apı ne demek?

İşte API hakkında kapsamlı bir makale:

Uygulama Programlama Arayüzü (API)

Uygulama Programlama Arayüzü (İngilizce: Application Programming Interface, kısaca API), farklı yazılım sistemlerinin birbirleriyle iletişim kurmasını ve veri alışverişinde bulunmasını sağlayan bir aracıdır. Bir API, bir yazılım bileşeninin işlevlerine erişmek için bir dizi tanım ve protokol sunar. Bu sayede geliştiriciler, karmaşık altyapıyı anlamak zorunda kalmadan, mevcut işlevleri kendi uygulamalarına entegre edebilirler. API'ler, modern yazılım geliştirme sürecinde vazgeçilmez bir rol oynar ve web uygulamaları, mobil uygulamalar, işletim sistemleri ve çeşitli donanım cihazları arasında yaygın olarak kullanılır.

İçindekiler

1. Giriş <a name="giriş"></a>

API'ler, yazılım geliştirme dünyasında bir köprü görevi görür. Farklı sistemlerin, dillerin ve platformların uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayarak, geliştiricilerin sıfırdan kod yazmak yerine, mevcut işlevleri kullanarak daha hızlı ve verimli bir şekilde uygulama geliştirmelerine olanak tanır. Örneğin, bir hava durumu uygulamasının, farklı hava durumu servis sağlayıcılarından gerçek zamanlı verileri çekmek için bir API kullanması yaygın bir durumdur. Bu sayede uygulama geliştiricisi, karmaşık hava durumu algoritmalarıyla uğraşmak yerine, API aracılığıyla sunulan verileri kullanarak uygulamasını geliştirebilir.

2. API'lerin Tarihçesi <a name="api'lerin-tarihçesi"></a>

API'lerin kökenleri, yazılımın ilk dönemlerine kadar uzanır. İlk API'ler, çoğunlukla işletim sistemleri ve sistem kütüphaneleri tarafından sağlanıyordu. Amaç, uygulama geliştiricilerin donanım ve sistem kaynaklarına daha kolay erişmesini sağlamaktı. Zamanla, dağıtık sistemlerin ve internetin yaygınlaşmasıyla birlikte, API'ler de evrim geçirdi. Özellikle Web%20Servisleri ve REST gibi teknolojilerin ortaya çıkması, API'lerin kullanımını ve önemini kat kat artırdı. Günümüzde, API'ler, bulut bilişim, mikroservisler ve IoT gibi modern teknolojilerin temel yapı taşlarından biri haline gelmiştir.

3. API'lerin Temel Kavramları <a name="api'lerin-temel-kavramları"></a>

Bir API'nin temel amacı, bir yazılım bileşeninin işlevselliğini diğer bileşenlere sunmaktır. Bu süreçte bazı temel kavramlar ön plana çıkar:

Uç Nokta (Endpoint): API'nin erişilebilen belirli bir kaynağını veya işlevini temsil eder. Örneğin, bir e-ticaret API'sinde, /products uç noktası, ürün listesine erişmek için kullanılabilir.
İstek (Request): Bir istemcinin API'ye gönderdiği bir taleptir. İstekler, genellikle belirli bir kaynağı talep etmek, veri oluşturmak, güncellemek veya silmek için kullanılır.
Yanıt (Response): API'nin bir isteğe cevabıdır. Yanıtlar, genellikle talep edilen verileri, bir hata mesajını veya işlemin sonucunu içerir.
Metot (Method): Bir isteğin ne tür bir işlem gerçekleştirmesi gerektiğini belirtir. HTTP metotları (örneğin, GET, POST, PUT, DELETE) yaygın olarak kullanılır.
Veri Formatı: API'ler, farklı veri formatlarını destekleyebilir. JSON ve XML en yaygın kullanılan veri formatlarıdır.
Kimlik Doğrulama (Authentication): API'ye erişmek isteyen istemcilerin kimliğini doğrulamak için kullanılan mekanizmalardır. API anahtarları, OAuth ve JWT gibi yöntemler yaygın olarak kullanılır.
Yetkilendirme (Authorization): Kimliği doğrulanmış bir istemcinin, belirli kaynaklara veya işlevlere erişme yetkisini kontrol etmek için kullanılan mekanizmalardır.

