aristokrasi ne demek?
Aristokrasi, kelime anlamı olarak "en iyi yönetim" anlamına gelir (Yunanca'dan aristos "en iyi" ve kratos "güç, yönetim"). Ancak pratikte, genellikle soylu ailelerden gelen az sayıda kişinin toplum üzerinde siyasi ve sosyal kontrolünü ifade eder. Bu kontrol, genellikle miras yoluyla geçer ve seçilmiş temsilciler aracılığıyla değil, doğrudan veya dolaylı olarak uygulanır.
Aristokrasilerin temel özellikleri şunlardır:
- Doğuştan gelen haklar ve ayrıcalıklar: Aristokrasilerde, soyluların toplumun geri kalanına göre daha fazla hak ve ayrıcalığı vardır. Bunlar mülkiyet hakları, siyasi güç, özel ayrıcalıklar ve sosyal statü gibi konularda kendini gösterir.
- Miras yoluyla geçen güç: Aristokratik güç, genellikle baba-oğul ya da aile içi diğer ilişkiler aracılığıyla nesilden nesile aktarılır. Bu, meritokrasi (başarıya dayalı sistem) ile zıt bir özelliktir.
- Kapalı sosyal hiyerarşi: Aristokrasiler genellikle katı bir sosyal hiyerarşiye sahiptir. Sosyal hareketlilik sınırlıdır ve toplumun farklı kademeleri arasında geçiş oldukça zordur.
- Azınlık yönetimi: Aristokratik sistemler, az sayıda insanın çoğunluk üzerinde hüküm sürmesi anlamına gelir. Bu, çoğunluğun çıkarlarının göz ardı edilmesine ve eşitsizliklerin artmasına yol açabilir.
- Eğitim ve kültürün önemi: Aristokrasiler genellikle eğitim ve kültüre büyük önem verirler. Soylular, genellikle yüksek standartlarda eğitim alarak ve sanatla ilgilenerek sosyal statülerini sürdürürler. Ancak bu eğitim ve kültür, genellikle dar bir elit için ayrılmıştı.
Aristokrasinin farklı türleri vardır:
- Askeri aristokrasi: Askeri güce dayalı aristokrasi. Askerî başarı ve askeri hizmet geçmişi, sosyal statüde yükselmenin temel ölçütüdür.
- Dinî aristokrasi: Din adamlarının veya dinî otoriteye sahip kişilerin egemen olduğu bir aristokrasi türü.
- Toprak sahibi aristokrasi: Toprak mülkiyeti ve arazi zenginliğine dayalı aristokrasi. Ortaçağ Avrupa'sındaki feodalizm bunun en bilinen örneğidir.
Aristokrasinin eleştirileri:
Aristokrasiler, genellikle şunlar için eleştirilir:
- Eşitsizlik: Toplumsal ve ekonomik eşitsizliğin yaygınlaşması.
- Adaletsizliği: Meritokrasi ilkesinin yokluğu ve doğuştan gelen ayrıcalıkların adil olmadığı düşüncesi.
- Halkın iradesinin yok sayılması: Azınlığın çoğunluk üzerinde hüküm sürmesi sonucu halkın iradesinin göz ardı edilmesi.
- Verimsizliği: Yetkinliğin değil, soyluluğun belirleyici olduğu bir sistemin verimsizliğe yol açması.
Tarih boyunca birçok toplumda aristokrasiler görülmüş olmakla birlikte, günümüzde çoğu ülkede demokratik sistemler hakimdir. Ancak, bazı ülkelerde ve çeşitli kurumlarda aristokratik unsurların izlerine rastlamak hala mümkündür.