealar fotosentez yapabilirken, bazıları metanojenlerdir (metan üretenler) ve bazıları da kemosentez yoluyla enerji üretirler.
• Yaşam Alanları: Arkealar, Dünya'nın her yerinde bulunabilirler. Özellikle aşırı koşullarda (yüksek sıcaklık, yüksek tuzluluk, aşırı asidik veya bazik ortamlar) yaşayan türleri (ekstremofiller) ile bilinirler. Ancak, toprak, okyanuslar ve hatta insan bağırsağı gibi daha ılıman ortamlarda da bulunurlar.

Önemli Gruplar:

• Metanojenler: Oksijensiz ortamlarda metan gazı üreten arkealardır. Bataklıklar, pirinç tarlaları ve hayvanların sindirim sistemleri gibi yerlerde bulunurlar.
• Halofiller: Yüksek tuz konsantrasyonlarına adapte olmuş arkealardır. Tuz gölleri ve tuzlalar gibi yerlerde yaşarlar.
• Termofiller/Hipertermofiller: Yüksek sıcaklıklara veya aşırı yüksek sıcaklıklara adapte olmuş arkealardır. Sıcak su kaynakları, volkanik alanlar ve deniz altı hidrotermal bacaları gibi yerlerde yaşarlar.

Arkealar, yaşamın evrimi ve çeşitliliği açısından önemli bir yere sahiptirler. Ayrıca, biyoteknoloji alanında da potansiyel uygulamaları bulunmaktadır. Örneğin, aşırı koşullara dayanıklı enzimler üreten arkealar, endüstriyel süreçlerde kullanılabilirler.