4. API Türleri <a name="api-türleri"></a>

API'ler, kullanım alanlarına ve mimarilerine göre farklı türlere ayrılabilir.

4.1 Web API'leri <a name="web-api'leri"></a>

Web API'leri, internet üzerinden erişilebilen API'lerdir. Web API'leri, farklı uygulamaların ve servislerin birbirleriyle iletişim kurmasını ve veri alışverişinde bulunmasını sağlar. En yaygın Web API türleri şunlardır:

4.1.1 REST API <a name="rest-api"></a>

REST%20(Representational%20State%20Transfer) mimarisine uygun olarak tasarlanmış API'lerdir. REST API'ler, kaynakları (resources) tanımlar ve bu kaynaklara HTTP metotları (GET, POST, PUT, DELETE) aracılığıyla erişir. REST API'ler, basit ve ölçeklenebilir olmaları nedeniyle yaygın olarak kullanılır. Durumsuz (stateless) bir mimariye sahiptirler, yani her istek, sunucu tarafından bağımsız olarak işlenir.

4.1.2 SOAP API <a name="soap-api"></a>

SOAP%20(Simple%20Object%20Access%20Protocol) protokolünü kullanan API'lerdir. SOAP, XML tabanlı bir protokoldür ve daha katı standartlara sahiptir. SOAP API'ler, genellikle daha karmaşık ve güvenli uygulamalar için kullanılır. Ancak, REST API'lere göre daha ağırdır ve daha fazla kaynak tüketir.

4.1.3 GraphQL API <a name="graphql-api"></a>

GraphQL, Facebook tarafından geliştirilen bir sorgu dilidir ve API'ler için bir alternatif sağlar. GraphQL API'ler, istemcilerin ihtiyaç duydukları verileri tam olarak belirleyebilmelerini sağlar. Bu sayede, istemciler gereksiz veri transferinden kaçınabilir ve daha verimli bir şekilde çalışabilir. GraphQL API'ler, özellikle mobil uygulamalar ve veri yoğun uygulamalar için uygundur.

4.2 İşletim Sistemi API'leri <a name="işletim-sistemi-api'leri"></a>

İşletim sistemleri, uygulama geliştiricilere donanım ve sistem kaynaklarına erişim sağlamak için API'ler sunar. Örneğin, Windows%20API, Windows işletim sisteminin temel işlevlerine erişmek için kullanılırken, macOS%20API, macOS işletim sisteminin özelliklerine erişim sağlar. Bu API'ler, uygulama geliştiricilerin donanım cihazlarına erişmesini, dosya işlemlerini gerçekleştirmesini, grafik arayüzler oluşturmasını ve diğer sistem işlevlerini kullanmasını sağlar.

4.3 Kütüphane API'leri <a name="kütüphane-api'leri"></a>

Yazılım kütüphaneleri, belirli işlevleri gerçekleştirmek için kullanılabilecek bir dizi fonksiyon ve sınıf içerir. Bu kütüphanelerin API'leri, geliştiricilerin kütüphanenin işlevlerini kendi uygulamalarına entegre etmelerini sağlar. Örneğin, bir matematik kütüphanesi, matematiksel işlemler için API'ler sunarken, bir grafik kütüphanesi, grafik çizimi ve görüntü işleme için API'ler sunabilir.

5. API Tasarım İlkeleri <a name="api-tasarım-ilkeleri"></a>

İyi bir API tasarımı, kullanım kolaylığı, anlaşılabilirlik, ölçeklenebilirlik ve güvenlik gibi faktörleri dikkate almalıdır. İşte bazı temel API tasarım ilkeleri:

Basitlik: API'ler, olabildiğince basit ve anlaşılır olmalıdır. Karmaşık ve gereksiz özelliklerden kaçınılmalıdır.
Tutarlılık: API'ler, tutarlı bir şekilde davranmalı ve aynı türden işlemler için aynı kalıpları kullanmalıdır.
Öngörülebilirlik: API'lerin davranışları, kolayca tahmin edilebilir olmalıdır. Geliştiriciler, API'lerin nasıl çalışacağını önceden tahmin edebilmelidir.
Ölçeklenebilirlik: API'ler, artan yükü kaldırabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Performansı etkilemeden daha fazla kullanıcıya hizmet verebilmelidir.
Güvenlik: API'ler, yetkisiz erişime ve kötü niyetli saldırılara karşı korunmalıdır. Kimlik doğrulama ve yetkilendirme mekanizmaları kullanılmalıdır.
Sürümleme: API'lerde yapılan değişiklikler, mevcut uygulamaları bozmamalıdır. API'lerin farklı sürümleri desteklenmeli ve değişiklikler kademeli olarak uygulanmalıdır.

6. API Güvenliği <a name="api-güvenliği"></a>

API'ler, hassas verileri içerebilir ve kötü niyetli saldırılara karşı savunmasız olabilir. Bu nedenle, API güvenliği büyük önem taşır. İşte bazı temel API güvenlik önlemleri:

Kimlik Doğrulama (Authentication): API'ye erişmek isteyen istemcilerin kimliğini doğrulamak için güvenli kimlik doğrulama yöntemleri kullanılmalıdır. API anahtarları, OAuth ve JWT gibi yöntemler yaygın olarak kullanılır.
Yetkilendirme (Authorization): Kimliği doğrulanmış bir istemcinin, yalnızca yetkili olduğu kaynaklara ve işlevlere erişmesine izin verilmelidir. Rol tabanlı erişim kontrolü (RBAC) gibi mekanizmalar kullanılabilir.
Veri Şifreleme: Hassas verilerin iletimi sırasında şifrelenmesi gerekir. HTTPS kullanarak verilerin güvenli bir şekilde iletilmesi sağlanmalıdır.
Giriş Doğrulama: API'ye gönderilen verilerin doğrulanması, SQL enjeksiyonu ve çapraz site komut dosyası (XSS) gibi saldırıları önleyebilir.
Hız Sınırlandırma (Rate Limiting): API'ye yapılan isteklerin sayısını sınırlamak, kötü niyetli saldırıları ve aşırı yüklenmeyi önleyebilir.
API Güvenlik Duvarı (API Firewall): API'leri kötü niyetli trafikten korumak için bir güvenlik duvarı kullanılabilir.
Düzenli Güvenlik Denetimleri: API'lerin düzenli olarak güvenlik denetimlerinden geçirilmesi, güvenlik açıklarını tespit etmeye ve gidermeye yardımcı olur.

7. API Yönetimi <a name="api-yönetimi"></a>

API yönetimi, API'lerin tasarımı, geliştirilmesi, dağıtımı, izlenmesi ve güvenliğini içeren bir süreçtir. İyi bir API yönetimi stratejisi, API'lerin değerini artırmaya, kullanımını kolaylaştırmaya ve güvenliğini sağlamaya yardımcı olur. İşte bazı temel API yönetimi aktiviteleri:

API Tasarımı: API'lerin ihtiyaçlara uygun olarak tasarlanması, kullanılabilirliğini ve performansını artırır.
API Dokümantasyonu: API'lerin nasıl kullanılacağını açıklayan kapsamlı ve güncel dokümantasyon sağlanmalıdır.
API Dağıtımı: API'lerin güvenli ve ölçeklenebilir bir şekilde dağıtılması, kullanıcıların API'lere kolayca erişmesini sağlar.
API İzleme: API'lerin performansını ve kullanımını izlemek, sorunları tespit etmeye ve performansı iyileştirmeye yardımcı olur.
API Güvenliği: API'lerin yetkisiz erişime ve kötü niyetli saldırılara karşı korunması, hassas verilerin güvenliğini sağlar.
API Analitiği: API'lerin kullanımını analiz etmek, kullanıcı davranışlarını anlamaya ve API'leri iyileştirmeye yardımcı olur.
API Monetizasyonu: API'lerin ücretli olarak sunulması, gelir elde etmeye ve API'lerin değerini artırmaya yardımcı olabilir.

8. API Kullanım Örnekleri <a name="api-kullanım-örnekleri"></a>

API'ler, çeşitli sektörlerde ve uygulamalarda yaygın olarak kullanılır. İşte bazı örnekler:

Sosyal Medya: Sosyal%20Medya platformları (örneğin, Facebook, Twitter, Instagram), kullanıcıların platformlara veri göndermesine ve platformlardan veri almasına olanak tanıyan API'ler sunar. Bu API'ler, diğer uygulamaların sosyal medya verilerine erişmesini ve sosyal medya işlevlerini kendi uygulamalarına entegre etmesini sağlar.
E-Ticaret: E-ticaret platformları (örneğin, Amazon, eBay), ürün bilgilerine, siparişlere ve ödeme işlemlerine erişim sağlayan API'ler sunar. Bu API'ler, diğer uygulamaların e-ticaret platformlarıyla entegre olmasını ve ürün satışı, sipariş takibi ve ödeme işlemleri gibi işlevleri gerçekleştirmesini sağlar.
Hava Durumu: Hava durumu servis sağlayıcıları (örneğin, AccuWeather, OpenWeatherMap), gerçek zamanlı hava durumu verilerine erişim sağlayan API'ler sunar. Bu API'ler, hava durumu uygulamalarının ve servislerinin doğru ve güncel hava durumu bilgileri sağlamasına olanak tanır.
Harita ve Konum: Harita ve konum servis sağlayıcıları (örneğin, Google Maps, Mapbox), harita verilerine, konum bilgilerine ve rota planlamasına erişim sağlayan API'ler sunar. Bu API'ler, navigasyon uygulamalarının, konum tabanlı servislerin ve harita entegrasyonunun kullanılmasını sağlar.
Ödeme Sistemleri: Ödeme sistemleri (örneğin, PayPal, Stripe), ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için API'ler sunar. Bu API'ler, e-ticaret sitelerinin ve diğer uygulamaların güvenli bir şekilde ödeme almasını ve ödeme yapmasını sağlar.

9. API Dokümantasyonu <a name="api-dokümantasyonu"></a>

API dokümantasyonu, bir API'nin nasıl kullanılacağını açıklayan kapsamlı ve güncel bir kılavuzdur. İyi bir API dokümantasyonu, geliştiricilerin API'yi kolayca anlamasına ve kullanmasına yardımcı olur. İşte iyi bir API dokümantasyonunda bulunması gereken bazı temel bilgiler:

API Tanımı: API'nin ne yaptığı, hangi işlevleri sunduğu ve hangi kaynaklara erişim sağladığı gibi temel bilgiler.
Uç Noktalar (Endpoints): API'nin erişilebilen tüm uç noktalarının listesi, her uç noktanın açıklaması ve örnek kullanımları.
İstek ve Yanıt Formatları: API'ye gönderilen isteklerin ve API'den alınan yanıtların formatları (örneğin, JSON, XML) ve örnekleri.
Kimlik Doğrulama (Authentication): API'ye erişmek için kullanılan kimlik doğrulama yöntemleri ve örnekleri.
Hata Kodları: API'nin döndürebileceği tüm hata kodlarının listesi ve açıklamaları.
Kullanım Örnekleri: API'nin nasıl kullanılacağına dair örnek kod parçacıkları ve senaryolar.
Sürüm Notları: API'de yapılan değişikliklerin ve yeni özelliklerin açıklamaları.

10. Sonuç <a name="sonuç"></a>

API'ler, modern yazılım geliştirme sürecinde hayati bir rol oynar. Farklı sistemlerin birbirleriyle iletişim kurmasını ve veri alışverişinde bulunmasını sağlayarak, geliştiricilerin daha hızlı ve verimli bir şekilde uygulama geliştirmesine olanak tanır. API'lerin doğru tasarlanması, güvenliğinin sağlanması ve iyi yönetilmesi, yazılım sistemlerinin başarısı için kritik öneme sahiptir. Günümüzde, bulut bilişim, mikroservisler ve IoT gibi modern teknolojilerin yaygınlaşmasıyla birlikte, API'lerin önemi daha da artmaktadır.